Aprendendo da Cooperación no Sur de Honduras

Zaira está a piques de completar a súa estancia de voluntariado técnico en Honduras, apoiando ao equipo da oficina de ESF en San Lorenzo. Déixanos aquí a súa segunda crónica, xa con máis experiencia na zona, na que leva dende setembro.


A rutina no mundo da cooperación é de todo menos rutinaria. De luns a venres, as miñas horas transcorren entre papeis, reunións e planificación na oficina, mais nunca se sabe cando algún imprevisto vai trastocar todo. Esta incerteza, que ao principio pode parecer caótica, é precisamente a esencia deste traballo: estar preparada para o inesperado, buscar solucións rápidas e aprender que a flexibilidade é unha boa aliada.

Recentemente, enfronteime ao desafío da miña primeira formulación para o Concello de Santiago de Compostela. Foi unha experiencia tan enriquecedora como estresante. Os tempos axustados e os inconvenientes imprevistos fixéronme entender que este traballo, a pesar de ter moito de técnico, tamén require unha enorme dose de paciencia e creatividade, moita creatividade.

Mencionar que, partía dunha base elaborada polas miñas compañeiras, cuxo traballo previo facilitou enormemente o proceso. Aínda así, non deixou de ser unha experiencia intensa. Foi un reto que me fixo entender mellor o lado técnico e burocrático deste traballo, pero tamén o nivel de presión baixo o cal operamos.

A política detrás da cooperación:
Outro aspecto deste traballo que non deixa de sorprenderme é a dimensión política. Participar nunha reunión na Oficina de Cooperación Exterior (OCE) en Tegucigalpa foi revelador. Escoitáronse as necesidades das comunidades, pero decateime de que a visión dos coordinadores que raramente pisan o terreo adoita ser moi diferente á nosa, que vivimos as realidades máis de preto. Moitas veces estas visitas non logran afondar na complexidade dos problemas reais.

Durante unha xira de tres días acompañando o embaixador de España en Honduras, así como responsables de programas e coordinador, esta diferenza fíxose evidente. A preparación da visita requiriu un protocolo exhaustivo que, sinceramente, ás veces parece máis un paripé que unha verdadeira oportunidade de transformación. Foi unha mestura de expectativas e reflexións, preguntándome se este tipo de actos realmente benefician ás comunidades ou se quedan nun escaparate político.

O primeiro día da xira levounos ao cerro de Moropocay, unha zona especialmente afectada pola seca. Alí coñecemos a Don Toño e Don Adán, agricultores que traballan na recuperación de sementes autóctonas de millo. Escoitar as súas historias e ver as súas parcelas cheas de vida foi inspirador. Estas sementes, seleccionadas e coidadas co apoio técnico de proxectos financiados pola Xunta de Galicia e a AECID, son unha aposta pola soberanía alimentaria e pola resistencia fronte ao cambio climáticon e ver a implicación destas comunidades deixoume un sentimento de esperanza, de que os pequenos cambios son posibles cando se aposta pola innovación local.

O segundo día trasladámonos ás lagunas de inverno en Namasigüe e El Triunfo. Estas lagunas son unha fonte de vida para trinta comunidades, pero tamén un recordatorio da importancia de conservar os recursos naturais. Foi unha xornada que me fixo pensar no equilibrio entre a conservación ambiental e a supervivencia das comunidades. Nesta visita, acompañounos o embaixador de España en Honduras e pregúntome se o esforzo por axustar axendas, coordinar desprazamentos e cumprir coas expectativas formais achega tanto como debería ás necesidades reais da poboación…

O terceiro día centrouse na inauguración dun sistema de auga en El Sartenejal. Este proxecto, financiado pola AECID, mostra o impacto que unha boa planificación e execución poden ter nunha comunidade. Non obstante, tamén foi unha oportunidade para reflexionar sobre os desafíos aínda pendentes. A alta inflación retrasou a instalación de letrinas, e a detección de metais pesados, polo que nestes casos, decataste de cantos imprevistos poden ocorrer nun proxecto e a necesidade, moitas veces, de que o proxecto sexa a longo prazo.


A tormenta Sara:
Días despois desta xira, chegou a tormenta Sara, arrasando co que atopou ao seu paso. Alertas vermellas, o que pareciame, unhas chuvias normales, chegaron para causar grandes danos. Lembro a visita ás parcelas de Don Toño e Don Adán, en Moropocay, onde mostraron con orgullo o resultado das súas colleitas, froito dun traballo conxunto coas organizacións locais e o apoio técnico de proxectos. Foi desgarrador saber que, unha semana despois, a tormenta Sara arrasaría con todo. A auga non deixou nada en pé, perdendoo todo.

Esta traxedia abriu os ollos á incerteza coa que viven moitas comunidades. Un día celebran os froitos do seu esforzo e ao seguinte enfróntanse á destrución. A resposta humanitaria é “rápida”, pero a coordinación entre actores (ONGD, administracións e comunidades…) ponse á proba. Vivilo de preto fíxome comprender mellor o impacto das emerxencias, pero tamén a importancia dunha cooperación flexible que poida adaptar os seus orzamentos e accións ás novas necesidades.

Entre todo, hai aprendizaxes que quedan: o valor do traballo en equipo, a resiliencia das persoas que o perden todo pero volven comezar, e a necesidade de cuestionar os protocolos que, por veces, parecen alonxarnos máis ca achegarnos. Porque, ao final, o esencial na cooperación non son os actos oficiais nin os informes perfectos, senón estar alí, preto das comunidades, escoitando e aprendendo delas.

Nesta experiencia, cada día aprendo algo novo. Aprendo que a cooperación non é só técnica e financiamento, senón tamén respecto, empatía e capacidade para adaptarse a circunstancias cambiantes. E, sobre todo, aprendo que detrás de cada proxecto hai persoas como Don Toño e Don Adán, cuxa forza e resiliencia nos lembran por que facemos o que facemos.

Dende aquí, dende este recuncho de Honduras, sigo aprendendo a cooperar, a sentir e a entender.

Apertiñas dende San Lorenzo.


Zaira.

FOTO DE PORTADA: en Moropocay escoitando ás produtoras

II Concurso de iniciativas didácticas de tecnoloxía para os dereitos humanos no ensino secundario galego

Enxeñería Sen Fronteiras Galicia organiza un concurso para o financiamento dun proxecto didáctico en tecnoloxías para o ben común no ensino secundario público, incluíndo FP.

A convocatoria enmárcase dentro do proxecto Hackers Sen Fronteiras. Tecnoloxías para o ben común e os Dereitos Humanos no ensino secundario de Galicia, fase 2, financiado pola convocatoria de proxectos de educación para o desenvolvemento e a cidadanía global 2024 de Cooperación Galega da Xunta de Galicia.

Obxectivo

Promocionar a introdución de elementos e enfoques de tecnoloxía para o ben común e os dereitos humanos en centros públicos de ensino secundario.

A convocatoria ten como obxectivo que se desenvolvan propostas didácticas nas que se dea visibilidade o papel que a tecnoloxía pode ter para transformar o mundo promovendo valores como a igualdade de oportunidades, a re-apropiación tecnolóxica ou a tecnoloxía para os dereitos humanos. A tecnoloxía para o ben común enténdese dun xeito amplo, onde tan importante como o elemento tecnolóxico “duro” é o xeito de manexalo e a reflexión de quen decide sobre a tecnoloxía (o que se adoita chamar gobernanza). 

Quen se pode presentar?

Un ou máis centros públicos de ensino secundario, incluíndo de FP, de Galicia, liderados por unha persoa docente (co equipo de colaboradoras que desexen).

Os únicos requisitos indispensables son que o centro ou centros participantes sexan todos públicos e que a actividade ou proxecto involucren alumnado da Educación Secundaria Obrigatoria ou de Formación Profesional (podendo tamén incluír, a maiores, alumnado de Bacharelato).

Cal é o importe?

O premio deste concurso é dun total de 600€. 

O premio transferirase nun único pago á conta bancaria do centro ao que pertenza a persoa docente responsable antes do 20 de decembro de 2024, para que dispoña dos fondos de xeito anticipado para a realización do proxecto

Cómo participar na convocatoria?

Enviando un correo electrónico a info@galicia.isf.es.

No asunto indicarase CONCURSO HACKERS SEN FRONTEIRAS. 

No corpo do correo-e indicarase o nome do proxecto, o centro ou centros promotores, o nome da docente que encabeza o proxecto e o seu contacto (correo-e). 

Como arquivo anexo ou descargable, enviarase a descrición da proposta, que pode presentarse en formato pdf (sexa texto ou texto acompañado de imaxes ou infografías, cun máximo de 10 páxinas) ou en calquera tipo de formato audiovisual (non superior a 3 minutos de duración). En calquera caso, nesta descrición da proposta debe constar como mínimo:

  • Título do proxecto ou actividade.
  • Centro ou centros involucrados.
  • Profesorado involucrado e departamento/s e/ou materias.
  • Número de alumnas e alumnos participantes (desagregados por sexo) e cursos involucrados.
  • Antecedentes e xustificación do proxecto ou actividade.
  • Obxectivos.
  • Como se lle vai dar difusión e a que grupos (só alumnado participante, todo o centro, participación da ANPA, encontros con outros centros?).
  • Descrición das actividades e produtos esperados e pertinencia con respecto ao obxectivo previsto.
  • Orzamento da proposta e adecuación coas actividades previstas. O centro ou centros poden co-financiar a actividade para chegar a un máximo de 1200 euros (600 do premio e outros 600 doutros aportes que poidan acadar).

Prazo

Pódense presentar propostas até o 4 de decembro de 2024. 

Os resultados do proceso de selección comunicaranse o 13 de decembro de 2024. 

O proxecto seleccionado deberá desenvolverse entre xaneiro e xuño de 2025. Ao rematar o proxecto, deberá presentarse un dossier de execución con material gráfico sobre as actividades realizadas e os produtos obtidos, así como entradas en redes sociais ou outras canles de difusión.

Avaliación

O comité de avaliación estará composto por tres membros do grupo de Educación para a Cidadanía Global de Enxeñería Sen Fronteiras Galicia, polo menos un dos cales será docente en activo de educación secundaria.

Valorarase:

  • O axuste do proxecto ou actividade docente ao concepto tecnoloxía para o ben común e para os dereitos humanos 
  • A viabilidade técnica e económica do proxecto.
  • A implicación de diversos axentes da comunidade educativa e da sociedade do entorno do centro ou centros.
  • A visibilidade da actividade incluíndo as actividades de difusión previstas.
  • O grao de participación e apropiación da actividade ou proxecto por parte do alumnado.
  • Que se desenvolva en centros de ensino de concellos rurais.

Para calquera dúbida sobre as condicións da convocatoria, é posible contactar no enderezo: info@galicia.isf.es co asunto “Dúbida convocatoria concurso Hackers Sen Fronteiras”.

Inaugurado sistema de abastecimiento de agua en El Sartenejal, Honduras.

Abrir un grifo y que salga agua tiene algo de festivo, de celebración. Por mucho que en algunos lugares estemos acostumbradas a ello y lo veamos como algo normal, si nos paramos a pensarlo es casi magia. Esa magia ocurrió ayer en El Sartenejal, una comunidad de 120 familias de la municipalidad de Nacaome, donde se inauguró su nuevo sistema de abastecimiento de agua.

Fue ejecutado por la Mancomunidad NASMAR, con fondos de la Agencia Española de Cooperación Internacional para el Desarrollo, dentro del proyecto de Mejora de la Gestión Pública y Social para la Gobernanza de los Recursos Hídricos en 9 municipios de la Región 13 Golfo de Fonseca. Fase 1. Tamén aportaron cartos a propia Alcaldía e a comunidade.

Podría parecer que lo importante en un proyecto de este tipo es la parte de tecnología dura. Pero quienes llevan tiempo en estos temas saben que en realidad los procesos son más largos y complejos, y que es la organización de la comunidad y la manera de «gobernar y gobernarse» en los procesos suele ser lo más determinante. Al fin y al cabo, la parte dura son bombas de agua, tuberías, zanjas, ladrillos y hormigón, colocados por personas que sepan lo que están haciendo. Todo relativamente fácil de conseguir con cierta cantidad de dinero. Los procesos con las personas, que luego hagan sostenible el sistema, es harina de otro costal. En este caso podemos simplificar las etapas en las siguientes:

  • Primero identificar la necesidad y posibles soluciones. En El Sartenejal empezó el contacto con la Junta de Agua en noviembro de 2023. Ahí salió el interés en formarse en temas de contabilidad y otros aspectos clave para la gestión.
  • Luego conseguir financiación (la cooperación internacional es una de las fuentes utilizadas) y, una vez que se consigue vendría el paso de socializar el proyecto con la comunidad para concretar los detalles del proyecto y actualizar las condiciones en que se ejecutará (no solo las logísticas o técnicas, sino también las sociales, como la situación en que está la junta de aguas vecinal que se encargará de la gestión del sistema una vez se ponga en funcionamiento, a falta de capacidades y/o recursos en las unidades técnicas de las alcaldías, que se aprovechó también para fortalecer). También se vieron con la comunidad posibles problemas que fueron surgiend, para acabar de concretar los detalles del proyecto y actualizar las condiciones en que se ejecutará (no solo las logísticas o técnicas, sino también las sociales, como la situación en que está la junta de aguas vecinal que se encargará de la gestión del sistema una vez se ponga en funcionamiento, a falta de capacidades y/o recursos en las unidades técnicas de las alcaldías, que se aprovechó también para fortalecer). En El Sartenejal esta socialización tuvo lugar en mayo de 2024.
  • Inicio de las obras, tras delimitar el lugar del depósito (que a veces puede tener el problema de quien cede el terreno para hacerlo) junto con la caseta de bombeo si hiciera falta bombear el auga (en el caso de no ser sistemas por gravedad).
  • En paralelo (o ya desde la propia identificación), la formación a la comunidad en diversos temas, como trabajo en equipo, enfoque de género, buenas prácticas ambientales e higiénicas, enfoque de cuenca hidrográfica o el propio fortalecimiento de la junta vecinal de agua con AHJASA (para gestionar el sistema, detectar averías, su correcto mantenimiento, cálculo y cobro de tarifas a las vecinas para mantener el sistema y cubrir posibles averías).
  • Final de las obras, puesta en marcha e inauguración. Es importante el espacio para festejar los logros y, si se puede involucrar a las organizaciones implicadas (también a financiadores), mejor que mejor. Es un logro de todas, gracias a grandes esfuerzos y coordinación.

Como se ve, para llegar a ese momento de abrir ese grifo (se coloca ahí solo para la inauguración, claro está :D) que nos muestra el video han tenido que ocurrir muchas cosas…, y aun así el proceso para asegurar el derecho al agua de esta aldea está empezando. Esperamos que el fortalecimiento de la comunidad y de la junta vecinal de agua, y su acompañamiento, permita que el proyecto sea sostenible en el tiempo.

Programa de Tecnoloxía para o Ben Común no eido profesional da tecnoloxía e a enxeñería. ESFpro

Neste ano 2024 empezamos a desenvolver un novo programa en Enxeñeŕia Sen Fronteiras: o de Tecnoloxía para o ben común e os dereitos humanos nos ámbitos profesionais tecnolóxicos de Galicia. Temos asegurada unha primeira fase até finais de 2025, grazas á financiación de Cooperación Galega da Xunta de Galicia (con 35.000 euros) e outros 6.589 euros de Fondos IRPF da casiña solidaria (tamén da Xunta de Galicia).

A consideración das empresas como axente clave na transformación do modelo produtivo e social cara unha economía máis centrada nas persoas non é algo recente. Pero si o é o tratar dalgún xeito de, no tecido profesional existente, impulsar boas prácticas para acadar ese cambio de paradigma en empresas que xa están funcionando, ademais de proporcionar a profesionais (neste caso da enxeñería e a tecnoloxía) elementos para levar a súa vida profesional boas prácticas da educación para a cidadanía global e os dereitos humanos. É un tema no que xa traballamos no seu día, no estudo Outra Empresa é Posible.

Tal vez nestes ámbitos da enxeñería e a tecnoloxía haxa profesionais que coñezan e teñan interese en incorporar esas boas prácticas, e mesmo poden estar algo familiarizadas con elas, pero non sen contar con coñecementos ou espazos para romper esa barreira de levar os valores da vida privada á profesional (isto vén quedando de manifesto dende hai anos nos debates que sobre o tema hai coa base social de ESF, gran parte dela traballadora do eido profesional tecnolóxico, da enxeñería e dos servizos básicos, mesmo con empresas propias).

Para ir introducindo elementos de cambio nas prácticas profesionais de xeito xeneralizado, é necesario tanto identificar prácticas alternativas como explorar os xeitos de adaptalas ao desempeño do día a día das persoas e entidades, vendo se é posible esa adaptación e que criterios deben cumprir as entidades como mínimo para plantexar o traballo con elas. Deste xeito o traballo pode irse focalizando cara modelos e prácticas desexables en entidades que sexan motor de cambio social e teñan o papel que lles corresponde nun sistema onde as persoas estean no centro, o cal no eido tecnolóxico e da enxeñería tradicionalmente custou máis por ese mito de que a tecnoloxía é neutral.

Canto máis aliñadas estean previamente as entidades con estes valores ecosociais, maior será a aprendizaxe e facilidade de avance nesta primeira fase e a posibilidade de crear axentes multiplicadores, de cara a logo ir traballando con entidades menos aliñadas en fases posteriores.

Pero para conseguir eses cambios nas prácticas nas entidades, tamén hai que traballar coas persoas que as conforman.

Por iso nesta primeira fase queremos tocar dúas liñas de traballo:
  • por unha banda, visibilizar novas posibilidades de facer unha enxeñería mellor no eido profesional (respecto polos dereitos humanos, inclusión, sustentabilidade, etc.). Neste caso, contaríase como axentes multiplicadores con colexios profesionais de enxeñería, organizacións empresariais de segundo nivel (empezando nesta fase coas vinculadas á economía social) e tamén tratar un pilotaxe coa administración pública.
  • pola outra, involucrar persoas do eido profesional tecnolóxico e da enxeñería en experiencias de voluntariado en tecnoloxía para o ben común transformadoras, das que vimos impulsando en ESF dende que naceu en 1993.

Na primeira liña impulsaremos faladoiros dirixidos a profesionais de empresas tecnolóxicas, colexios profesionais de enxeñería e organizacións empresariais ou da economía social relacionada coa tecnoloxía. Tamén faremos unha diagnose sobre o grao de coñecemento e integración da Tecnoloxía para o Ben Común no eido profesional tecnolóxico privado en Galicia. Organizaremos ademais un Encontro de Tecnoloxía e enxeñería para o Ben Común no eido profesional privado e un premio “Tecnoloxía con dereitos”.

Na segunda liña impulsaremos experiencias de voluntariado internacional en cooperación para profesionais tecnolóxicos. Tamén a realización de tres estudos colaborativos con persoas voluntarias de empresas ou entidades da economía social que involucren algún tema de tecnoloxía para o ben común. Ademais, favoreceremos a participación de voluntariado do eido profesional nos grupos de ESF de Enxeñería e tecnoloxía para a defensa do territorio con enfoque de cidadanía global e de Bancos de reciclaxe electrónica con software libre. Por último, favoreceremos a participación en encontros de profesionais activistas da tecnoloxía para o ben común de rede estatal Ingeniería Sin Fronteras Galicia.

Xeneraranse materiais divulgativos para redes sociais, podcast e outros medios, para ir dando a coñecer este programa.

Boletín Oficial ESFeiro: novembro 2024

      💜🧡 Este mes queremos lembrar que dende ESF queremos xerar un espazo seguro e libre de violencias. Por iso, temos a vosa disposición un punto lila, xestionado polo Grupo de Xénero e Feminismos de ESF, para recibir denuncias de violencias machistas no contexto de actividades de ESF ou que impliquen persoas da asociación. Na Asemblea de outono 2024 que tivo lugar o primeiro fin de semana de novembro, aprobouse ademais o Protocolo contra a Violencia Patriarcal en ESF.

    Ademais, este mes de novembro estará aberto o prazo para presentarse ao Concurso de propostas didácticas de tecnoloxía para o ben común en secundaria e FP, do que pregamos difusión.

CONTIDOS

  • Vida Asociativa
  • Honduras
  • Mozambique
  • Enlaces de interese
  • Recomendación artística
  • E no próximo mes …
  • A ESFrase do mes

VIDA ASOCIATIVA

   ESte mes foi de actividade frenética.

    Tivemos regueifas con Amigas da Terra e a plataforma MIna Touro-O Pino NON, dentro do proxecto Mulleres Bravas. Chegaron a Galicia Nancy e Francisca, dúas labregas hodureñas. Nancy estará até mediados de novembro en Galicia, coñecendo distintas granxas e loitas do territorio, grazas ao proxecto Mulleres Bravas, en colaboración co Sindicato Labrego Galego (SLG). Empezaron forte a estancia en Galicia, cun roteiro feminista na Coruña, faladoiros na EPSE de Lugo e no Centro de FP de Mondoñedo, visitas institucionais e a participación no encontro da rede Nos Plantamos, en Allariz. Despois Nancy empezou a súa xira por Galicia, da que nos foi dando boa conta o SLG.

    En Teo tivemos o encontro anual da Rede de Bancos de Reciclaxe Electrónica con Software Libre, e aproveitamos para facer un repair café mixto de computadoras-bicis, en colaboración con Compos-cleta, grazas ao noso programa ESF no eido profesional (financiado por fondos IRPF-Xunta de Galicia e Cooperación Galega). Aproveitamos para amosar a expo «Coñeces o teu móbil?». Dentro deste mesmo proxecto, participouse na Feira de Tecnoloxías Abertas da Coruña OSHWDem 2024 e tamén organizouse un ciberfaladoiro sobre Funcionamento do sistema enerxético eléctrico, como interpretar a factura eléctrica e alternativas ás multinacionais. Non nos esquecemos dun novo Repair Café na Praza Europa da Coruña, dentro da feira de mercados de economía sustentable.

    Coas participantes no Programa de Voluntariado Internacional de Coñecemento doutras Realidades de volta en Galicia, tivemos en Coruña oportunidade de coñecer algo da experiencia de Martina e Sandra de primeira man.

    Varias persoas de ESF participaron na manifestación Galiza por Palestina.

    Dentro do proxecto ESF na Universidade, financiado por IRPF-Xunta de Galicia e Cooperación Galega, houbo un encontro de voluntariado da UVigo. Ademais, en Ferrol presentouse o novo Banco de Reciclaxe Electrónica con Software Libre universitario, cun repair café.

    En A Coruña, no proxecto IRPF-Bancos de Reciclaxe en colaboración con Ecos do Sur, comezou o curso de 35 horas de nivel medio de mantemento e reparación de equipos. Aínda están previstos outro na Coruña e outro en Vigo antes de rematar o ano! A actividade do Banco da Coruña mantívose semanalmente, e tamén houbo un par de quedadas en liña da rede galega.

    Dentro do proxecto Hackers Sen Fronteiras, destacou os faladoiros en FP ciclo medio e superior do IES de Curtis, como parte da actividade piloto en centros de FP, que tivo moi boa acollida.


HONDURAS

    En Honduras, no eixo de traballo de soberanía alimentaria e defensa da terra, dentro do programa de Restauración de Lagoas de Inverno, entregouse un kit de contedores para separar o lixo en distintos centros educativos. Dende o nosa socia CODDEFFAGOLF nos explicaron que se entende por «pesca continental» e a importancia das lagoas de inverno para as aves.

    Dentro do eixo de traballo de Dereito Humano á auga, houbo un intercambio de experiencias entre os Consejos de Microcuencas Panasacaran – Rio Laure. Tamén houbo unha xornada de educación ambiental no centro educativo Manuel Bonilla, municipio de Nacaome.


MOZAMBIQUE

    No mes de outubro tivo lugar una visita técnica a Maputo cunha duración de 30 días nos que o traballo se centrou no fortalecemento do persoal da Administración Rexional da Auga do Sur de Mozambique (ARA Sur), organismo homologo a Augas de Galicia no sur país. O obxectivo da visita foi o de realizar in situ formación teórico práctica para a análise de inundacións co obxectivo de que a ARA Sur poida dispoñer de estudos que lle axuden na toma de decisións, e coa formación do persoal para a realización dos devanditos estudos como elemento fundamental. O traballo de formación coa a ARA Sur parte da base do curso en liña de iniciación ao Iber+ realizado polo técnico de referencia da ARA Sul para eventos extremos, grazas ao apoio do Grupo de Enxeñería dá Auga e do Medio Ambiente (GEAMA) da Universidade da Coruña.    

Nos meses de novembro e decembro haberá novas visitas técnicas para continuar con esta liña de traballo coa ARA Sur en Maputo e para dar os primeiros pasos na cidade de Tete coa ARA Centro.


ENLACES DE INTERESE

Activismo e persoas

Auga

Consumo responsable

Cooperación e ONGD

Educación para o desenvolvemento

Enerxía e cambio climático

Iniciativas

Investigación para o desenvolvemento 

Mundo

Pobreza e exclusión

Políticas e modelos de desenvolvemento

Soberanía alimentaria e defensa do territorio

Tecnoloxías da Información e Comunicacións (TIC)

Tecnoloxía para o desenvolvemento humano


RECOMENDACIÓN ARTÍSTICA

    Este mes traemos a recomendación de seguir a un colectivo chamado Total Refusal, que, dalgún xeito, podemos dicir que hackea os videoxogos máis coñecidos para xenerar reflexión política, facendo mesmo curtametraxes dentro dos xogos.


E NO PRÓXIMO MES …

    Temos un novo apartado na nosa páxina web, onde se pode ver a axenda de próximos eventos ESFeiros ou que nos parecen interesantes pola temática. Ademais:

   Para máis info sobre cursos e eventos en Galicia consulta a Axenda Solidaria e as formacións da Coordinadora Galega de ONGD


A ESF-RASE DO MES

Non podes poñer no mundo unha tecnoloxía que non foi probada. E ese control debe facerse a través dunha auditoría pública. As empresas non o están facendo, non se están autorregulando. Por iso temos ás tecnoloxías que temos. Entón creo que debe ser algo que a ser considerado na regulación. E logo, a participación da cidadanía nos procesos de gobernanza, de desenvolvemento, de implementación, é dicir, en todas as fases do ciclo de vida da intelixencia artificial.

Paola Ricaurte Quijano, investigadora, referente en intelixencia artificial e feminismo

Visita técnica en Mozambique

Durante o mes de outubro tivo lugar unha visita técnica a Mozambique cunha duración de 30 días nos que o traballo se centrou no fortalecemento do persoal da Administración Rexional da Auga do Sur de Mozambique (ARA Sur), organismo homologo a Augas de Galicia no sur país.

O obxectivo da visita foi o de realizar in situ formación teórico práctica para a análise de inundacións de xeito que a ARA Sur poida dispoñer de estudos que lle axuden na toma de decisións, e coa formación do persoal para a realización dos devanditos estudos como elemento fundamental.

Para iso traballouse de modo intensivo nas oficinas da ARA Sur en Maputo co técnico de referencia da ARA Sur para estas cuestións. O traballou inicial consistiu na realización de estudos de inundacións en bacías de tamaño pequeno que permitiron un fácil manexo da análise e dos seus resultados. De modo paralelo avanzouse, co acompañamento do ARA Sur, na modelización da bacía piloto do Inhanombe para a delimitación de zonas inundables con diferentes períodos de retorno. O obxectivo de traballar a este dobre nivel foi o de facilitar a asimilación do proceso de análise -co fin de que a ARA Sur poida realizar estudos deste tipo- nun proceso de aprendizaxe baseada en aprender-facendo que se prevé lento pero que se verá facilitado co desenvolvemento deste tipo de estudo de interese para a administración das augas do sur de Mozambique.

Ademais, neste caso, o técnico do ARA Sur referencia para esas accións tivo a oportunidade de realizar fai máis dun ano un curso en liña de iniciación a Iber+ (programa libre de modelización hidráulica) a través de Iberaula, grazas ao apoio do Grupo de Enxeñería dá Auga e do Medio Ambiente (GEAMA) da Universidade da Coruña, o que sen dúbida supuxo un notable avance para a actividade.

A base metodolóxica para o estudo de inundacións desenvólvese sobre o modelo hidrolóxico-hidráulico integrado de alta resolución Iber+, baseado na resolución das ecuacións 2D de augas pouco profundas. Para a análise dos procesos hidrolóxicos en Iber+ (p ex. estudos de inundacións) requírense esencialmente de datos de tipo:

(a) hidrolóxico (precipitacións e os seus correspondentes hietogramas, así como a definición do método para empregar para considerar as perdas por infiltración)

(b) datos relacionados coas características físicas da bacía de estudo (definición espacial dos respectivos coeficientes de rugosidade en función da cobertura vexetal existente, e definición do propio Modelo Dixital do Terreo MDT que serve de base para asignar as elevacións aos nodos dos elementos de malla non estruturada que se define para todo o dominio da conca).

Todas estas bases de datos empleadas no proxecto, do mesmo xeito que o propio modelo Iber+, son de libre acceso, como parte da aposta que temos polos datos abertos e a tecnoloxía libre.

Durante a visita tamén se traballou na análise do ano hidrolóxico 2023/2024 e no apoio ao traballo de fin de mestrado en hidroloxía dun técnico do departamento de recursos hídricos da ARA Sur. Nos meses de novembro e decembro está previsto realizar novas visitas técnicas para avanzar con estas liñas de traballo que terán continuidade no 2025.

Foto portada: equipo da ARA Sul

Boletín Oficial ESFeiro: outubro 2024


Se es máis de escoitar, aquí tes o Boletín Sonoro, de 9 minutiños. Se non, segue lendo.

CONTIDOS

  • Vida Asociativa
  • Honduras
  • Mozambique
  • Enlaces de interese
  • Recomendación artística
  • E no próximo mes …
  • A ESFrase do mes

VIDA ASOCIATIVA

    En Galicia, arrancamos o novo curso académico presentando a segunda Fase do programa Hackers Sen Fronteiras, de tecnoloxía para o ben común no ensino secundario (e agora tamén na Formación Profesional!).

    Na Domus, tivemos outro dos nosos repair café e un encontro de reparación de bicis eléctricas no Taller Re-Ciclos na Coruña.

    Participouse nunha reunión de traballo cara unha estratexia de xénero da cooperación galega, así como na xornada Facifestia, para visibilizar o potencial transformador da facilitación de grupos.

    Tivemos tempo tamén para os artigos de divulgación. A nosa Alba fixo un interesante artigo de reflexión sobre mobilidade e espazo público pola Semana Europea da Mobilidade. No blogue de El Salto La Tecnología no nos Salvará, o noso Sergio fala de comunicación en positivo para a transformación social.

    Comentar tamén que estivemos nun proceso para seleccionar a unha nova persoa contratada para apoiar os proxectos que realizamos en Galicia. Será Martina, que era voluntaria e está recén chegada de Honduras de participar no Programa de Voluntariado Internacional de Coñecemento doutras Realidades.


HONDURAS

    En Honduras, no eixo de soberanía alimentaria, no programa de restauración de lagoas de inverno, houbo un proceso formativo con 25 personas de seis grupos comunitarios organizados como caixas de aforro e crédito . Realizouse ademais o 3º monitoreo de calidade de auga na lagoa de inverno de Guapinol. Tamén neste eixo de soberanía alimentaria, pero no programa de agricultura resiliente, houbo un taller de productos alimentarios.

    No eixo de promoción do dereito humano á auga, no proxecto financiado pola AECID, houbo coa Mancomunidade NASMAR unha formación de 𝗙𝗼𝗿𝘁𝗮𝗹𝗲𝗰𝗶𝗺𝗶𝗲𝗻𝘁𝗼 𝗱𝗲 𝗖𝗮𝗽𝗮𝗰𝗶𝗱𝗮𝗱𝗲𝘀 𝗲𝗻 𝗦𝗶𝘀𝘁𝗲𝗺𝗮𝘀 𝗱𝗲 𝗜𝗻𝗳𝗼𝗿𝗺𝗮𝗰𝗶𝗼́𝗻 𝗚𝗲𝗼𝗴𝗿𝗮́𝗳𝗶𝗰𝗮. Ademais, CODDEFFAGOLF organizou obradoiros de muralismo en centros educativos para a sensibilización ambiental e de defensa da auga. Houbo tempo tamén para reunións institucionais para coordinación e colaboración, como a que a Mancomunidade NASMAR tivo co SANAA.

    Tamén houbo un evento que tiñamos moitísimas ganas de realizar, que foi o encontro de Mulleres Bravas en Honduras. Nel, participaron case todas as mulleres que nos visitaron nalgún momento en Galicia dentro deste programa, que leva en marcha dende 2019. Sandra, axudada por Martina, participantes no programa de voluntariado internacional de coñecemento doutras realidades (PCR), tiveron moito que ver para levalo adiante. Aquí a crónica.

    Martina ademais nos deixou unha das súas crónicas máis reflexivas, xusto antes de regresar a Galicia (onde temos tamén xa de volta a Sandra). Alí segue Chevi, que a principios de mes nos deixou outra das súas crónicas. En breve o teremos de volta en Galicia tamén!

    Ademais, en setembro chegou a Honduras Zaira, para participar nun Voluntariado Técnico en Terreo como apoio ao equipo de ESF en Honduras. Xa nos contou as súas primeiras impresións.


MOZAMBIQUE

En setembro comezou unha nova visita técnica a Mozambique na cal estase a traballar coa Administración Rexional de Auga do Sul (ARA Sul) na análise de inundacións. Para isto, estanse a dar os primeiros pasos co persoal técnico da oficina da ARA Sul en Maputo. Empézase coa realización dun estudo de inundación nunha bacía piloto que poida servir -ademais de como exemplo práctico para o fortalecemento institucional da ARA Sul- como base para a delimitación de zonas inundables e a identificación de poboacións e infraestruturas vulnerables fronte a este tipo de eventos. Coas ARAs Norte e Centro está a continuar o traballo en relación a análise de secas e precipitacións e, con esta última, estase a intensificar o traballo para comezar a abordar o campo das inundación dun xeito práctico no ano próximo.


ENLACES DE INTERESE

Activismo e persoas

Auga

Consumo responsable

Cooperación e ONGD

Educación para o desenvolvemento

Enerxía e cambio climático

Iniciativas

Investigación para o desenvolvemento 

Mundo

Pobreza e exclusión

Políticas e modelos de desenvolvemento

Soberanía alimentaria e defensa do territorio

Tecnoloxías da Información e Comunicacións (TIC)

Tecnoloxía para o desenvolvemento humano


RECOMENDACIÓN ARTÍSTICA

    Este mes volvemos con recomendación musical. Desta volta non é unha canción ou artista concretas, se non un movemento que nos amosa este recomentable documental: Cita cos punks de cultura musulmana


E NO PRÓXIMO MES …

    Este mes estreamos un novo apartado na nosa páxina web, onde se pode ver a axenda de próximos eventos ESFeiros ou que nos parecen interesantes pola temática. Ademais:

   Para máis info sobre cursos e eventos en Galicia  consulta a Axenda Solidaria e as formacións da Coordinadora Galega de ONGD


A ESF-RASE DO MES

    As violacións de privacidade, os nesgos algorítmicos, a difusión de información falsa e o desemprego tecnolóxico causado pola automatización intelixente, teñen impactos tanxibles hoxe en día. Entrar en paranoias e distopías relacionadas coa IA non só non nos axuda, senón que nos distrae de todos os problemas que son reais.

Alberto Bugarín e Senén Barro, catedráticos do CITIUS-USC

Charla e stand de ESF na Oshwdem 2024 – 12 de outubro

O sábado 12 de outubro, participaremos na Oshwdem 2024, dando unha charla sobre os Bancos de Reciclaxe Electrónico, en horario de 12.30 a 13.30 horas. E tamén contaremos cun stand durante a feira, onde axudaremos a quen queira reparar o seu ordenador ou recibir información sobre os bancos.

A OSHWDem (Open Source HardWare Demonstration) é unha feira de tecnoloxía onde se expoñen inventos cun nexo común: todos eles son proxectos libres, é dicir, que as súas especificacións, esquemas e código foron publicados, de xeito que calquera poida estudalos, entender o seu funcionamento, replicalos e incluso melloralos…

Na OSHWDem atoparás inventos impresionantes sobre novas tecnoloxías, robótica, arte, Internet das cousas, electrónica, hardware, software…

Ademais disto, durante a feira celébranse competicións de robótica espectaculares onde poderás ver robots loitando de xeito autónomo, resolvendo complexos labirintos a tamaño real á velocidade da luz e competindo entre eles en carreiras incríbles. Podes asistir como público ou participar co teu robot.

A edición de 2024 celebrarase o 12 de outubro no Museo Domus da Coruña.

Como sempre, a participación é libre e de balde, para todos os públicos.

Repair Café de bicicletas e ordenadores en Teo

Antonte tivemos a xuntanza anual da rede galega de bancos de reciclaxe electrónica con software libre. Desta vez decidimos aprobeitar para facer un Repair Café no banco de Teo, o máis antigo da rede. Invitamos tamén á xente de Composcleta, que nos explicou os distintos compoñentes dunha bicicleta, as averías máis habituais e de como realizar un correcto mantemento. Tamén nos falaron das distintas iniciativas que levan a cabo en Santiago de Compostela para facer a cidade máis ciclable e das súas vantaxes a todos os niveis (moito hai que aprender doutros lugares de Europa aínda…).

O obxectivo destes Repair Cafés é que a xente traia os seus aparellos e que coa nosa axuda sexan elas mesmas quen os arranxen, reapropiándose da tecnoloxía que usan no seu día a día. Tivemos tempo de falar de dereito a reparar, de ensinar a nosa exposición «Coñeces o teu móbil?», de resucitar un par de ordenadores, de ver como se pode convertir un ordenador moi antigo nunha consola retro, aprender a parchar rodas de bicicleta… E por suposto, todo isto cheo de bo rollo.

Para rematar, a xa tradicional quedada-comida da rede de bancos para comentar o último ano e as actividades que se veñen. Vémonos na seguinte!

Encuentro Mulleres Bravas en Honduras. Crónica de Sandra

La verdad que mirando atrás mi niña interior estaría impactada con muchas cositas que estoy viviendo estos meses. Desde que tengo uso de razón, mi abuela, me ha dicho que debo buscar a mi tribu, mis mujeres que me sostengan y me cuiden, ya que la unión entre mujeres hace esta vida más bonita.


Hoy comprendo mucho más las palabras de mi abuela, y las resignifico todos los días. En mí proceso de adaptación a Honduras, quizás lo más complejo fue encontrar a ese entorno seguro de personitas con las que poder compartir. Aun teniendo el mismo idioma, los códigos, las formas de socializar, el humor o los temas de conversación eran otros. A su vez, como mujer blanca occidental con unos grandes límites ideológicos acotados, me costaba afianzar mis relaciones con personas con percepciones ideológicas tan diferentes a las mías, en aspectos como el aborto o la religión.


En este último mes además de poder conocer a un sinfín de personas en las diferentes actividades que realizábamos con CODDEFAGOLF, en encuentros e incluso en espacios cotidianos de charla, como podían ser los espacios con mi querida Daniela. A medida que iba a las comunidades y hablaba con mujeres lideresas como Toña, quienes me hablaban de sus luchas por sus territorios y comunidades, así como del orgullo que era para ellas como mujeres llegar a ser lideresas, fui transitando esas fronteras. La escucha me permitió ver más allá de esos límites acotados con los que llegué. Sin negar que lo personal es político, y que la lucha por la defensa del territorio, la libertad y cuidado de nuestros cuerpos, deben siempre pasar por las lógicas anticapitalistas en los marcos de izquierda… Pero también con la idea de que mis perspectivas teóricas, se quedan en simples reflexiones cuando de aplicabilidad cotidiana se refiere. Y en un contexto en el que las comunidades tienen que vivir el día a día, con muchas horas de trabajo, buscando formas de sostener a su familia, de preservar sus tierras y de cuidar a sus comunidades. Las perspectivas teóricas y académicas, como privilegio que aporta la comodidad y el tiempo, se borran. Y ello me permitió comprender y simpatizar con los relatos e historias que las diferentes mujeres que se han interpuesto en mi camino, me han compartido, regalándome un trocito de cada una y abriéndome sus hermosos corazones.


Con todo, la necesidad de crear relatos compartidos y entrelazar luchas, para poder sostenernos y cuidarnos conjuntamente, nos hizo querer cocrear un espacio poderoso entre mujeres defensoras integrantes del proyecto Mulleres Bravas. El mismo permitiría realizar una evaluación del programa, para aportar a este de un enfoque participativo y horizontal, así como, posibilitar que las participantes pudieran conocerse entre ellas, conocer a otras mujeres con distintas luchas pero similares preocupaciones y sentires por el cuidado de la tierra y de las suyas.


Tras muchos nervios, trabajo y miedos, porque si, la vulnerabilidad está en todas partes, en mí también, y admito que aunque en Galicia he organizado jornadas similares, el hecho de hacer algo así en el norte global como mujer blanca occidental me daba realmente pavor. Sin embargo, todo vuelve, y mis intenciones de acuerpar volvieron a mí con el acuerpamiento constante que sentí por parte de Martina, su acompañamiento, trabajo y emoción fueron un parte fundamental de las jornadas.


En ellas, todas llegaron con ganas de volver a conectar con Mulleres Bravas, de conocer al resto de compañeras y sobre todo de poder pasar una jornada de disfrute y desconexión. Y si, así fue. Comenzamos el día con un buen desayuno, para coger fuerzas para la intensidad emocional que se venía adentrando. De forma dialógica y a modo de relato, cada mujer comenzó contando los aportes, lo que se llevó, del programa Mulleres Bravas. Todas y cada una de las narrativas emocionaban, me hicieron conectar con ese sentimiento de ilusión que tenemos mucho las primeras veces que vamos a hacer algo. En los relatos salieron desde anécdotas románticas (el
chisme se queda en el akelarre), de ternura (verónica relatando la primera vez que vio la nieve) y de fuerza (la unión con colectivas de mujeres gallegas y ver que la lucha traspasa fronteras).


Tras ello y una buena comida de reposición, en grupos pequeños, cada uno presentó: aspectos que les gustaría mejorar del programa; propuestas; alianzas generadas. Cada una de las presentaciones dio para mucho debate. Centrándose en temas como el contraste de temperatura (Pobre Alba que vino congeladita) e incluso, la propuesta de una colectiva o espacio de unión Mulleres Bravas (ya veis que se llevaron fatal eh ). Pero sin duda, lo que más se destacó por parte de todas, fue el cuidado y calidez que sintieron por parte de Sergio y Patricia. Tan maravilloso, poder ver ese efecto tan poderoso que tenemos unas personas sobre las otras, sembrar cariño fortalece a las plantitas tanto…


Después de un buen descanso con café de por medio, se realizaron unas performances que daban unas pinceladas que las luchas diarias que tienen las defensoras. A través de esas obras de teatro pudimos conectar con historias reales y cotidianas de resistencias. Con ellas, pudimos identificar las barreras burocráticas, la corrupción y el cansancio, con alcaldesas que daban largas y solo se regían por sus votantes y empresas extractivistas que destruyen el medio… Pero también las
compañías y acuerpamientos que dan impulso a la lucha, de primera mano, y que se vio reflejada en las diferentes obras, en el sostén y apoyo siempre por parte de alguna otra mujer de la comunidad, entendiendo la lucha como algo colectivo.


El día finalizo con cansancio e ilusión por ver que depararía el último día…El cuál estaría centrado en el goce maaaximooo . Comenzamos el viernes moviendo las caderas, conectando con la cuerpecita a través de la activación (yyyy menuda activación cattracha tienen las mulleres bravas en sus caderas!). Tras ello, realizamos unas cartografías cuerpo-territorio. En ellas, cada una debía dibujar su cuerposimbólico, con la representación deseada (muchas mariposas y arbolitos por ahí) e ir identificando en ella los lugares del cuerpo o del ambiente que les rodea que les generaban: resistencias, conexión con la tierra, rabia, unión….Salieron cositas tan bonitas y tan íntimas. Dentro de un sistema que nos desconecta constantemente con nuestra cuerpa, nuestra ciclicidad y nuestro territorio, las mulleres bravas consiguieron conectar con sus cartografías desde el primer momento. Cada una se identificó con un ser o elemento de la naturaleza, como si la propia tierra se integrase en ellas relataban sus dibujos con un sentir mágico. Nunca olvidaré las palabras de Basilia, quien me relataba sobre la fugacidad de la vida como si de una abeja se tratase, y del trabajo constante y vital que estas realizan en su corta vida. Quizás así sea como deberíamos ver la vida, con la fugacidad de las abejas y el dulzor de la miel….Cuántas reflexiones que todavía siguen y seguirán rondando por mi mente.


Para finalizar la jornada, realizamos una dinámica hermosa sobre alianzas femeninas. Para ello, las mujeres se organizaron en grupos en función del animal o elemento de su cartografía, en ellos debían organizarse en una colectiva de mujeres, creando un nombre, un lema y unos derechos por los que lucharan. Y de ahí nació el himno mulleres bravas:
Mujeres unidas, jamás vencidas.

Si nos tocan a una nos tocan a todas.
Somos unidas nadie nos apaga la luz que nos brilla.
Mujeres bravas defendiendo nuestros derechos que son violentados por el estado.

Si nos tocan a una, nos tocan a todas.

Por eso somos, mulleres bravas.


La colectiva mariposa, mujeres luchando con mil batallas por dentro y mil sonrisas por fuera y mujeres poderosas, manifestaron sus reivindicaciones más profundas, las gritaron y las performaron, bailaron sus reivindicaciones, lo hicieron desde el disfrute y el amor. Desde el himno mulleres bravas, a color esperanza llegando a la culpa no era mía. La liberación que se sentía con cada palabra, cada movimiento y cada sonido, es difícil de expresar en este texto…


Creo que nuestras narraciones se construyen en parte gracias a los relatos que escuchamos y en los que conseguimos introducirnos. Una aprende mucho sola, actuando, tomando acción y errando. Pero aún más acompañada, en colectividad, con la escucha activa en el centro y el corazón abierto a seguir, con pasos fuertes y sostenidos con las manos de las compañeras. Nuestras historias se entrelazan, y siempre caminaremos a hombros de gigantes, mis gigantas son ellas, las mulleres bravas. Solo puedo sentir admiración a cada una de las ahí presentes, e inmenso agradecimiento por compartir, ser y estar. Me quedo con los abrazos, las risas y los apretones de manos. Me quedo con los ojitos brillantes de Martina durante esos dos días y su motivación constante. Me llevo esto para siempre, en mí ser. Gracias ESF, gracias mujeres