Entradas

Encuentro Mulleres Bravas en Honduras. Crónica de Sandra

La verdad que mirando atrás mi niña interior estaría impactada con muchas cositas que estoy viviendo estos meses. Desde que tengo uso de razón, mi abuela, me ha dicho que debo buscar a mi tribu, mis mujeres que me sostengan y me cuiden, ya que la unión entre mujeres hace esta vida más bonita.


Hoy comprendo mucho más las palabras de mi abuela, y las resignifico todos los días. En mí proceso de adaptación a Honduras, quizás lo más complejo fue encontrar a ese entorno seguro de personitas con las que poder compartir. Aun teniendo el mismo idioma, los códigos, las formas de socializar, el humor o los temas de conversación eran otros. A su vez, como mujer blanca occidental con unos grandes límites ideológicos acotados, me costaba afianzar mis relaciones con personas con percepciones ideológicas tan diferentes a las mías, en aspectos como el aborto o la religión.


En este último mes además de poder conocer a un sinfín de personas en las diferentes actividades que realizábamos con CODDEFAGOLF, en encuentros e incluso en espacios cotidianos de charla, como podían ser los espacios con mi querida Daniela. A medida que iba a las comunidades y hablaba con mujeres lideresas como Toña, quienes me hablaban de sus luchas por sus territorios y comunidades, así como del orgullo que era para ellas como mujeres llegar a ser lideresas, fui transitando esas fronteras. La escucha me permitió ver más allá de esos límites acotados con los que llegué. Sin negar que lo personal es político, y que la lucha por la defensa del territorio, la libertad y cuidado de nuestros cuerpos, deben siempre pasar por las lógicas anticapitalistas en los marcos de izquierda… Pero también con la idea de que mis perspectivas teóricas, se quedan en simples reflexiones cuando de aplicabilidad cotidiana se refiere. Y en un contexto en el que las comunidades tienen que vivir el día a día, con muchas horas de trabajo, buscando formas de sostener a su familia, de preservar sus tierras y de cuidar a sus comunidades. Las perspectivas teóricas y académicas, como privilegio que aporta la comodidad y el tiempo, se borran. Y ello me permitió comprender y simpatizar con los relatos e historias que las diferentes mujeres que se han interpuesto en mi camino, me han compartido, regalándome un trocito de cada una y abriéndome sus hermosos corazones.


Con todo, la necesidad de crear relatos compartidos y entrelazar luchas, para poder sostenernos y cuidarnos conjuntamente, nos hizo querer cocrear un espacio poderoso entre mujeres defensoras integrantes del proyecto Mulleres Bravas. El mismo permitiría realizar una evaluación del programa, para aportar a este de un enfoque participativo y horizontal, así como, posibilitar que las participantes pudieran conocerse entre ellas, conocer a otras mujeres con distintas luchas pero similares preocupaciones y sentires por el cuidado de la tierra y de las suyas.


Tras muchos nervios, trabajo y miedos, porque si, la vulnerabilidad está en todas partes, en mí también, y admito que aunque en Galicia he organizado jornadas similares, el hecho de hacer algo así en el norte global como mujer blanca occidental me daba realmente pavor. Sin embargo, todo vuelve, y mis intenciones de acuerpar volvieron a mí con el acuerpamiento constante que sentí por parte de Martina, su acompañamiento, trabajo y emoción fueron un parte fundamental de las jornadas.


En ellas, todas llegaron con ganas de volver a conectar con Mulleres Bravas, de conocer al resto de compañeras y sobre todo de poder pasar una jornada de disfrute y desconexión. Y si, así fue. Comenzamos el día con un buen desayuno, para coger fuerzas para la intensidad emocional que se venía adentrando. De forma dialógica y a modo de relato, cada mujer comenzó contando los aportes, lo que se llevó, del programa Mulleres Bravas. Todas y cada una de las narrativas emocionaban, me hicieron conectar con ese sentimiento de ilusión que tenemos mucho las primeras veces que vamos a hacer algo. En los relatos salieron desde anécdotas románticas (el
chisme se queda en el akelarre), de ternura (verónica relatando la primera vez que vio la nieve) y de fuerza (la unión con colectivas de mujeres gallegas y ver que la lucha traspasa fronteras).


Tras ello y una buena comida de reposición, en grupos pequeños, cada uno presentó: aspectos que les gustaría mejorar del programa; propuestas; alianzas generadas. Cada una de las presentaciones dio para mucho debate. Centrándose en temas como el contraste de temperatura (Pobre Alba que vino congeladita) e incluso, la propuesta de una colectiva o espacio de unión Mulleres Bravas (ya veis que se llevaron fatal eh ). Pero sin duda, lo que más se destacó por parte de todas, fue el cuidado y calidez que sintieron por parte de Sergio y Patricia. Tan maravilloso, poder ver ese efecto tan poderoso que tenemos unas personas sobre las otras, sembrar cariño fortalece a las plantitas tanto…


Después de un buen descanso con café de por medio, se realizaron unas performances que daban unas pinceladas que las luchas diarias que tienen las defensoras. A través de esas obras de teatro pudimos conectar con historias reales y cotidianas de resistencias. Con ellas, pudimos identificar las barreras burocráticas, la corrupción y el cansancio, con alcaldesas que daban largas y solo se regían por sus votantes y empresas extractivistas que destruyen el medio… Pero también las
compañías y acuerpamientos que dan impulso a la lucha, de primera mano, y que se vio reflejada en las diferentes obras, en el sostén y apoyo siempre por parte de alguna otra mujer de la comunidad, entendiendo la lucha como algo colectivo.


El día finalizo con cansancio e ilusión por ver que depararía el último día…El cuál estaría centrado en el goce maaaximooo . Comenzamos el viernes moviendo las caderas, conectando con la cuerpecita a través de la activación (yyyy menuda activación cattracha tienen las mulleres bravas en sus caderas!). Tras ello, realizamos unas cartografías cuerpo-territorio. En ellas, cada una debía dibujar su cuerposimbólico, con la representación deseada (muchas mariposas y arbolitos por ahí) e ir identificando en ella los lugares del cuerpo o del ambiente que les rodea que les generaban: resistencias, conexión con la tierra, rabia, unión….Salieron cositas tan bonitas y tan íntimas. Dentro de un sistema que nos desconecta constantemente con nuestra cuerpa, nuestra ciclicidad y nuestro territorio, las mulleres bravas consiguieron conectar con sus cartografías desde el primer momento. Cada una se identificó con un ser o elemento de la naturaleza, como si la propia tierra se integrase en ellas relataban sus dibujos con un sentir mágico. Nunca olvidaré las palabras de Basilia, quien me relataba sobre la fugacidad de la vida como si de una abeja se tratase, y del trabajo constante y vital que estas realizan en su corta vida. Quizás así sea como deberíamos ver la vida, con la fugacidad de las abejas y el dulzor de la miel….Cuántas reflexiones que todavía siguen y seguirán rondando por mi mente.


Para finalizar la jornada, realizamos una dinámica hermosa sobre alianzas femeninas. Para ello, las mujeres se organizaron en grupos en función del animal o elemento de su cartografía, en ellos debían organizarse en una colectiva de mujeres, creando un nombre, un lema y unos derechos por los que lucharan. Y de ahí nació el himno mulleres bravas:
Mujeres unidas, jamás vencidas.

Si nos tocan a una nos tocan a todas.
Somos unidas nadie nos apaga la luz que nos brilla.
Mujeres bravas defendiendo nuestros derechos que son violentados por el estado.

Si nos tocan a una, nos tocan a todas.

Por eso somos, mulleres bravas.


La colectiva mariposa, mujeres luchando con mil batallas por dentro y mil sonrisas por fuera y mujeres poderosas, manifestaron sus reivindicaciones más profundas, las gritaron y las performaron, bailaron sus reivindicaciones, lo hicieron desde el disfrute y el amor. Desde el himno mulleres bravas, a color esperanza llegando a la culpa no era mía. La liberación que se sentía con cada palabra, cada movimiento y cada sonido, es difícil de expresar en este texto…


Creo que nuestras narraciones se construyen en parte gracias a los relatos que escuchamos y en los que conseguimos introducirnos. Una aprende mucho sola, actuando, tomando acción y errando. Pero aún más acompañada, en colectividad, con la escucha activa en el centro y el corazón abierto a seguir, con pasos fuertes y sostenidos con las manos de las compañeras. Nuestras historias se entrelazan, y siempre caminaremos a hombros de gigantes, mis gigantas son ellas, las mulleres bravas. Solo puedo sentir admiración a cada una de las ahí presentes, e inmenso agradecimiento por compartir, ser y estar. Me quedo con los abrazos, las risas y los apretones de manos. Me quedo con los ojitos brillantes de Martina durante esos dos días y su motivación constante. Me llevo esto para siempre, en mí ser. Gracias ESF, gracias mujeres

Chegada e aterraxe en San Lorenzo: entre o voluntariado técnico e as reflexions culturais e sociais

Xa temos a Zaira en Honduras participando nun Voluntariado Técnico en Terreo. Alí estará até decembro apoiando en distintos temas ao equipo de ESF na oficina de San Lorenzo. Igual que as participantes no Programa de Voluntariado Internacional de Coñecemento doutras Realidades, iranos mandando de cando en vez unha crónica da súa experiencia. Aquí está a primeira!

———————————————————————————————————————-

A miña chegada a San Lorenzo xa me fixo sentir o que os próximos meses me depararían. Con calor abafante e nervios polo novo reto que estaba a comezar, iniciou o meu proceso de adaptación a un país cuxos contrastes culturais e sociais me fixeron reflexionar sobre moitos aspectos da nosa sociedade. A presenza de Martina, Sandra e Chevi axudoume a descubrir rapidamente os segredos locais, como onde degustar boas tajadas, naturais refrescantes e helados para combater o calor..

Miñas compañeiras de oficina Raquel, Sandra, Rina e Jenny fixeron que o meu primeiro contacto fose moi levadeiro. Presenteime en Coddeffagolf e coñecin as compañeiras da coparte que queda moi cerca de onde estamos nós. A acollida foi moi boa, a xente e ben sociable e amable.


Estes primeiros días en San Lorenzo fixéronme reflexionar moito sobre as miñas propias ideas preconcibidas. Deconstruír o que pensaba sobre o machismo ou a confianza entre descoñecidos forma parte do proceso de adaptación a un país que me forza a repensar moitas cousas, incluída a miña propia educación.

Pola parte máis técnica, xa participei nas reunións coas copartes coas que ESF traballa no terreo. Foi un proceso moi enriquecedor coñecer como se levan a cabo os proxectos en execución e as actividades que se están executando e programando. Nunha das reunións, falouse sobre as fortalezas e debilidades de cada coparte e os puntos nos que se debe acompañar con maior ou menor intensidade. O que máis me gusta desta experiencia é o enfoque de acompañamento, nunca de imposición. Nas conversas coas copartes, decateime de como o traballo de ESF se distancia das dinámicas coloniais e asistencialistas do pasado. Non se trata de impoñer solucións dende fóra, senón de traballar coas comunidades locais, respectando o seu coñecemento e promovendo un verdadeiro diálogo buscando que o proceso sexa sempre sostible.  Esta forma de facer cooperación é un proceso de deconstrución das vellas prácticas, onde o norte impuña as súas visións sen ter en conta as necesidades locais, ao meu parecer.

Tamén me sorprendeu a destreza dos «catrachos» e “catrachas”(xentilicio coloquial sinónimo de hondureñx) para atopar solucións sostibles aos problemas cotiáns. A súa capacidade para desenvolverse amosa que moitas veces as mellores solucións non veñen de fóra, senón que nacen do coñecemento e da experiencia do propio contexto. A miña experiencia está a demostrarme que, para cambiar o global, primeiro temos que escoitar o local. A xestión pública, como aprendín nos meus estudos, non pode ser efectiva se non parte das necesidades e recursos locais.

Nos dous fins de semana que levo en Honduras, aventureime a visitar diferentes sitios como Amapala, Intibucá e as ruínas de Copán. Aí tiven a oportunidade de coñecer un pouco máis sobre a cultura Lenca e a cultura Maia. As distancias son longas e as infraestruturas, desafortunadamente, non axudan, o que fai que as viaxes sexan algo pesadas. A pesar diso, a beleza de Honduras, tanto natural como cultural, compensa con fartura os desafíos do camiño. Dinme conta de que este país ten tanto encanto como retos, e que vai moito máis alá dos estereotipos que existen sobre el.

Nunha desas viaxes, unha nai pediume se podía levar ao seu bebé no colo durante o traxecto. Sorprendida pola confianza e a naturalidade do xesto, accedín encantada. Foi un momento de conexión humana que me fixo reflexionar sobre como en Honduras a confianza e a empatía parecen fluir con naturalidade. Penso no contraste con España, onde un xesto así sería moito máis improbable. Estas pequenas interaccións fannos pensar en como a cultura inflúe na maneira en que nos relacionamos e en como percibimos a confianza e a seguridade nas persoas descoñecidas.

Porén, non todo é fácil de asimilar. Algo que me chocou en San Lorenzo foi o machismo imperante nas rúas. A cultura do piropo está tan normalizada que, para moitas mulleres, especialmente as de máis idade, non representa un problema, senón un halago ao meu parecer e polo intercambio de reflexións que tiven con algunha delas. Decateime de que moitas non ven este comportamento como unha falta de respeto, senón como parte natural da vida cotiá. Esta aceptación reflicte unha estrutura social que, en gran parte, herda a súa forma das relacións de poder coloniais e patriarcais. Esta realidade amosa como o poder masculino non se cuestiona, senón que se perpetúa.

Polo momento, a miña experiencia en Honduras está a ser moi enriquecedora e sinto que estou a aprender moito máis do que estou a aportar. Sei que aínda estou no proceso de aterraxe, pero estou segura de que nas próximas crónicas poderei contar máis avances técnicos e tamén compartir máis reflexións persoais e culturais. Este é un camiño de aprendizaxe mutua, onde tanto eu como as persoas coas que traballo e convivo aprendemos unhas das outras.

Seguiremos compartindo nas seguintes crónicas.

¡Abrazos!

Zaira.

Crónicas de Honduras: Martina IV

Aínda lles quedan uns días no país antes de volver ás tres participantes no Programa de Voluntariado Internacional de Coñecemento doutras Realidades (PCR) deste 2024. Martina, que viaxou coa bolsa da Universidade de Vigo de mobilidade para estudantes para participar en proxectos e accións de cooperación ao desenvolvemento no curso 2023/2024, traenos a que, posiblemente, sexa a súa crónica máis persoal dende que está aló.


Hoxe vou soltar unhas reflexións, que poden ser acertadas ou non, pero que eu sinto así. Podemos platicar largo e tendido sobre elas cando volte, que me encanta barallar a cabeza discutindo sobre o que sexa 😉


Por aquí a comida non é a máis saudable. A materia prima pode que si, se o animal ou planta foi coidado debidamente, pero á hora de cociñar todo ten moito aceite e sal. Ao principio chocounos, pero ten sentido, porque deste xeito a comida consérvase máis tempo e tamén aporta máis calorías, que se traduce en enerxía. Quitando a froita penso que comer sano (o que eu considero sano) aquí é pra quen teña solvencia económica, e polo menos no sur, non me parece que a teñan a maioría das persoas. Pero prima comer e non hai opción nen solución a preocuparse dos efectos que pode ter a longo plazo esa dieta. E o mesmo ocorre coa auga. Pénsase en hidratarse e non nos microplásticos que inxires ao beber de bolsas de auga que no transporte sabes que viñeron ao sol, coa consecuente degradación do material, nen nos danos de tomar Coca-Cola ou semellantes todos os días. Hai outras prioridades. Tamén outras realidades dentro do mesmo lugar. Eu falo do pouco que coñezo.


A relixión maioritaria por esta zona é a católica. Tamén están a evanxélica e outras ramas do cristianismo. Vivimos preto dunha igrexa, e algún domingo que quedamos en San Lorenzo tócanos escoitar a misa que retransmiten con altofalantes. O domingo pasado, mentres ía buscar unhas baleadas antes de irnos de ruta, escoitábase un sermón sobre a importancia de respetar ao próximo. Eu non creo nas relixións pero pareceume bo tema, un básico que debería cumplir calquera. Pois ben, pasando polo lado duns homes que andaban a cargar un camión, onde ben se escoitaba o discurso eclesiástico, dinlles os bos días e tempo lles faltou para botarme unha sarta de piropos ben irrespetuosos. Que incongruencia. Ou será que quizáis non aplica ás mulleres. Ás veces danse sermóns dentro de locais a pé da rúa, tamén con altofalantes. Da medo escoitar ao predicador decir a que partido teñen que votar. Cero pensamento crítico. Fixeime tamén que neses grupos predominan ou totalizan os homes. Espazos onde non se vai reflexionar sobre as liberdades e os dereitos das mulleres. Somos unha ferramenta máis para criar e servir. Canto menos falemos, mellor. Canto menos saibamos, mellor. Aquí o machismo anda moi incrustado e a relixión xoga un papel fundamental en que siga sendo así. É a miña opinión en base ao que vexo e escoito.


O sistema está apodrentado. Falo dende Honduras pero podería aplicarse a: calquera país? Continuando coa anestesia ao pensamento crítico, un compañeiro hondureño contoume que tamén se están cargando o sistema educativo. Que ve nos seus primos pequenos que xa non lles ensinan todo o que a el nos seus tempos. Que non coñecen literatura hondureña. Todo yankee. É tan necesario formar persoas en vez de autómatas ou man de obra… «Por que non podemos estudar euskera en Galicia, pero sí francés ou inglés?» reflexionoume Sandra onte, con toda a razón. Porque valoramos máis o que nos ven de fóra. Que si, que son idiomas máis extendidos e poden abrir portas no mundo laboral e persoal, pero creo que se me entende. E queremos, ou fannos crer que queremos, coñecer as tendencias de moda en París, as novas tecnoloxías de EEUU, comer burrata porque está de moda e ver outra tempada do reality show no Caribe. Pero logo non queremos saber o impacto medioambiental ou violación dos DDHH que pode ter tal cadea de roupa e a extracción das materias primas para os novos dispositivos, as condicións das vacas que fan o leite da burrata ou os desplazamentos das persoas que vivían nesas illas. Danos igual porque non pensamos. Por favor, pensemos. O sistema movémolo nós. Somos os consumidores finais, aceptemos a responsabilidade que nos toca

Crónicas de Honduras: Víctor 2. Diario d’abordo, do 29 de xulho ó 4 de agosto

Aquí queda a segunda crónica de Víctor, que está en Honduras na súa estancia dentro do Programa de Voluntariado Internacional de Coñecemento da Realidade, grazas ao proxecto de Tecnoloxía para o Ben Común no eido profesional (ESFpro), financiado con fondos de Cooperación Galega e de IRPF, da Xunta de Galicia.

—————————————————————————————————

Din có tempo fai trocar de pareceres e, tambén, que en ocasións as opinións mudan máis axinha do que afincaron. Eis, o que aconteceu con aquele sapoconcho de Punta Ratón: que encomezou sendo un bon presaxio, porén, botando umha olhada ás costas, mírase que tan só foi un simples premio de consolación.

De certo cá semana comezaba con boa fada. Decidirá vir pra acó cá menor información posíbel, facela viaxe ás toas, e deixar có país fora surprendéndome ó seu xeito. Mais, a cousa ía melhor do agardado. Era o meu primeiro luns eiquí e xa ía caminho dumha mostraxe de Tartarugas Golfinas (Lepidochelys olivacea), velaí a única arela que trouxera comigo na maleta. A oportunidade xurdira sen procurala. Sen máis. Abondara apenas umha conversa ó chou o domingo, pra que, agora, me atopara viaxando canda Marvin, un dos practicantes de CODDEFFAGOLF, cara Punta Ratón. Umha das áreas onde están a investigaren se o período de veda da especie é aquelado pras necesidades desta, ou se, pola contra, sería preciso de amplialo e melhorar eisí a conservación da mesma.

Pra cando chegamos á comunidade onde íamos ficar as dúas noites que duraría a mostraxe – dous días por semana e sitio, segundo metodoloxía-, serían contras catro da tardinha. De primeiras, a comunidade non me dixo ren, ou, máis ben, sendo certos, confésovos que non lhe emprestei moita atención. A sensación de desabafo por baixarme do carro tinha toda a minha atención, pois botaramos toda a manhá de recados, deiquí pra acolá, sen baixarmos dele, cocinhándonos coma un bon cocido na cocinha de ferro. Saudei os nosos “enlaces” por inercia, cáseque sen emprestarlhe atención ós nomes, e logo de baixarmos as nosas cousas dispuxémonos a agardar pola marea. Estombalhámonos. Namentres, o desabafo foi virando en acougo: o lugar onde iamos durmire era moito milhor do que pintarán en gabinete! Vinhera cá ideia de que íamos botar a noite embaixo dun teito pendurado sobor catro paus mal postos, no meio de ningures, cando, en realidade, se trataba do soportal dumha casa en primeira linha de costa, vixiándolhe as costas de Ilha Tigre, quen nos espreitaba dende a outra beira do golfo.

A iso das seis do serán, cando a maré encomezaba a encherse, arrincamos cara cas do Víctor: trabalhador multifacético – normalmente ó xornal- e tortugueiro que xa ben choiando cá asociación dende ha tempo, e que, pras mostraxes fai o papel de guía-protector. Chegamos, ou, cando menos cheguei, a súa morada cá ledicia de xa termos olhado a primeira tartaruga da semana. Tocounos agardar un retrinco a que saíse. Agardamos por ele á porta do seu lar, conversando un chisco ca súa mulher e mais umha das filhas, amenizados pola música que saía da igrexa evanxélica que lindaba cá casa, e que substituíra ó culto que ouviramos namais chegarmos a comunidade e vir saudalo.

O seu traxe de faina era diferente ó que traía entón. Mudara as roupas de albanel e mais o calzado de obra por umha gorra con viseira, niqui e pantalón longos e umhas chancletas; todo il xunto cas ferramentas aqueladas pra xornada nocturna: umha lanterna e umha bolsa de plástico, aonde, á espera dos ovos de tartaruga, traía dúas bolsas de auga. Fomos tras dele. En ringleira. Sentíndome o albo de miradas non-discretas fomos arrodeado as fochancas que deixaran os últimos trebóns, e que, agora, se converteran nas piscinas onde brincaban as crianzas. Pra cando chegamos a praia a noite xa deixaba ver as súas cores, e no areal un fato de pescadores apuraban as últimas tarefas da xornada: enxugaban as barcas, recollían os aparelhos e limpaban as derradeiras capturas, ao tempo que cochos e paxaros ían aproveitando os refugallos que estes deixaban. E nós, puxémonos a caminhare. Pois niso consisten as mostraxes: en percorrer a praia, ventala sorte e parolar até que saían as tartarugas. Porén, desta volta non tivemos sorte; aínda que tampouco estragamos a noite.

A nosa lanterna acendíase de cando en cando, de esquerda a dereita, rastrexaba o anaco de ourela que alcanzaba. O seu feixe de luz asinalaba a nosa posición. Localizábamos dentro dun ecosistema criado exclusivamente arredor das tartarugas. Todos aqueles focos que tremelucían ó longo da praia conformaban umha especie de constelación antrópica que anhelaba os seus ovos. Cada quen coa súa técnica; uns estabelecendo pontos de vixía, móbeis ou fixos, outros percorrendo a praia a pé ou en moto, pro todos agardaban poder rematar a noite levando un ingreso extra pras súas familias. Namentres, eu, parola a parola, cuestión a cuestión, fun adeprendendo acerca de aquele nicho de supervivencia, desvelando os fluxos enerxéticos que definen o ecosistema.

Fun, asemade, tirando outro veu de acima. Deixando atrás esa olhada idílica que traía respeito do proceso de desove das tartarugas, situándoo na súa própria realidade e entendendo que ese mal corpo que se me puxera ó saber que, de atoparemos umha tartaruga, os ovos ían ser pro tortugueiro, pra vendelos ele, claro, era por mor do meu maxín. Pois, todo o que sabia arredor do proceso e da especie vinha configurado por documentários e, seguramente, tambén acompanhado por certo adubo sentimental derivado da “beleza” da especie e da súa proximidade evolutiva – sempre é máis sinxelo adivinhar o sentire en quen ten trazos semelhantes a nós pra expresalo-. Mais…, quen son eu pra xulgar?! Eu!, que dentro do sistema-mundo venho da parte opulenta, do lar aonde se incentivan os fluxos mundiais que están tras da crise ecolóxica e que terman do que hoxe conhecemos coma Sexta Extinción. Logo, como podemos responsabilizar a esta xente do devalo da especie? Quen pode culpalos de tirar proveito dos servizos ecosistémicos que tenhen á man? Máis cando eiquí, por exemplo, de atopar umha tartaruga, que trae entre 70 e 150 ovos, poden tirar mínimo umhas 560-1200 lempiras; mentres un albanel ganha, segundo a categoría, entre 300-800 lempiras á xeira, é dicir, umhas dez horas partindo o lombo. E de facelo, non sería isto umha inxustiza climática máis? Non estariamos a facer, entón, umha análise probe, a pequena escala, sen entendermos o que ven dicir a crise ecolóxica?

Acordamos cas primeiras raiolas do sol e, dende entón, fomos consumindo o día devagar, matando as horas paseninhamente. Observabamos a estampa marítima que tínhamos á fronte, absortos no arranxo dun trasmalho e acompanhados das vistas de Ilha Tigre – sin, fiquei prendado dela-, quen nos primeiros intres da manhá decidiu agasallarmos cumha fermosa vista, deixando ó descuberto o seu cráter. Botamos, en fin, o día folgando nas hamacas, á bartola. Tan soio trocamos o sosego do seu vaivén pra estrincarmos os corpos un chisco e pra escorrentar a calor na auga morna do Pacífico, onde nos mergulhabamos co permiso dos gavilanes (Rhinoptera bonasus) que entraban á costa a alimentárense, ao tempo que fomos intimando cos nosos anfitrións: quer con Don Julio, marinheiro de baixura de profesión e, nestes intres, custodio da propriedade que nos deu acubilho, quer ca súa dona, Argentina, cocinheira a meia xornada, alén de ama de casa e mai a tempo completo. Así foi que souben cós restos de edificacións e muros que salpementaban os arredores da casa eran en realidade os refugallos da primeira linha de praia orixinal, extinta por mor da mudanza climática, disfrazada esta ó xeito dun golpe de mar que, fai máis menos 10 anos, fixo subir o nivel da auga uns 400 metros pra que endexamais voltase á normalidade.

A segunda noite foi idéntica á anterior. A sorte, ou, máis ben, as tartarugas continuaron fuxidías, e iso que, desta volta, ficamos na praia máis aló da preamar. O único é que, nesta ocasión, tivemos o pracer de cearmos dentro da morada da familia do Víctor, aonde, alén de ver un chisco da telenovela que segue a familia, tambén puiden comprobar cás 160 lempiras que pagamos pola cea e mailo xantar – até agora do milhor que probei- eran tan soio un dos centos de ingresos que auto-xeraba a familia pra tiraren: tarxetas pros móbiles, ventas de frescos e alimentos, xornais dispersos… e, por suposto, os ovos das tartarugas, for pra venda ou for pra semearen. Sin! Madía leva! A min tambén me sorprendeu abondo saber que, durante a época de veda, os tortugueiros pasaban de levar os ovos a sementalos coma se foran croques, cun marco de 60×60 centímetros, nuns lugares previamente delimitados e aquelados pra eles e, tambén, pros zancudos que tiveron o gusto de papárenme enteirinho nos cinco minutos que estivemos lá.

O mércores (31) o espertador soou ben cedo, a iso das 3 da manhá, cando a Chuchita, umha cadela que se arrexuntara a Julio e Argentina nun troque mutuo de necesidades, deu xente. Primeiro, ventou algún movemento na parte alta da finca, xunta ó caminho que levaba á comunidade, o que fixo que Julio fora perimetrar a finca e tambén a agocharse na parte alta da casa. Logo namentres ele estaba enriba, a cadela voltou ladrar xusto a minha esquerda, onde incluso eu sentín algún movemento estranho. Ó final, esa noite non houbo ningún asalto. Igual os ruídos non foron nada, ou, cecais, fora calquer animal; mais tambén podían ser algún dos malandros que andan a facer das súas na comunidade, pois, como nos dixeran Julio, mesmo tinhan desvalixado a casa cando estaba outro garda-chaves, tambén Víctor deu conta deles, de feito a primeira noite non ficará tranquilo deixándonos voltar sos da praia, sentirase coma se deixara o seu cometido a meias (“—Por aquí hay un par de malas personas que podrían atrever a asaltaron. Sobre todo, al mirarte de fuera, que pueden pensar que tenes pisto—“, díxonos, explicando o porque o seu mal sentiré pola noite anterior).

A iso das cinco da manhá estábamos rumo a Choluteca, onde íamos atopármonos con outra xente de Codefa. O plan era deixarmos o carro de Marvin nalgures, e irmos todos xuntos – Miguel, Stefano, Flor, Marvin e mais eu- até o Quebrachal, onde tinhan que levantar umhas enquisas pra un proxecto da cooperación suíza sobre a pesca. Porén, o país, as súas circunstancias e os seus tempos fixeron que este se vinhese abaixo. A estrada que comunica San Lorenzo con Choluteca tinha sido tomada polos doentes renais, que, entre outras cousas, exixíanlle ó estado que se fixera cargo dos tratamentos. A nós, pola nosa banda, toucounos ire improvisando paradas pra facer tempo, procurando sombras pra deter o carro e agardar a que chegasen as instrucións dende a oficina, que comunicaran se o plan se modificaba ou se adiaba ou o que for. Mais, a cousa alargouse e, cansos de procurar acubilho, fomos pasar a manhá ó centro comercial de Choluteca. Sen facer ren máis. Só ficar a velas vir.

No Quebrachal xa estaban agardando por nós un grupinho xeitoso de mulheres. Logo duns intercambios iniciais, o Miguel, agrónomo e asalariado de CODDEFFAGOLF, pasou dar umha breve explicación do que, do como é mais do porqué das enquisas que se ían facer. Así como rematou, despregáronse polas proximidades e, sen perder un intre, encetaron a trabalhar. De primeiras, a min tocoume sentar numha cadeira e espreitar dende perto como se desenvolvían as entrevistas dun dos companheiros, e explicarlle ás comunitarias que eu estaba lá simplesmente pra observar – non sei por que, coma voluntarios, non podemos ter un papel máis activo-. Pro, ó final, dei superado esa sensación de afastamento e de sobrante, e ós poucos fun facendo conversa cumha das comunitarias, Armidia.

A conversa axiña evoluíu dende a intranscendencia do principio ás típicas preguntas persoais, pra rematar nun pequeno paseo pola Lagoa de Inverno, un rico sistema lacunar marítimo e estacional que linda cá comunidade. Armidia, que fala que dá gusto ouvila, foi explicándome o que significa a lagoa pra elas, o proceso actual de restauración ecolóxica que están levando a cabo da man de Codefa, e as problemáticas asociadas a este ecosistema, así coma o historial de brigas que mantivo a vecinhanza do Quebrachal contra a camaroneira, o estado e mais a policía, pra evitaren a privatización do seu meio natural e, así, hoxe poder seguir tirando proveito dele. Porén, o eiquí escrito é só o esquema da historia da lagoa, a tona dunha relación simbiótica marcada polo conflito, a precariedade e, sobor todo, polo orgulho de termar do común. Dado que eu, alheio á súa realidade, síntome deslexitimado pra transmitirvos todo o seu calado con fidelidade, poisque acho có milhor é achegarmos a ela da man dos seus protagonistas e, se todo marcha ben, agardo que así poida ser.

Marchei da comunidade matinando cá historia da lagoa era o vivo exemplo da própria evolución de CODDEFFAGOLF. Xa que logo, nos seus inicios, o Comité para la Defensa y el Desarrollo de la Flora y Fauna del Golfo de Fonseca, que nasceu como altofalante das necesidades e loitas das comunidades do golfo, tiña un accionar centrado nas tomas e na contestación popular, pra, co paso do tempo, ir evoluíndo cara un perfil máis profesional e técnico, a partir do cal procurar amanharen as necesidades das comunidades dun xeito autónomo e, ó mesmo tempo, formándoas e valorizando os seus saberes.

Pra cando chegamos a San Lorenzo, xa tinha entrado a noitinha, i eu lisquei pro lar cá sensación de ter que darlhe as grazas a algún deus por chegar san e salvo, logo de imbuírme de pleno na aventura da condución catracha. O resto da semana foron días de apousento, pois non saímos de San Lorenzo. A manhá do xoves (día 1), paseina entre a cama e o banho, nada que non solucionasen umhas doses de Fortasec; simplesmente tocou sofrir a ”sarna” do grolo de auga que bebín “con gusto” mércores. Paseino sen proídos, pois onte, após dumha a tarde enteira o sol e de sofrir os zancudos da lagoa, aquele grolo de auga caerame coma auga bendita; vaia se o desfrutei! O resto da xornada pasou sen máis. Igual có venres (2), que foi día de consumir o día no Expresso Americano, pois houbo corte de enerxía, dos programados, a diferenza dos que ha de cote, amais, dumha toma feita polo profesorado, que impediu a saída a campo.

Pola contra, a fin-de voltou ser de turisteo. En primeiro lugar, o sábado (3) fomos todas até San Marcos de Colon, xunto a Flor e Marvin, a desfrutar dun rico café e dun clima agradábel que ía a par do ambiente amigábel da vila; pra rematarmos a saída, tocou pagar por entrar nun miradoiro, nada máis e nada menos ca 50 lempiras – pra todo ha umha primeira vez-. O domingo (4), en segundo lugar, tocou deixar ás companheiras PCRs atrás e ir até Tegucigalpa en bus, ó encontro dumha posíbel aventura, quen tivo a ben levarme de paseio até Valhe de Angeles e mais Santa Lucia; lonxe do forno de San Lorenzo.

FOTO DE PORTADA: estombalhado

Avances en programa de restauración de lagunas de invierno Honduras

En el programa de restauración de lagunas de invierno, que impulsamos junto con CODDEFFAGOLF dentro del eje de trabajo de soberanía alimentaria, hubo en estas semanas mucho movimiento.

Una de las actividades fue de monitoreo de peces e crustáceos, con el acompañamiento y la participación activa de los pescadores locales. El objetivo es determinar la presencia y densidad de peces y camarones en la laguna, creando así una base de datos que nos permitirá evaluar el impacto de las acciones de restauración. Cabe destacar que el propósito principal de la restauración es aumentar la abundancia de organismos en la laguna y prolongar el período de captura. Además, es fundamental valorar la participación comunitaria en los procesos de investigación, ya que esto contribuye al empoderamiento local y fomenta la conservación y protección de las lagunas de invierno como medio de vida para las comunidades locales.

También con la participación activa de la población (en este caso de ocho comunidades), se ha llevado a cabo la limpieza y desazolvado de 800 metros del canal principal que abastece la laguna de invierno de Quebrachal. Esta actividad tiene como objetivo mejorar el flujo de agua hacia la laguna, lo cual aumentará la entrada de peces y camarones, optimizando los esfuerzos de captura. Quebrachal forma parte del sistema lagunar de invierno que abarca los municipios de El Triunfo, Namasigue y Choluteca, las lagunas de invierno son uno de los objetos de conservación prioritarios en el Plan de Manejo del Sistema de Areas Protegidas del Sur de Honduras.

Con la Asociación de Pescadores Artesanales del Municipio de Namasigüe (APEANA), se estuvo trabajando en la reforestación de manglares mediante el método de restauración hidrológica. Este método consiste en restablecer el flujo natural del agua en estos ecosistemas. La actividad se lleva a cabo en el área protegida de Jicarito y se coordina con el Instituto de Conservación Forestal ICF Honduras. La restauración hidrológica es un enfoque integral y sostenible para recuperar la funcionalidad y los servicios ecosistémicos de los manglares, esenciales para los medios de vida de las comunidades locales.

También se llevó a cabo una gira de intercambio entre el Comité de Gestión de Apoyo para la Restauración de la Laguna de Invierno de Guapinol y miembros de la Seccional de Pescadores de La Berbería. El objetivo principal de este encuentro fue compartir las experiencias de los compañeros y compañeras de La Berbería en el proceso de mejoramiento de su laguna, destacando su participación activa en cada una de las etapas del proyecto. Esta jornada también tuvo como propósito inspirar y motivar a los miembros de las comunidades con influencia en la laguna de Guapinol, brindándoles un ejemplo tangible del impacto positivo que pueden lograr en su entorno al iniciar el proceso de restauración de su laguna. El intercambio de conocimientos y experiencias busca fortalecer el compromiso colectivo y contagiar el entusiasmo necesario para emprender acciones efectivas en favor de la conservación ambiental.

Hubo tiempo para una gira educativa con el Centro de Educación Básica Francisco Morazán, de la comunidad de San Jerónimo, Namasigüe. La visita se realizó a la laguna de invierno de Jicarito, con el objetivo de que los alumnos, docentes y padres de familia experimenten un contacto directo con la naturaleza y aprecien los valores que ofrecen las áreas protegidas y los ecosistemas únicos, como las lagunas de invierno. Durante la jornada se impartieron charlas educativas, presentaciones artísticas y se concluyo con un recorrido por el área protegida. En la naturaleza, lo que se conoce se ama 💚.

Crónicas de Honduras: Martina III

Como corre o tempo! Xa estou chegando á metade da miña estancia, agarrando expresións catrachas e recuperando o moreno que perdín durante os anos universitarios.

Nestas semanas aconteceron bastantes cousas: chegou Chevi, o terceiro PCR; comezaron as festas de San Lorenzo, coas que non compartimos o gusto por botar bombas (fogos) a partir das 4 da mañá pero das que desfrutamos o ambiente festivo; e un señor cantoume a canción La Martina, ao parecer bastante famosa por aquí, pois xa na saída cos pescadores de Amapala que comentei noutra crónica fixéranme referencia a ela pero inda non tivera o gusto de coñecela, así que deixo o enlace para as persoas curiosas.

Unha actividade con CODDEFFAGOLF que me gustou moito foi un día que o pasamos nun laboratorio de química nunha facultade universitaria en Choluteca. Aprendemos a analizar mostras de auga para coñecer o seu estado de eutrofización, que se refire ao enriquecemento excesivo en nutrientes nun ecosistema acuático. Para iso analizamos a clorofila e o nitróxeno e o fósforo, dous elementos presentes no medio de xeito natural pero que aumentan por efecto do ser humano (contaminación, vertidos agrícolas…) e que están relacionados coa proliferación de microalgas. As microalgas en cantidade poden provocar a morte da fauna acuática, e crese que é un factor clave no aumento das mortes de peixes de río que están acontecendo nos últimos anos. Por iso, CODDEFFAGOLF fixo esta análise hai un tempo, na que obtivo un índice moi alto de eutrofización, o cal é algo negativo. Agora, tras facer actividades de conservación na contorna, estase a repetir a análise para ver se o índice mellorou ou non e actuar en consecuencia.

Aproveitando a visita a esta facultade, tres estudantes de química mostráronnos unha serie de piscinas que tiñan con tilapias (un peixe de auga doce que se come) nas que fan estudos tanto da mortalidade desta especie como da profiferación de microalgas segundo as condicións eutróficas das augas, da clorofila, da salinidade, da temperatura, etc. e o sistema de filtrado que empregaban, o cal chamoume moito a atención. A auga dunha das piscinas con peixes era canalizada ata un bidón con pedras de río na que tiña que estar durante 24 horas. De aí mándase a outro bidón con tapóns de plástico de botellas que actúan de biofiltro, pois as bacterias adírense ás tapas e, 24 horas despois, esa auga métese nun circuíto de cultivo de plantas por hidroponía (só con auga, sen precisar de terra) e remata volvendo ao tanque de peixes. Este sistema recibe o nome de acuaponía.

Pois alí estivemos as dúas PCR que non tiñamos nen idea de bioloxía (Sandra e máis eu) aprendendo a analizar elementos químicos na auga, facendo todo o proceso, dende o filtrado e etiquetado das distintas mostras, pasando pola mistura destas con certos químicos para logo facer a lectura das concentracións dos elementos en cuestión co espectrofotómetro. A verdade é que foi unha experiencia ben chula, e ata emocionante, ao ver todo un equipo de persoas, que ao final do día eramos unhas 10, coordinadas para optimizar o tempo no laboratorio.

Vistas mirador Conchagua

Crónicas de Honduras: Martina II

Chega a segunda crónica de Martina dende Honduras, participando no noso Programa de Voluntariado Internacional de Coñecemento doutras Realidades (PCR) grazas ao proxecto financiado pola Xunta de Galicia de Tecnoloxía para o Ben Común na Universidade (IRPF e Cooperación Galega), e tamén ao apoio dunha bolsa da Universidade de Vigo de mobilidade para estudantes para participar en proxectos e accións de cooperación ao desenvolvemento no curso 2023/2024.

————————————————————————————————-

Xa pasaron dúas semanas dende que aterrizamos en Honduras e xa me sinto moito máis ubicada e adaptada.

O que levamos visto do territorio paréceme precioso. Estamos na época de choivas polo que toda a vexetación está cunha gama de verdes preciosa. Na fin de semana visitamos o parque natural La Tigra, e quedei namorada daquel lugar. A ruta que fixemos, inda feita polo ser humano, respectaba ao máximo o ecosistema, tiña algunha ponte de madeira pero logo nos regatos pequenos cruzabamos por riba de pedras postas estratéxicamente. Aquel espazo deume moita paz. Só se oían o vento, as árbores e os insectos.

O mércores fomos con CODDEFFAGOLF a unha xornada de formación para o monitoreo de peixes dun grupo de pescadores. Acompañámolos a pescar nunha embarcación pequena en 3 localizacións concretas arredor da Isla del Tigre co método tradicional: un fío de nailon cun anzol no que poñiamos camarón a modo de cebo e un peso para que fose ao fondo. En cada zona pescabamos durante 20 minutos e íase anotando o tipo de peixe e a cantidade recollida. No primeiro lugar pescamos moito (si, ata as PCR pescamos!!) e nos outros moito menos, a consecuencia da pesca industrial que está arrebatando o seu ecosistema e forma de vida, como nos foi contando o pescador don Ricardo. El foinos falando das distintas praias e zonas da illa, das dificultades que estaban a ter ao non haber leis que amparasen a pesca tradicional fronte a invasora, dos problemas do goberno e das illas privadas que pertencían a europeos. Foi moi enriquecedor escoitalo.

Ao rematar a pesca atracamos na illa e nun local as técnicas de CODDEFFAGOLF explicaron as distintas medidas que nas vindeiras semanas deberían recoller eles mesmos durante a pesca para, posteriormente, facer un estudo da situación na que se atopa dita actividade.

Ao día seguinte voltamos á Isla del Tigre tamén con CODDEFFAGOLF. Desta vez asistimos a unha reunión con dous grupos de mulleres, de Bellasmar e de Emusmar, na que se lles propuxo crear unha escola de campo para aprender técnicas de cultivo e creación e emprego de fertilizantes, co obxectivo de fomentar unha nova actividade máis aló do marisqueo que lles permita novos ingresos e autonomía alimentaria. A idea foi moi ben acollida e a semana que ven definiranse os cultivos piloto para a escola de campo, que se fará nun terreo compartido polas mulleres de cada grupo na súa comunidade e darase a primeira capacitación sobre aspectos teóricos.

Na fin de semana Sandra e mais eu fixemos a primeira escapada ao Salvador. Quedamos namoradas das paisaxes deste país e disfrutamos un montón acampando no mirador do volcán Conchagua. Deixo unhas fotos para dar envexa 😉

Ata a próxima!

Crónicas dende Honduras. A primeira de Sandra!

Sandra, xunto con Martina, son as dúas participantes no Programa de Voluntariado Internacional de Coñecemento doutras Realidades (PCR) 2024 que xa están en Honduras. En breve, uniráselles Víctor. Sandra participa no PCR grazas ao programa de Mulleres Bravas, de intercambio entre activistas de Honduras e Galicia, neste caso coa financiación da bolsa PCR da Oficina de Cooperación e Voluntariado da Universidade da Coruña. Aquí deixamos a súa primeira crónica tras un par de semanas por alí!

——————————————————————————————

Boaaasss!
Xa levamos unhas semaniñas en Honduras, tras un longo viaxe e unha adaptación agridulce,
marcada pola cultura do piropo (como ben di Martina), que tanto impactounos á nosa
chegada….Xa superamos a nosa semanaversario aquí. E como non, o celebramos comendo
uns xeadiños de Sarita, a mellor xeadería de San Lorenzo (e a única que probamos).


O luns fumos a CODEFFAGOLF a presentarnos e a coñecer ao equipo, quedamos con moitas
ganas de facer cousiñas con eles, e estamos desexando que chegue a próxima semana para
que así sexa.

O mércores tivemos o pracer de ir a Sartenejal para coñecer o depósito de auga do seu novo sistema de abastecemento. Alí coñecimos a Doña Jacoba, a presidenta da comunidade, quen estivo explicandonos o longo camiño de loitas e resistencias que recorreron durante 25 anos, ata conseguir este sistema de abastecemento.


O xoves estivemos de novo en Sartenejal. Co convite de Alondra (técnica de la Mancomunidad NASMAR) e da comunidade, participamos no obradoiro de xénero (ver foto de portada). Nel trataronse os roles e estereotipos de xénero na cotideanidade, así como sobre a consecución de dereitos humanos. Foi un espazo fermoso, no que pintamos, xogamos e sobretodo rimos. Pereceume moi interesante escoitar ás mulleres da comunidade falar sobre como no seu día a día rompen coas barreiras e estigmas patriarcais, e escoitalas definirse como: loitadoras.


Con esa adrenalina comezou a nosa finde, que dende logo, xa tiña grandes expectativas de antemán. O sábado pola mañá fumos ao Parque Nacional de La Tigra en Tegucigalpa, fixemos durante unhas tres horiñas a ruta. Tivemos unha gran acompañante incondicional, a chuvia!! Pero como boas galegas que fomos, iso non fixo que disfrutaramos menos de aquel bosque tan fermosooo.


O domingo, con resaquita (que recuperamos cuns pouquiños frijoles) puxemos rumbo a Cantarrana e Valle de Ángeles. Foi incríble coñecer a súa arte urbana, a maioria das pinturas tiñan mensaxes reivindicativos e de loita social, encantoume ver como facían artivismo nas sús rúas es espazos cotiás….Sen embargo, aínda que esos espazos deixaronme atrapada tiñamos que volver a San Lorenzo, esperabanos unha semana chea de cousiñas novas por
descubrir.

O luns, para empezar a semaniña con enerxía reunímonos con Alondra para planificar o obradoiro do xoves, na comunidade, que xiraría en torno ao consentimento e o desexo nas relacións afectivas.


Pola súa parte, este martes fumos ao primeira saída a campo con CODEFFAGOLF. Acudimos á recollida de trampas colocadas na Microcuenca del Río Laure, para a realización dun monitoreo da fauna silvestre que posibilite o seu estudio e conservación. Aínda que as famosaas trampas, tiñan moita trampa, xa que non dimos sacado dúas de elas, e sen darnos conta estivemos case 4 horiñas de rutiña por Laure. Despois de esta experiencia, creo que tanto Martina coma eu, podemos decir que rematamos con todo tipo de fobias e medos ao insectos e calquera tipo de animal, xa sexan arañas, culebras ou mosquitoss. Estos últimos, especialmente, gran debilidad de Martina, quen desenvolveu un superpoder visual de detección de mosquitos. Agora ela é: Supermosqui 🙂

A verdade que esta experiencia está sendo moi chuli, e aínda que encantame probar e aprender cousas novas as veces unha sinte algo de vértigo, pero a compañía neste novo camiño fai que todo sexa mellor. Desexando coñecer todo o que me espera, seguir coñecendo rincóns, persoas e diferentes formas de vivenciar este mundo. Sintome moi agradecida, de cada persoa, comunidade e entidade que nos abriu as portas para coñecelas. Grazas por permitirnos sentir os distintos mundos que hai dentro deste mundo, e as diferentes historias que o habitan. Irei informando, un abrazo moi forte para todas.

Sandra

Crónicas dende Honduras 2024: Martina 1

Xa chegaron a Honduras Martina e Sandra, as dúas primeiras participantes do noso Programa de Voluntariado Internacional de Coñecemento doutras Realidades (PCR). Irannos contando as súas experiencias en pequenas crónicas. Aquí deixamos a primeira de Martina, que viaxa co noso programa de Tecnoloxía para o Ben Común na Universidade, e co apoio dunha bolsa da Universidade de Vigo de mobilidade para estudantes para participar en proxectos e accións de cooperación ao desenvolvemento no curso 2023/2024.

———————————————————————–
Xa estamos en Honduras!!

Despois de meses de preparativos e formacións nos que víamos super lonxe a viaxe, como se nunca fose acontecer, de súpeto chegou o día, agarramos as maletas e alá nos fomos.

Chegamos o xoves 3 de xullo a Comayagua, onde Sandra, técnica de proxecto de ESF en Honduras xa nos estaba esperando. Fixemos noite alí e ao día seguinte puxémonos camiño a San Lorenzo, municipio do sur de Honduras dentro do Golfo de Fonseca, lugar que será o noso fogar nos vindeiros meses.

Estes primeiros días foron canto menos intensos. Polo de agora estou levando ben a calor húmeda deste clima tropical seco, bebendo moita auga, comendo moita froita, ben de crema de sol e gorra, e escapándolle ao sol na calle así que vemos algunha zona de sombra. E polo de agora non tiven moito problema cos zancudos, como lle chaman aquí aos mosquitos, pero o dito, levamos pouquiños días e seguro que nas saídas a campo vai cambiar o conto. Vivimos tamén a primeira tormenta tropical onte a tarde, onde parecía que ía caer o ceo de tanto chover e os tronos metíanselle a un no corpo, pero así como chegou marchou. Faime moita gracia que chova todos os días á mesma hora, está xenial para facer a colada jejeje

Despois duns días aclimatándonos a este novo lugar xa probamos as famosas baleadas, tan recomendadas polas PCR do ano pasado (moitas gracias Celia e Sofía!) que son tortillas de millo nas que extenden unha capa frijoles machacados e sobre ela poñen o que queiras, no noso caso sendo vexetarianas levaban plátano frito e queixos, pero habémolas probar tamén con aguacate e ovo revolto, que cos nervios das primeiras interaccións non nos decatamos de todo canto había para poñerlle.

Quizáis o que máis nos chocou a ámbalas dúas foi a cultura do piropo. Os primeiros días de paseo polas rúas foron duros, voltabamos bastante tensas ao apartamento. Está moi normalizado que os homes solten piropos de todo tipo, e ata pitidos dende coches e motos, e pese a que as rapazas e mulleres catrachas (hondureñas) coas que o comentamos dixéronnos que é o normal, creo que é algo ao que nunca nos habituaremos.

O luns presentámonos a CODDEFFAGOLF, unha das copartes coa que ESF traballa en Honduras e con quenes faremos a maioría das actividades. Paréceme incrible coñecer á xente que está detrás dos proxectos que ata agora lía no Boletín Esfeiro.

O mércores fixemos a primeira incursión a terreo, visitando a comunidade de Sartenejal para ver os avances na obra do tanque de auga (na foto de portada vese a zona do tanque e por onde baixarán tubaxes) e coñecer parte do persoal técnico de NASMAR (outra das copartes) que estaba realizando formación en estación total na zona. Con este aparello miden ángulos, distancias e coordenadas e con el crean os mapas que logo se empregarán no deseño da colocación das vías que levarán a auga dende o tanque ata as vivendas. Tamén tivemos a sorte de coñecer a doña Jacoba, a presidenta da xunta de auga de Sartenejal. Ela contounos o traballo que foi sacar adiante este proxecto de auga, pois xa levan nas costas uns vinte anos de esforzos buscando financiamento da municipalidade, na que os fondos anuais que teñen para invertir nestos temas son moi reducidos, e de concienciación na veciñanza sobre a importancia de poñerse de acordo para loitar xuntxs para ter máis voz. Ata o de agora abastécense de auga mercada que lles consume prácticamente a metade dos seus ingresos mensuais e tamén de auga de pozos artesanais, que teñen pouca profundidade e polo clima desta zona están secos uns seis meses ao ano. Unha situación insostible. Contounos que sobre o 2017 conseguiron reunir fondos para furar un pozo, pero ao non ter a infraestructura de bombeo, almacenamento e distribución, que precisaba unha maior inversión, tiveron que sellar o pozo. Nos últimos anos coñeceron a NASMAR que, co apoio de ESF e o financiamento de AECID, comezou este proxecto para crear un tanque de auga no que almacenar a auga extraída por bombeo do pozo e que por gravedade leve auga a cada vivenda.

Ata a seguinte crónica!

Monitoreo biológico en lagunas de invierno de Honduras y río Laure


Como seguimiento de las actividades que se están realizando en la laguna de invierno de Guapinol, ubicada en el municipio de Namasigüe, la semana pasada, con el acompañamiento de pescadores de las comunidades cercanas, se realizó la extracción de cámaras-trampa que fueron instaladas hace un mes en la laguna de invierno.

Los monitoreos se están haciendo con la finalidad de levantar una línea base de la flora y la fauna que se encuentra en el sitio, para contar con una referencia de biodiversidad de la zona con qué comparar a lo largo de la ejecución del proyecto de restauración de la laguna (y años después).

Se trata de una actividad dentro del proyecto de Restauración de las lagunas de invierno como medio de subsistencia para las poblaciones pesqueras locales Fase 1, financiado por la Cooperación Española a través de la Agencia Española de Cooperación Internacional para el Desarrollo y la Cooperación Galega, y ejecutado en colaboración con nuestro socio hondureño CODDEFFAGOLF.

ACTUALIZACIÓN 27/6/24

Dentro del proyecto de Mejora de la Gestión Comunitaria del Agua en el Sur de Honduras, fase 1, financiado por la Cooperación Galega, en colaboración con el Consejo de Microcuenca y CODDEFFAGOLF, se llevaron a cabo a cabo la instalación de 8 trampas cámaras y 10 trampas Sherman en las comunidades de La Danta y Laure Arriba. Esta iniciativa es también parte de los esfuerzos por conservar y proteger nuestra biodiversidad local.


Las cámaras-trampa permitirán monitorear de cerca la fauna silvestre de la microcuenca, obteniendo datos valiosos para su estudio y conservación. Mediante las trampas Sherman se obtendrán datos adicionales sobre la población de micromamíferos de la zona.