Entradas

Crónicas dende Mozambique

Víctor, que coordina o programa AquaMoz de Augas de Galicia e Enxeñería Sen Fronteiras coas Administracións Rexionais da Auga de Mozambique (as ARA), está estes días no país, e nos conta como lle vai.


Os primeiros días estiven por Maputo, traballando cos colegas da ARA Sul co obxectivo de facer un pouco de análise do punto no que nos atopamos actualmente e con iso definir os obxectivos e pasos a futuro.

A conclusión coa ARA Sul é que o obxectivo de que realicen o traballo de monitoreo da seca de modo autónomo está consolidado. A partir de aquí, a idea que aparece é a definición e realización dalgún estudo de interese -máis alá do propia monitoreo- aproveitando os datos e a metodoloxía de seguimento da seca. Temos xa algunha idea, pero será algo que iremos definindo nas próximas semanas.

En relación a outras/novas áreas de traballo, o interese da ARA Sul lévanos a traballos relacionados coa análise de inundacións, unha área sobre a que xa fixemos algunha cousa neste último ano e que tamén iremos definindo nas próximas semanas. De entrada, é un tema no que hai moito traballo por facer, moi necesario e sobre o cal creo que poderemos achegar moito e cun enfoque de cooperación moi interesante.

Coa ARA Sul tamén traballei na análise e orientación do TFM de Ernesto (o técnico da ARA que nos visitou na primavera) e ao que estamos a apoiar desde o proxecto para o seu traballo fin de grao en hidroloxía na Universidade Eduardo Mondlane. Salvadas as complicacións burocráticas internas da universidade local, parece que por fin imos poder avanzar a bo ritmo.

Como novidade, nesta viaxe aproveitei para visitar aos colegas de ESF Catalunya que traballan na provincia de Inhambane. Estiven uns días por alí coa coordinadora de ESF Cat en Inhambane, Uxía (ExPCR de ESF Galicia), coñecendo o seu traballo. Os proxectos que realizan alí están relacionados con auga, desenvolvemento rural e xénero. A modo de síntese (e aínda coñecendo o contexto): durante o tempo (pouco) que a acompañei e que conversei con ela e algún técnico sobre as súas accións, non deixaron de chamarme a atención as dificultades e o mérito que ten desenvolver proxectos de cooperación en entornos tan complicados como o rural mozambicano. En lugares como Inhambane e os seus distritos, a xestión e implementación de actividades co enfoque de fortalecemento e acompañamento “típico” en ESF, ademais de supoñer un gran esforzo, necesita un elevado coñecemento das problemáticas e da realidade. Uxía leva alí case 5 anos con ESF Cat e é unha machine!

Durante a estancia en Inhambane aproveitei para visitar as oficinas da unidade de xestión da ARA Sul en Maxixe (o outro lado da baía de Inhambane).

Nestes días tamén me reunín co Director da Escola de Enxeñería Civil da Universidade Eduardo Mondlane -coa que colaboramos habitualmente realizando formacións no marco do proxecto- e co que compartín as ideas e as liñas de traballo do proxecto.

Servicio técnico para fortalecimiento en monitoreo de sequía para Mozambique 2023


Hasta el 14 de julio a las 23:59, tenemos abierto proceso de recogida de ofertas para un servicio técnico para la colaboración en la ejecución en el proyecto “Fortalecimiento de capacidades técnicas y operativas para la mejora de la gestión de los recursos hídricos en Mozambique (Aqua-Moz, SECARA Fase 4)”. Este proyecto se desarrolla en el marco del convenio de colaboración entre la Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza da Xunta de Galicia, Augas de Galicia e Enxeñería Sen Fronteiras Galicia.

Aquí se pueden consultar las bases para presentar ofertas.

Crónica visita ARA Sul Mozambique a Galicia

A principios do mes de xuño tivemos a visita de dúas persoas da Administração Rexional de Aguas do Sul de Mozambique (ARA Sul), organismo homologo a Augas de Galicia (AdG) no país africano e socio principal do proxecto.


Entre o 4 o 10 de Junio, Lizete Dias, xefa do departamento de Recursos Hídricos e membro do consello de dirección da ARA Sul, e Ernesto Tivane, enxeñeiro especialista en hidroloxía, realizaron diferentes sesións de traballo e visitas técnicas co obxectivo de coñecer o modelo de xestión dos recursos hídricos en Galicia e poñer en común os principais retos con responsables, técnicos e investigadores galegos.


A primeira xornada tivo un carácter institucional e comezou en Santiago de Compostela cunha reunión coa dirección e a xerencia de Augas de Galicia (AdG) na que se puxo en común a problemática relacionada coa xestión dos recursos en Galicia e en Mozambique. A xornada continuou cun encontro institucional no que participaron o presidente de ESF Marc Romero, e altos cargos dos departamentos da Xunta de Galicia involucrados no proxecto como o vicepresidente segundo Diego Calvo, e a conselleira de Infraestruturas, Ethel Vázquez, xunto co director xeral de Relacións Exteriores, Jesús Gamallo, e a directora de Augas de Galicia, Teresa Gutiérrez, que puideron coñecer de primeira man o enfoque e os avances e resultados do proxecto.
Despois destas primeiras reunións a vista centrouse en sesións técnicas de traballo orientadas ao coñecemento e intercambio de experiencias vinculadas a (i) a actual liña de traballo de vixilancia e xestión da seca e (ii) a outras/potenciais áreas de interese nas que colaborar.


Para iso, a primeira xornada completouse cunha reunión con responsables da Secretaría Xeral de AdG centrada en temas xurídicos, rendición de contas e en cuestións de organización interna. O martes focalizouse na xestión do dominio público hidráulico, compartindo experiencias sobre a estrutura, o funcionamento e os desafíos da devandita área tanto en Galicia como en Mozambique. Durante a segunda parte do día desenvolvéronse reunións relacionadas coa Planificación Hidrolóxica, a planificación e xestión de secas e inundacións, así como a vixilancia de bacías e o control da calidade da auga e de vertidos. Durante os intercambios, e a pesar das diferenzas entre as “realidades” galega e mozambicana en canto a medios e necesidades de xestión (alí o territorio, as bacías, os encoros, os eventos extremos e a vulnerabilidade da poboación son moito maiores), púidose comprobar como en moitos casos os casos os enfoques para afrontar os diferentes desafíos por parte do ARA Sul e de AdG son comúns.


Despois dun encontro informal na tarde do martes con xente de Enxeñería sen Fronteiras, o mércores comezou cunha sesión de traballo en Augas de Galicia na que se expuxo o sistema de tributación en materia de augas en Galicia, un asunto de especial interese en Mozambique onde actualmente están a estudar a implementación de diferentes tributos relacionados coa recuperación de custos. Despois realizouse unha visita á Escola de Enxeñería de Camiños da Universidade de Coruña, na que despois de visitar o Centro de Innovación Tecnolóxica en Edificación e Enxeñería Civil (CITEEC) realizouse un sesión técnica na o que se presentou o caso de estudo “Modelización numérica e análise das inundacións de febreiro de 2023 na conca do Umbeluzi (Mozambique)” desenvolto polo GEAMA en colaboración co proxecto e que serve como exemplo de utilización basees de datos e ferramentas libres, como o IBER, para a mellora da xestión dos recursos hídricos nunha administración da auga mozambicana.

O xoves pola mañá realizouse unha saída dá campo para coñecer o contexto da xestión da auga no ámbito rural. Os compañeiros de Mozambique visitaron a representantes dunha comunidade de usuarios da auga de Negreira, e coñeceron de primeira man o seu funcionamento e infraestruturas, así como a evolución e os desafíos deste tipo de sistemas de abastecemento. Acompañados por un garda fluvial de Augas de Galicia, a mañá completouse cun percorrido por zonas representativas de actuacións de conservación fluvial. Pola tarde visitouse a Confederación hidrográfica do Miño-Sil (CHMS) en Ourense co fin de coñecer in situ a utilidade do sistema de automático de información hidrolóxica e de calidade das augas, así como os principais desafíos relacionados coa súa posta en marcha e operación. A xornada completouse cunha visita a unha estación de control no río Miño na o que se destacaron as leccións aprendidas da operación e mantemento deste tipo de sistemas.

O último día centrouse na xestión de encoros. Pola mañá realizouse unha sesión de traballo en Augas de Galicia centrada na supervisión e a xestión de encoros, e despois visitouse o encoro de Caldas onde os responsables técnicos de xestión do encoro puideron compartir cos colegas de Mozambique as ferramentas e os sistemas para a vixilancia e xestión do encoro. Despois regresouse a Santiago onde se realizou unha última reunión coa dirección de Augas de Galicia despois da cal deuse por finalizada a visita.

Durante a reunión final de avaliación destacou a cantidade de retos e desafíos comúns que deben afrontar Augas de Galicia e o ARA Sur en relación á xestión integral de recursos hídricos, os cales, a pesar das xa mencionadas diferenzas, son abordados partindo de principios de xestión comúns e, en moitas ocasións, de marcos legais e institucionais similares.

Visita delegación da ARA Sul de Moçambique a Galicia

Dentro do programa Aqua Moz, que desenvolvemos en colaboración con Augas de Galicia, a Cooperación Galega da Xunta, e as tres Administracións da Auga de Mozambique (ARAs Sur, Centro e Norte), recibimos a vindeira semana a visita de Lizete Dias, Xefa del Departamento Recursos Hídricos e Ernesto Tivane, técnico Recursos Hídricos, da ARA Sul. Estarán toda unha semana visitando distintos proxectos e facendo encontros técnicos con persoas de Augas de Galicia, Cunca Hidrográfica Miño-Sil, Consellería de Infraestruturas, Cooperación Galega da Xunta de Galicia, da Universidade da Coruña e, como non, coa nosa base social.

A continuación, deixamos a súa axenda. Serán visitas pechadas, excepto a do martes 6 ás 19, onde pode acercarse quen quera. Tamén na do mércores ás 12 pode asistir público externo (pregamos inscrición neste caso, para non superar o aforo, no noso email).


DATALUGAREVENTO
Luns 5 de xuño
9:30h
Augas de Galicia. Santiago de CompostelaRecepción
Luns 5 de xuño
10h
Augas de Galicia. Santiago de CompostelaDirección e Xerencia: presentación inicial de Augas de Galicia e visitantes
Luns 5 de xuño
11h
Consellería Infraestruturas. Xunta de Galicia. Santiago de CompostelaPresentación institucional.
Luns 5 de xuño
12:30h
Augas de Galicia. Santiago de CompostelaSecretaría Xeral AdG: atribucións e relevancia temas xurídicos, rendición de contas, trazabilidade.
Martes 6
9:30-10:45h
Augas de Galicia. Santiago de CompostelaPlanificación Hidrolóxica e calidade.
Monitoria de bacías
Martes 6
11-12h
Augas de Galicia. Santiago de CompostelaIntroducción á Xestión Dominio Público Hidráulico: estrutura e funcionamento.
Martes 6
12-12:45h
Augas de Galicia. Santiago de CompostelaPlan de Control de Vertidos
Martes 6
14h
Augas de Galicia. Santiago de CompostelaPlan de seca e Plan de inundacións.
Martes 6
19h
Praza de CervantesEncontro coa base social de Enxeñería Sen Fronteiras
Mércores 7
9-10h
Augas de Galicia. Santiago de CompostelaCanon da auga
Mércores 7
12
h
CITEEC. Campus de Elviña da UDC. A CoruñaVisita CITEEC e posterior sesión técnica na aula CITEEC
Xoves 8
8:30-12h
Augas de Galicia. Santiago de Compostela. Saída a campoTramitación expedientes autorizacións e concesións.
Saída a campo + procedementos.
Xoves 8
13h
Ourense. Confederación Hidrográfica Miño-Sil.Visita á CH MIño Sil. Centro de control e estación de calidade
Venres 9
9-13:30h
Augas de Galicia. Santiago de Compostela. Saída a campoEncoros: explicación do traballo de supervisión e xestión de encoros en Augas de Galicia. Visita encoro de Caldas.
Venres 9
14h
Augas de Galicia. Santiago de CompostelaAvaliación e despedida


Moçambique. Empezando a colaborar coa Administraçao Regional de Águas do Norte (ARA Norte)

Estos días están en Moçambique Víctor (coordinador del convenio Augas de Galicia-Enxeñería Sen Fronteiras) y Manuel (experto del convenio en temas de sequía e hidrología). Aquí nos deja Víctor una pequeña crónica de como va la visita.

—————————————-

Buenas desde Maputo!
Todo en orden por aquí, después de haber tenido que aplazar el vuelo hace un par de semanas. La visita está yendo bastante bien.

El trabajo con la Administración Regional de Aguas del Sur (ARA Sul) se centró en la introducción de mejoras técnicas relacionadas con el boletín mensual de monitoreo de la sequía y en la revisión del estado de implementación del manual de procedimientos para su gestión.

A estas alturas podemos decir que el proyecto empieza a consolidar sus resultados ya que el ARA Sul elabora, de modo autónomo y continuado, el boletín mensual de sequía y también comienza a interiorizar la sistematización de los procedimientos recogidos en el manual de gestión de sequía.

Al mismo tiempo, y desde el punto de vista técnico, se ha introducido una nueva componente de análisis que permite, al margen de hacer el seguimiento de la sequía, hacer también un acompañamiento de en tiempo casi real de la época lluviosa que acaba de comenzar en este mes de octubre.

A su vez, estamos dando pasos para apoyar con una pequeña bolsa de estudios a uno de los técnicos del ARA Sul y valorando las opciones de ser, Manuel y yo, cotutores de su trabajo de fin de master conjuntamente con un profesor de la Universidade Eduardo Mondlane (UEM).

El plan de extender las metodologías/resultados a otras ARAs comenzó este año con el ARA Norte y, después de haber realizado bastante trabajo a distancia con el Departamento de gestión de Recursos Hídricos, durante esta visita hemos ido por primera vez a la sede central en Nampula para avanzar in situ (Nampula es la segunda ciudad más grande del país, son 700.000 habitantes y está situada a unos 2000 km al norte de Maputo).


La respuesta general de los colegas del ARA Norte está siendo muy buena, están demostrando una gran disposición, motivación y capacidad técnica y los avances con ellos (réplica de trabajo en el Sur) están siendo más rápidos de lo esperado.

Durante estos días también hemos estado organizando un curso de dos días en la Facultade de Engenharia de la UEM. Estará centrado en las herramientas que está empleando el ARA Sur para el monitoreo de la sequía, así como la evaluación de los recursos hídricos a nivel de cuencas hidrográficas. El objetivo es motivar a doctorandos y estudiantes del master de hidrología mostrando la utilización, en la “vida real” por parte del ARA Sul, de técnicas que ellos pueden desarrollar o aplicar durante sus investigaciones y estudios. El curso ha sido diseñado para que Ernesto, el técnico del ARA Sul con mayor responsabilidad en los trabajos de monitoreo de la sequía, tenga el mayor protagonismo posible. […]

También hemos aprovechado para reunirnos con el responsable de la Oficina Técnica de Cooperación de la Agencia Española de Cooperación y hemos visitado a Laura, compa en la oficina de ESF Catalunya en Maputo, para conocer como están sus proyectos y exponer el estado del nuestro. En ESF Catalunya, pero no en Maputo, sino en Inhambane, está trabajando Uxía (voluntaria de ESF Galicia). Aprovechando que estaba estos días por Maputo quedamos para tomar un café, dar un paseo y arreglar un poco el mundo de la cooperación 😉 (Uxía, ya nos vale no habernos hecho una foto por aquí!!).

ESFRadio. Un tema de ESF ao mes: Xestión de recursos hídricos en Mozambique

En Enxeñería Sen Fronteiras levamos anos tratando de abrir proxectos nalgún país da África lusófona, pola proximidade con esa cultura e por interese de moitas persoas da nosa base social.

Contar con proxectos noutros países, facilita a labor de tender pontes entre a sociedade civil galega e as outras realidades de países empobrecidos, produto do colonialismo e o extractivismo, co fin de desmontar ese sistema inxusto e opresor. Ese é o fondo real dos proxectos de cooperación internacional en Enxeñería Sen Fronteiras.

Pero non é sinxelo comezar a traballar nun país, e máis nun contexto de escaseza de recursos para a cooperación ao desenvolvemento. Gústanos traballar a fogo lento pero con seguridade, e iso fixo que desbotaramos algunhas opcións. Pero cando nos chegou a invitación para traballar nun proxecto xa con anos de recorrido, integrando un consorcio de entidades galegas xa ben coñecidas (como son Augas de Galicia, Cooperación Galega da Xunta de Galicia e a Universidade da Coruña), onde poderiamos poñer a nosa experiencia en dar a coñecer o traballo e a realidade dun país como Mozambique á sociedade civil galega, pareceunos que a oportunidade chegara por fin.

Aquí se pode coñecer algo das actividades do consorcio no que se integra ESF a partir deste 2022, pero se preferides escoitar a dúas persoas de referencia neste proxecto, temos a sorte de contar en ESFRadio con Víctor Penas, o coordinador do programa en Mozambique deste consorcio, así como con Lizete Dias, Xefa do Departamento de Recursos Hídiricos da Administración Rexional da Auga Sul (ARA-Sul), institución coa que se está a traballar dende hai varios anos. Lizete é un referente do programa dende o seu inicio.

Tamén en spotify

  • Produce: Jorge Lama
  • Guión: Sergio Fernández e Jorge Lama
  • Presenta e modera: Marc Romero
  • Participan: Lizete Dias (ARA-Sul), Víctor Penas (consorcio ESF-Augas de Galicia)

Foto de portada: a esquerda Víctor Penas, nunha das visitas a Mozambique, xunto co director del ARA Sur (no centro) e con Lizete (á dereita)