NUEVO PROGRAMA: Hackers Sin Fronteras. Tecnologías para el bien común y los Derechos Humanos en la enseñanza secundaria de Galicia, fase 1.

Cumplidos los 29 años de vida, Ingeniería Sin Fronteras sigue trabajando en una de sus líneas de trabajo fundamentales: la creación de una ciudadanía crítica, haciendo especial énfasis en el uso de la tecnología para el desarrollo humano y el bien común. El concepto de “Tecnología para el Desarrollo Humano” (o para el bien común y la emancipación, como venimos denominándolo últimamente), parte de cuestionar el uso histórico de la tecnología y apostar por una tecnología participativa y no excluyente que permita lograr la equidad y la justicia social con un enfoque de bien común. Esta herramienta comprende los conocimientos, mecanismos y estrategias que hacen que ciertas soluciones técnicas potencien la calidad de vida de las personas de manera inclusiva. Para esto es necesario entender la tecnología no como un fin en sí incluso, sino como un medio, y dentro de un contexto social, económico y cultural.

Con este proyecto se quiere impulsar el concepto de tecnología para el bien común en la docencia de la comunidad educativa de la enseñanza secundaria gallega de base tecnológica.

Para conseguir este objetivo, el eje principal del proyecto presentado es el inicio de un trabajo, con vocación de continuidad, con 3 centros piloto de enseñanza secundaria, fuera de las 7 grandes ciudades gallegas, en 3 provincias distintas: Celanova, Mondoñedo y Curtis. También se quiere hacer trabajos puntuales en otros centros, que permitan ir ampliando la red y dando a conocer la iniciativa, apoyándose en la asociación APETEGA, en cuya asamblea de primavera 2022 se presentó el proyecto. Habrá tres grandes líneas de trabajo:

  • Línea profesorado, especialmente enfocado al profesorado de tecnología o la aquellas acciones de centro en las que la tecnología tenga un papel destacado. Se tratará de acompañar y dar apoyo a prácticas docentes con enfoque de ciudadanía global, dado el papel clave al ser multiplicadoras de cara al alumnado de conocimientos, habilidades y actitudes que pueden fortalecer y poner el foco en los derechos humanos y el bien común. En esta línea se impulsará apoyo en herramientas didácticas, creación participativa de nuevas herramientas, análisis de materiales ya existentes viendo como incorporan la perspectiva de tecnología para el bien común, y la participación en el programa de conocimiento de la realidad en países donde ESF trabaja en cooperación al desarrollo de una persona docente (prioritariamente, de los centros piloto).
  • Línea alumnado, por el interés de ESF en promover un alumnado crítico y movilizado, que pueda participar más allá de las acciones académicas formales y vaya obteniendo una base que impulse su ciudadanía activa. Si se consigue alumnado implicado y sensibilizado con la ciudadanía global y el bien común, en su día a día futuro (tanto personal cómo profesional) también podrán ser agentes de transformación. Se propone un catálogo de hasta 20 tertulias/talleres de corta duración en los centros piloto participantes, que se agrupan en packs o itinerarios temáticos (que desde el centro pueden escoger para distintos cursos). Este catálogo también estará disponible para otros centros que ya mostraron interés, y otros que puedan surgir. Ver aquí catálogo e itinerarios. También se trabajará en impulsar alguna acción en cada centro piloto que tenga un mayor recorrido y, sobre todo, mayor protagonismo por parte del alumnado (y el profesorado), a la que se conocerá como Comandos Hacker Sin Fronteras.
  • Línea creación de red, por el interés en visibilizar el trabajo que se desarrollará con el proyecto (y otros en la misma línea que se han podido estar ya desarrollando). Se impulsará la creación de una red o grupo de trabajo de profesorado en el campo de la tecnología para el bien común, así como un encuentro de alumnas interesadas en la tecnología de los distintos centros participantes a modo de red, y un Premio Hackers Sin Fronteras a iniciativas docentes de tecnología para el bien común en secundaria.

Se levantará una línea de base para estudiar en qué medida ese enfoque alternativo de la tecnología para el bien común y los derechos humanos es conocida en la comunidad de la enseñanza secundaria tecnológico gallega y qué acogida tiene.

Cabe mencionar el enfoque de género que se pretende incluir en este proyecto, dado que la brecha de género en estudios técnicos comienza ya a notarse en la enseñanza secundaria, tiene una importancia (y dificultad) especial, tanto en la participación, como en la co-responsabilidad del proyecto, como en el comité de seguimiento y las acciones concretas. La red mencionada de alumnas, varios talleres (como los impulsados dentro del programa de mujeres tecnólogas para lo bien común) y propuestas de trabajo en el campo de la brecha de género en la tecnología (incluyendo un pack), o un apartado específico de la línea de base para entender mejor esa brecha de género en los estudios tecnológicos son algunos de los elementos incorporados.

ESF pretende con sus actividades la generación de una ciudadanía global crítica y comprometida con la lucha contra la pobreza a través de la Tecnología para el Desarrollo Humano, para lo cual tendrá en todas ellas un protagonismo destacado el voluntariado de nuestra base social, como co-responsable de su diseño, ejecución, seguimiento y evaluación, teniendo personas colaboradoras dentro del profesorado y también entre las personas que impartirán talleres de distintas temáticas, o haciendo el seguimiento del premio y el programa de conocimiento de la realidad.

Mesa Redonda Mulleres Bravas da Economía Social

Asinado convenio con Espazocoop, unión de cooperativas galegas

Hoxe temos o gusto de anunciarvos a sinatura dun convenio de colaboración con Espazocoop, asociación sen ánimo de lucro, de ámbito galego, integrada por cooperativas de distintas clases, inspirada nos principios cooperativos e os seus valores.

Para ESF, que levamos anos traballando o tema de Outra Economía Posible, con distintos estudos e tamén tratando de levar este concepto ao educativo e aos nosos proxectos de cooperación internacional (en Honduras é un dos piares básicos do noso Programa de Soberanía Alimentaria), é un paso moi importante para tender lazos co sector galego da economía social.

Espazocoop xa nos prestou apoio nunha das mesas redondas do proxecto Mulleres Bravas (na imaxe, a segunda pola dereita é Mar Pernas, de relacións institucionais de Espazocoop, xunto co resto de participantes na mesa redonde de Mulleres Bravas da Economía Social na Universidade de Vigo). A raíz de aí, xurdiu a idea de seguir colaborando con elas e coas súas cooperativas asociadas para dar a coñecer e potenciar ese outro xeito de facer economía, un que poña ás persoas no centro, tanto en Galicia coma nos nosos países de traballo. Así sexa!

ESFRadio. Un tema de ESF ao mes: Xestión de recursos hídricos en Mozambique

En Enxeñería Sen Fronteiras levamos anos tratando de abrir proxectos nalgún país da África lusófona, pola proximidade con esa cultura e por interese de moitas persoas da nosa base social.

Contar con proxectos noutros países, facilita a labor de tender pontes entre a sociedade civil galega e as outras realidades de países empobrecidos, produto do colonialismo e o extractivismo, co fin de desmontar ese sistema inxusto e opresor. Ese é o fondo real dos proxectos de cooperación internacional en Enxeñería Sen Fronteiras.

Pero non é sinxelo comezar a traballar nun país, e máis nun contexto de escaseza de recursos para a cooperación ao desenvolvemento. Gústanos traballar a fogo lento pero con seguridade, e iso fixo que desbotaramos algunhas opcións. Pero cando nos chegou a invitación para traballar nun proxecto xa con anos de recorrido, integrando un consorcio de entidades galegas xa ben coñecidas (como son Augas de Galicia, Cooperación Galega da Xunta de Galicia e a Universidade da Coruña), onde poderiamos poñer a nosa experiencia en dar a coñecer o traballo e a realidade dun país como Mozambique á sociedade civil galega, pareceunos que a oportunidade chegara por fin.

Aquí se pode coñecer algo das actividades do consorcio no que se integra ESF a partir deste 2022, pero se preferides escoitar a dúas persoas de referencia neste proxecto, temos a sorte de contar en ESFRadio con Víctor Penas, o coordinador do programa en Mozambique deste consorcio, así como con Lizete Dias, Xefa do Departamento de Recursos Hídiricos da Administración Rexional da Auga Sul (ARA-Sul), institución coa que se está a traballar dende hai varios anos. Lizete é un referente do programa dende o seu inicio.

Tamén en spotify

  • Produce: Jorge Lama
  • Guión: Sergio Fernández e Jorge Lama
  • Presenta e modera: Marc Romero
  • Participan: Lizete Dias (ARA-Sul), Víctor Penas (consorcio ESF-Augas de Galicia)

Foto de portada: a esquerda Víctor Penas, nunha das visitas a Mozambique, xunto co director del ARA Sur (no centro) e con Lizete (á dereita)

Boletíns Sonoros ESFeiros do verán 2022

Despois de medio ano de parón, volve en ESFRadio o Boletín Sonoro ESFeiro, a versión podcast do noso Boletín Oficial ESFeiro. O facemos nun formato máis sinxelo, para poder manter a súa periodicidade.

Nuns 5 minutiños podes coñecer o máis importante do que fixemos en xuño e xullo en Galicia, Honduras e Mozambique (un novo país no que estamos a traballar), novas sobre tecnoloxía e dereitos humanos, axenda de eventos do seguinte mes e a ESFrase do mes.

  • Aquí podes escoitar o de xuño, e aquí a versión web por se queres ampliar info e seguir os enlaces
  • Aquí está o de xullo, e aquí a versión web

Producido, guionizado e locutado por Sergio Fernández

Boletín Oficial ESFeiro: agosto 2022

CONTIDOS

  • Vida Asociativa
  • Honduras
  • Mozambique
  • Enlaces de interese
  • Recomendación artística do mes
  • E no próximo mes …
  • A ESFrase do mes

VIDA ASOCIATIVA

Tivemos a boa nova de que ao compañeiro Miguel Pino, que participou hai 6 anos no Programa de Coñecemento da Realidade, acaban de publicarlle un traballiño que fixo cando estivo en Honduras, sobre a fenda de xénero na xestión da auga. Nunca é tarde!

Ademais, presentamos o programa de Mulleres Tecnólogas para o Ben Común, que xa levamos uns meses desenvolvendo en ESF. Aproveitamos un encontro con compañeiras das ONG que conforman a Coordinadora Galega de ONGD para reflexionar sobre o futuro da cooperación galega, para gravar un novo programa de ESFRadio deste tema. Por outra banda, varias persoas de ESF están participando no nodo galego que se quere conformar de Rebelión Científica, para facer algunha actividad ao inicio de curso. É importante participar nestes temas involucrando á universidade.

Retomamos o boletín sonoro cun formato simplificado, a ver que tal acollida tiña. Tamén participamos na webinar de Andalucia Acoge sobre a transformación necesaria dos sistemas alimentarios, onde dentro dun panel con expertas moi diversas, por ESF falou Raquel Zolle, a nosa representante país en Honduras, que falou sobre a tecnoloxía de transxénicos cunha perspectiva de tecnoloxía para o ben común. Aquí se pode ver (Raquel participa no 49min 40seg).


HONDURAS

No pasado mes tivemos dúas boísimas novas en Honduras, a concesión de sendas subvecións para poder continuar o traballo nos dous programas que desenvolvemos no país:

🐚 Unha para un proxecto de apoio a grupos de mulleres marisqueiras
💧 Outra para un proxecto de fortalecemento da xestión comunitaria da auga, que ademais implicou un traballo forte de identificación e busca de financiadores a maiores, como a AECID (á que se presentou outra parte do proxecto)


MOZAMBIQUE

En Mozambique continúa o traballo do consorcio, iniciando a colaboración de ESF no mesmo. Procedeuse á selección da persoa que cubrirá a asistencia técnica que se sacou en xuño, e xa empezou o traballo. Estase a preparar a viaxe que, en setembro farán o coordinador do consorcio e esta asistencia técnica.


ENLACES DE INTERESE

Auga

Comunicación para o (como) desenvolvemento

Consumo responsable

Cooperación e ONGD

Educación para o desenvolvemento

Enerxía e cambio climático

Iniciativas

Investigación para o desenvolvemento 

Mundo

Pobreza e exclusión

Políticas e modelos de desenvolvemento

Soberanía alimentaria e desenvolvemento rural

Tecnoloxías da Información e Comunicacións (TIC)

Tecnoloxía para o desenvolvemento humano

Voluntariado e Persoas


A RECOMENDACIÓN ARTÍSTICA DO MES

Este mes a recomendación artística vai de comedia. Son 19min 20seg de monólogo de Asaari Bibang (e ten un libro!). 


E NO PRÓXIMO MES …

   Para máis info sobre cursos e eventos en Galicia  consulta a Axenda Solidaria e as formacións da Coordinadora Galega de ONGD (ou subscríbe ao seu boletín quincenal, que conta con ofertas de emprego; formacións e actividades; novidades do sector; convocatorias de bolsas e subvencións; propostas de voluntariado, etc.). Tamén nas nosas redes sociais Facebook instagramTwitter difundimos eventos de interese externos a ESFGalicia de temas vinculados ao noso traballo.


A ESF-RASE DO MES

Podemos converternos nun exército civil contra a crise climática, aprendendo a ser mellores veciños con todos os nosos veciños, incluíndo ao resto das especies coas que compartimos o planeta. Os que se quedan sen auga cando nos quedamos sen auga. A nosa verdadeira comunidade.

Marta Peirano, ao final do seu libro “Contra el futuro. Resistencia ciudadana frente al feudalismo climático”

Feria de Semillas Criollas y Nativas de la Región Sur de Honduras

O pasado sábado celebrouse unha bonita e concorrida feira de sementes da zona sur de Honduras, en Choluteca.

Participamos e nos coordinamos moi activamente para sacar a actividade adiante as 3 organizacións españolas que co-xestionamos o convenio Mejora de la gobernanza para el acceso a una alimentación y nutrición adecuada de los colectivos vulnerables de diez municipios del Corredor Seco de Honduras coa Agencia Española de Cooperación Internacional para el Desarrollo (ESF, Justicia Alimentaria y Amigos de la Tierra) e 3 socias hondureñas (CODDEFFAGOLF, ADEPES e ANAFAE). Pero sobre todo… participaron moitas labregas e labregos que compartiron coñecemento, intercambiaron sementes e teceron lazos para o futuro. Esta feira permitiu coñecer a voz das organizacións labregas e pesqueiras, o impacto positivo que ten o coidado das sementes na produción de alimentos, a importancia de empregar sementes locais para mitigar o cambio climático, e o rol da produción agroecolóxica para unha alimentación saudable.

As comunidades do Corredor Seco hondureño, veñen sendo gravemente afectadas polo cambio climático con elementos de corte económico e político. Afrontan un alto risco alimentario que ameaza a súa supervivencia, provocando desprazamentos e migración cara zonas urbanas e a outros países. Exemplo destas migracións son as xa tristemente famosas caravanas de migrantes cara Estados Unidas, nas que se agrupan para estar máis protexidas, ou o gran incremento de migración cara países como España.

Con esta actividade buscábase contribuír á preservación das sementes locais, adaptadas ás condicións climáticas da rexión, permitindo colleitas máis produtivas e resistentes, reducindo a dependencia de insumos externos, avanzando así na soberanía alimentaria.

Programa de Mulleres Tecnólogas para o ben común

Visibilizar como a tecnoloxía se pode poñer ao servizo do ben común é unha das actividades ás que máis tempo adicamos en Enxeñería Sen Fronteiras, aínda que tradicionalmente o fixemos no ámbito universitario técnico. Agora, cuns proxectos cofinanciado pola Xunta de Galicia, por un lado con fondos da Cooperación Galega e por outro con fondos de IRPF (a famosa casiña de fins sociais da declaración da renda), queremos contribuír a que mulleres tecnólogas vinculadas ás universidades galegas e ao mundo profesional tecnolóxico, que colaboran con ESF, dean a coñecer a súa actividade en centros de ensino secundario.

Obxectivos

A actividade trata de impulsar faladoiros en centros de secundaria que o desexen para visibilizar a mulleres que traballan en temas de tecnoloxía, pero cun enfoque para o ben común. Esta actividade ten un par de pequenas peculiaridades con respecto a outros programas de mulleres nas STEM (Science, Technology, Engineering and Mathematics):

1) Que a idea é non simplemente visibilizar ás mulleres nas STEM, senón o enfoque de Tecnoloxía para o Ben Común. Ou sexa, non se busca só que se poña en valor e se visibilice a presencia de mulleres neste eido, senón tamén o xeito distinto de empregar a tecnoloxía (baseado en valores de colaboración, participación cidadá, sustentabilidade, enfoque a grupos vulnerabilizados, etc., que pensamos que non son os habituais nestes ámbitos técnicos).

2) Que a idea é, no caso de relatoras procedentes da universidade, poder preparar e impartir ese faladoiro involucrando tanto a persoal docente e investigador da universidade como a alumnas ou ex-alumnas, para ir creando certa conciencia no alumnado e participe máis nestas iniciativas, ademais de que poidan ser referentes para as nenas (e tamén nenos) que queiran adicarse ao eido STEM con ese enfoque.

Para Enxeñería Sen Fronteiras Galicia é retomar unha liña de traballo, a de accións no ensino secundario, pola que se quere apostar nos vindeiros anos, centrando proxectos especificamente neste ámbito.

Metodoloxía

A actividade consiste na organización de faladoiros a impartir en centros de ensino secundario por algunha das mulleres colaboradoras de ESF (se é posible, acompañadas dalgunha alumna ou colaboradora no caso de relatoras da universidade). Un elemento que se busca prioritariamente é a flexibilidade, para adaptar os faladoiros ás necesidades da aula, centro ou profesorado de secundaria que o solicite.

Os cursos ás que se dirixe son, preferiblemente de 3º ou 4º de ESO, que é cando empezan a decidirse os itinerarios formativos. Podería ser unha actividade de aula, ou con varias aulas simultaneamente, dependendo das preferencias da equipa docente do centro interesada nesta actividade

O formato podería ser presencial ou teleconferencia, dependendo tamén das preferencias da equipa docente do centro interesada nesta actividade.

As datas e hora de realización da actividade serían coordinando a dispoñibilidade das colaboradoras de ESF Galicia (que son voluntarias) e as preferencias da equipa docente do centro interesada nesta actividade.

A duración do faladoiro sería para encaixar nunha clase (uns 50 minutos), aínda que se podería variar dependendo das preferencias da equipa docente do centro interesada nesta actividade.

Os materiais precisos serían un proxector conectado a unha computadora na que se poida enchufar un pendrive (se non se contara con este material, se podería adaptar o faladoiro sen problema, previa coordinación coa persoa que impartiría o faladoiro).

A sesión empezaría pasando un brevísimo cuestionario ao alumnado (no caso de facelo presencial) cunhas preguntas baseadas no que se vai transmitir na faladoiro.

A continuación se desenvolve o faladoiro, que pode ter algún elemento máis participativo dependendo das restricións COVID do centro (ou do formato, presencial ou en liña). A relatora ou relatoras falarán da súa experiencia, por que decidiron facer o que fan e que expectativas teñen para o futuro. Ademais, falarán especificamente dalgún dos seus proxectos (laborais ou de activismo, presentes ou pasados) que teña unha especial compoñente social na aplicación tecnolóxica.

Acabará a sesión co cumprimentado por parte do alumnado do mesmo cuestionario do inicio.

Esperamos recoller o material que se xere nos distintos faladoiros que se realicen nos distintos centros que participen na actividade, así como as avaliacións da aula, e compartilos logo coa equipas docentes que participaron dos centros (mesmo, se chega a haber interese e se conforma un grupo de profesorado de secundaria interesado, tratar sacar algún material didáctico máis formal).

Equipo de colaboradoras

Cóntase cun grupo dunhas 20 mulleres tecnólogas, tanto docentes e investigadoras das tres universidades galegas, como alumnas e tamén tecnólogas externas á universidade. Se desempeñan en ámbitos tan dispares como a enxeñería aeroespacial, a hidroxeoloxía, a informática, a enxeñería civil, a tecnoloxías de apoio para persoas con problemas de mobilidade, as telecomunicacións, a física aplicada, os humanismos dixitais ou a bioconstrución.

Primeiras actividades

Nos segundo e terceiro trimestres do curso 2021-2022 se iniciaron os faladoiros, en centros como o IES San Rosendo de Mondoñedo, o IES de Curtis, o IES Valadares de Vigo, o IES de Soutomaior ou o IES Monte Carrasco de Cangas.

NUEVO PROYECTO. Mejora de la Gestión Comunitaria del agua en el sur de Honduras. Fase 1.

El proyecto se diseña como Fase 1 de un Programa de fortalecimiento de la Gestión Comunitaria del Agua en el sur de Honduras. La experiencia de ESF Galicia con la Asociación Hondureña de Juntas Administradoras de Agua y Saneamiento (AHJASA)en este componente, ha dejado unos aprendizajes y metodologías que permiten la réplica y ampliación orientando un programa específico en materia de gestión comunitaria.

Se estima que más del 70% de las inversiones en sistemas de agua se deben a una reposición, ampliación o mejora de sistemas de agua ya construidos, y que por un proceso de abandono, se fueron deteriorando hasta el punto de ser no funcionales. Se sabe que el proceso de fortalecimiento comunitario previene estos problemas y supone una mejora de la eficiencia de los recursos. También funciona como contrapeso y vigilancia de derechos de cara a las administraciones públicas que tienen obligación de velar por el derecho humano al agua (en Honduras es la administración local). En este tipo de procesos de fortalecimiento de gobernanza es más difícil la medición y justificación en el corto-medio plazo. Por este motivo, se hace con enfoque de programa.

En los inicios del trabajo conjunto ISF-AHJASA-Mancomunidad Nasmar, el personal técnico de AHJASA realizaba el fortalecimiento directo de las juntas de agua, obteniéndose muy buenos resultados a medio – largo plazo, observándose juntas de agua más autónomas y proactivas en la solución de los problemas del agua.

Posteriormente, dado que el alcance del personal de AHJASA no es suficiente para toda la demanda de acompañamiento y fortalecimiento de juntas de agua, se abordó estratégicamente este problema a través de un programa de certificación de personas jóvenes técnicas comunitarias para poder realizar este trabajo. Este proceso, apoyado en un inicio por la Xunta de Galicia en las fases 2 y 3 del anterior programa, para el diseño y pilotaje, fue posteriormente ampliado a más departamentos del país, con fondos de varios financiadores por parte de AHJASA, obteniéndose la certificación oficial para 108 técnicos/as, 65 de ellos/as en el sur.

Este proyecto que se comienza en 2022 viene a retomar estos procesos con los técnicos/as, que se han visto perjudicados por la incidencia y efectos de la pandemia, para poder instalarse laboralmente como profesionales autónomos en gestión de juntas de agua, iniciando ya el proceso de fortalecimiento de más de 20 juntas de agua, tras un proceso de refuerzo formativo, especialmente para el sensible trabajo comunitario.

Se pretende apoyar esta instalación laboral en juntas de agua que previamente habían acordado la participación en el programa, así como poder dar un espacio de participación a las juntas de agua comunitarias en espacios e instituciones de gobernanza del agua, lo que permitiría más acceso y oportunidades de conocimiento, acceso a fondos, información y también incidencia política.

Por otra parte, se pretende mejorar uno de los módulos formativos del programa, relativo a la gestión con enfoque integral del recurso y enfoque de cuenca. Para ello, se cuenta con el apoyo de la organización Comité para la Defensa y Desarrollo de la Flora y Fauna del Golfo de Fonseca (CODDEFFAGOLF), que se suma en este proyecto al programa de agua de ESF, dada su experiencia como organización ambientalista. CODDEFFAGOLF dará apoyo en la componente de sensibilización, ciertas formaciones al personal técnico municipal e impulsará el pilotaje de acciones de conservación en una microcuenca, concretamente la microcuenca del Río Laure, con 5 entidades comunitarias en su interior, cuenca en la que ya se ha trabajado en antiguos proyectos. Se pondrá en marcha el proceso de declaratoria de la microcuenca formalmente, y se planificará la delimitación, con análisis del uso del suelo y medidas de corrección y protección del suelo y especialmente de zonas de recarga. Se obtendrá una sistematización del proceso, para poder extraer aprendizajes y dejarlos recogidos en el contenido ampliado del programa de técnicos.

Se iniciará así mismo un primer paso de mejora de la integración de las entidades de gestión comunitaria, dinamizándose este proceso con reuniones y foros sociales y técnicos, dinamizándose a través de la mesa de agentes del sector, mesa de momento establecida ad-hoc en las reuniones de identificación de este proyecto, de la que se ha obtenido la muestra de interés en seguir manteniendo reuniones de tipo técnico y social para la mejor gobernanza en gestión comunitaria del agua en el sur de Honduras.

FICHA

Título: Mejora de la Gestión Comunitaria del agua en el sur de Honduras. Fase 1.

Presupuesto: 203.626,87 €

Duración: abril 2022 a decembro 2023

NUEVO PROYECTO: Mejora de la sostenibilidad de la actividad marisquera como fuente de ingresos de grupos de mujeres en los municipios de Amapala, Alianza, San Lorenzo y Marcovia, Honduras

Este proyecto forma la fase 1 de un proyecto de marisqueo, con vocación de continuidad, dentro del programa de Soberanía Alimentaria de ESF Galicia, y del Programa de Pesca y Marisqueo de la socia local CODDEFFAGOLF. El proyecto se realizará con el apoyo del Laboratorio de Enxeñería Cartográfica da UDC (Cartolab). La delegación en la región de la Dirección General de Pesca también participó en el diseño y lo hará en la ejecución.

Esta Fase 1 surge de la experiencia de un proyecto anterior sobre marisqueo, ejecutado en 2019-2020. Dicho proyecto, generó unas dinámicas de unión y articulación con los actores en materia de pesca y marisqueo, y tuvo que adaptarse a dos situaciones de cambio de contexto intensas:

  • la pandemia COVID-19
  • los sucesos de muertes de moluscos generalizados en la zona de actuación.

Todo esto, derivó en una pérdida acentuada de la capacidad de generación de ingresos de los grupos de mujeres mariscadoras beneficiarias, tanto por las limitaciones de movilidad por la pandemia y la crisis posterior, como por la pérdida de recurso acentuada. En este 2022 también se da otro cambio de contexto de importancia, que es el cambio de gobierno en Honduras, tras las elecciones de noviembre de 2021, con un giro de las políticas hacia el apoyo al pequeño/a productor/a y al feminismo. Los diálogos con la sociedad civil habidos hasta el momento, también demuestran una tendencia a la apertura y construcción de una democracia más participativa.

Estas circunstancias suponen un cambio en las prioridades identificadas en el sector:

  • 1) existe una preocupación por la sostenibilidad ambiental y de salud general del recurso marisquero, siendo necesario ampliar el conocimiento al respecto
  • 2) se ve más necesario mejorar la articulación de los diferentes actores, con sus diferentes perspectivas y capacidades, para hacer frente a un problema complejo como es la regulación y sostenibilidad de la actividad
  • 3) se identifica la debilidad social y económica de los grupos tras la crisis devenida por la pandemia, el aislamiento derivado de las restricciones y el aumento generalizado de las violencias intrafamiliares y comunitarias y, por otra parte, la falta de actividad económica ocasionó una descapitalización en algunas familias.

El programa se enfoca a la sostenibilidad de la actividad marisquera como fuente de ingresos de grupos de mujeres. Se puede considerar por tanto en sí mismo como una acción afirmativa en género. Este proyecto se centra en los 3 resultados:

  • el fortalecimiento de los grupos desde un punto de vista de mejorar su autonomía y reducir dependencias para la toma de decisiones y acción en materia de generación de alternativas económicas e incidencia
  • la gobernanza, a través de la articulación horizontal y vertical de actores del sector
  • la puesta en marcha de las alianzas entre actores para sentar procesos de generación de conocimiento, orientados a la ordenación o regulación de la actividad.

Con los grupos, se pretende mejorar su capacidad económica y de toma de decisiones de forma proactiva. Se reforzarán aspectos de gestión organizativa, incluyendo componentes de gestión emocional, y otros. Se darán capacitaciones e insumos para la experimentación en formas de añadir valor agregado a los productos del mar. Se trata de aprender técnicas, experimentar con sus propios recursos, y probar la venta en diferentes formatos, analizar los resultados e ir estableciendo negocios con mejores rendimientos.

La mejora de la gobernanza del sector en la región sur se abordará: reforzando la Comisión de Bivalvos establecida en el proyecto de 2019-20, dándole un protagonismo importante en la gestión y decisiones del proyecto a nivel de tomadores de decisión y titulares de responsabilidad; reforzando las reuniones y capacidad de agencia de las mujeres marisqueras, dando seguimiento a la Agenda de incidencia de las mujeres marisqueras definida en el proyecto anterior. A través del comité de seguimiento local del proyecto que incluirá la comisión de bivalvos y representantes de los grupos de beneficiarias, se irán tomando decisiones estratégicas del proyecto y generando dinámicas de acción.

Se trabajará en el componente de gestión y generación de conocimientos, con un enfoque a corto, medio y largo plazo, siendo este un eje fundamental y estratégico a nivel de programa. En esta fase 1 del programa se madurarán y harán más específicas las metodologías de muestreo y tratamiento de la información, se generarán otras nuevas, se dará capacitación específica a tomadores de decisión y titulares de responsabilidad, se constituirá una red comunitaria de alerta temprana y una red de voluntariado para la toma de muestras y datos de seguimiento (calidad de agua, inventario del recurso, etc). Se realizará un ensayo de cultivo de moluscos con doble finalidad: conocer la técnica para poder tener una respuesta rápida para la regeneración en caso de repetirse sucesos de muertes de moluscos, y avanzar en el conocimiento para la producción de moluscos con cultivos, extrapolando así el conocimiento de años de Galicia en este campo. Para todo ello se contará con el apoyo técnico de la Fundación CETMAR en Galicia.

ESFRadio. Un tema de ESF ao mes: a cooperación para o desenvolvemento que queremos dende Galicia

Benvidas a ESFRadio, o podcast de Enxeñería Sen Fronteiras Galicia. Xa mirando cara as vacacións de verán, quixemos aproveitar un encontro de reflexión da Coordinadora Galega de ONG de Desenvolvemento para coñecer a opinión dalgunhas das persoas que, en Galicia, están no día a día da cooperación ao desenvolvemento.

Neste contexto de escaseza crecente de recursos ao toparnos cos límites do planeta, aumento de desigualdade e polarización social, quixemos visibilizar a utilidade da Cooperación para o Desenvolvemento como parte da solución. Cooperación ante competencia entre países e persoas, neste contexto onde o autoritarismo, o militarismo e o peche de fronteiras poden captar cada vez máis apoios. Falamos, así, de distintos retos para o futuro, como o desexo de colaborar con outros movementos transformadores e mobilizar ás nosas bases sociais, ou como ser capaces de comunicar mellor a importancia de pensar en clave dereitos humanos globais.

En Internet Archive:

En spotify podes escoitalo aquí

Produce: Jorge Lama

Presenta e modera: Mateo González

Participan: Sara González (técnica da Coordinadora Galega de ONGD), José Luis Barreiro (coordinador de Galicia-Asturias da ONG Entreculturas e vogal da xunta directiva da CGONGD), María Paz (directora da ONG Solidariedade Internacional de Galicia e secretaria da xunta directiva da CGONGD) e Sergio Fernández (o noso técnico de proxectos en sede en Enxeñería Sen Fronteiras Galicia)