Entradas

Honduras. II Foro comunitario “Cambio Climático con enfoque al manejo de cuencas hidrográficas”

En el marco del proyecto “Mejora de la Gestión Comunitaria del Agua en el Sur de Honduras”, se desarrolló en San Lorenzo (departamento de Valle), donde tenemos nuestra sede en Honduras, el II Foro comunitario “Cambio Climático con enfoque al manejo de cuencas hidrográficas”. El proyecto es financiado por la Xunta de Galicia y lo lidera nuestro socio CODDEFFAGOLF, quien fue también el organizador del evento.

El evento contó con la participación de miembros del consejo de la microcuenca del Río Laure, juntas de agua pertenecientes a la microcuenca del río y autoridades locales.

El foro tenía como objetivo el intercambio de experiencias, opiniones y concienciar sobre los efectos del cambio climático y acciones para la mitigación en esta zona, una de las más afectadas del planeta por el cambio climático (al formar parte del Corredor Seco Centroamericano). También pretende poner el foco en la necesidad de fortalecer la ordenación y gestión del territorio con enfoque de cuenca hidrográfica en estas zonas, algo que ya se lleva más de 15 impulsando (como demuestran publicaciones como esta), y parece que va ganando peso institucional (en 2022 hubo un gran encuentro en la zona sur sobre este tema, impulsado entre otras por la Mancomunidad NASMAR, una de nuestras aliadas en la zona desde 2014).

Sin embargo, en muchos casos todo se queda en buenas palabras, muchas reuniones o, incluso, grandes y coloridos documentos de planes de ordenación. Esos planes conllevan con un exigente trabajo técnico, de levantamiento de información social y ambiental, de zonificación de áreas según capacidad/impacto y propuestas de trabajo priorizadas por zonas, incluso con ordenanzas específicas para aplicar en cada zona y restricciones de actividades según la zona. El problema es la escasez e imprevisibilidad (por depender de la cooperación internacional en demasiados casos) de medios para llevar adelante esos planes. Estos medios afecta tanto a recursos monetarios para impulsar la protección de áreas, la transformación de actividades, la promoción de buenas prácticas o las compensaciones a afectadas, como a nivel de capacidad técnica para la gestión en algunos temas (por ejemplo, el aspecto hidrogeológico, que llevamos unos años tratando de apoyar con fortalecimiento técnico).

Influye decisivamente además la (no) voluntad política de sostenener los procesos en el tiempo, ya que son costosos y deberían involucrar a toda la población afectada. Todo está mediatizado por las propias dificultades externas en un país con inestabilidad política, donde cuando cambian los gobiernos también cambia todo el personal de apoyo, con poca transparencia en los traspasos de poder, y sin un pacto político real para que todos los avances no sean abandonados por los cambios de color político, o incluso de personas dentro del mismo partido. También hay resistencia a controlar las actividades de grandes empresas, tanto a nivel social como ambiental. Eso influye en que, por lo menos hasta ahora, no hubo la capacidad o voluntad de establecer un sistema impositivo que permita la recaudación de fondos propios al país (y reducir su dependencia de finaciadores internacionales, que muchas veces imponen sus propias condiciones). Ejemplos de resistencias a la tendencia de fortalecer el sistema impositivo son las protestas de los últimos días en el país contra la Ley de Justicia Tributaria que impulsa el gobierno, por querer gravar las exportaciones de muchos productos que hasta ahora nunca habían cotizado, protagonizadas en su mayoría por obreros de las grandes empresas a quienes sus patronos asustan diciendo que la inversión huirá del país y se quedarán sin empleo.

Parece que en los últimos tiempos hay un clima más propicio para ir mejorando la gobernanza para el manejo de las cuencas 💧💧, y hay que trabajar simultáneamente desde entidades más apegadas al terreno (micro-cuencas), hasta los espacios más estratégicos y de políticas hídricas (sin escapar de los problemas de las grandes cuencas, como la del Río Choluteca), con espacios para la participación social.

Los ríos son las venas de la tierra, y transmiten por el territorio la salud de los ecosistemas, o su enfermedad, como pasa demasiado recurrentemente con los ríos que llegan al Golfo de Fonseca, uno de los ecosistemas más productivos del mundo. Esta y otras son problemáticas que CODDEFFAGOLF lleva denunciando desde su fundación, hace ya 35 años.

BOE

Boletín Oficial ESFeiro. Maio 2023

Benvidx ao BOE de maio 2023. Se prefires a versión sonora resumida en 6 minutiños en formato podcast, aquí podes escoitala!

CONTIDOS

  • Vida Asociativa
  • Honduras
  • Mozambique
  • Enlaces de interese
  • Recomendación artística
  • E no próximo mes …
  • A ESFrase do mes

VIDA ASOCIATIVA

   O sábado 22 de abril foi momento de celebrar. O 15 de maio se ían cumprir o 30 aniversario da fundación de ESF por un grupo de estudantes da Universidade de Vigo que querían facer algo máis que estudar a carreira. Para quen non puidestes estar na festa, aquí deixamos unha crónica do que se pode contar. Esperamos ademais o resto de ano facer outros pequenos encontros de celebración por Galicia adiante (e tal vez fora de Galicia…).

    Fixemos algún post-denuncia do academicwashing de empresas que empregan ás universidades para darse unha pátina de credibilidade (e onde se abusa da palabra sustentabilidade). Ademais deixamos na nosa web unha reseña sobre un libro que nos gustou: Contra el Futuro, de Marta Peirano. Falando da nosa web, invitámosvos a que lle botedes un ollo, xa que na parte dereita deixamos uns banners para facilitar o acceso aos distintos proxectos e actividades que temos en marcha.

   En abril publicamos dous estudos sobre o grao de coñecemento e aceptación do enfoque de tecnoloxía para o ben común no eido técnico da educación formal de Galicia. Un deles estaba enfocado ás universidades públicas galegas, e o outro ao ensino secundario público galego.

    Celebrouse o 2º dos obradoiros de Autodefensa Dixital, neste caso de Des-Googlización: Alternativas libres ás ferramentas de Google. Aquí se pode ver unha publicación co aprendido no taller. Relacionado con este tema, fixemos un pequeno taller de tecnoloxías libres para as compas de Ecos do Sur, coas que colaboramos no Banco de Reciclaxe Electrónico con Software Libre.

    No programa Hackers Sen Fronteiras nos institutos, puidemos ver xa os traballos sobre tecnoloxías tradicionais do IES San Rosendo de Mondoñedo, onde ademais estivo Thais falando de tecnoloxías inclusivas no programa de Mulleres Tecnólogas para o Ben Común. Estivemos tamén no IES Celso Emilio Ferreiro de Celanova co segundo dos obradoiros de cacharreo, desta volta con software libre.

    Na universidade, tivemos ocasión de impartir un obradoiro en liña sobre cooperación internacional para o desenvolvemento para persoas da UVigo e ESF que van participar nun programa de voluntariado internacional de coñecemento doutras realidades. Tamén fixemos o primeiro encontro presencial coas 3 persoas seleccionadas para participar neste programa con ESF: Sofía, Juan e Celia. Dentro dun mes Celia e Juan xa voarán para Honduras!

    Tivemos tempo de acercarnos a apoiar a mobilización rodeando a Xunta en Compostela por outro modelo de renovables.


HONDURAS

  En Honduras, o 11 e 12 de abril houbo unha intensa e emotiva reunión de inicio do novo proxecto de dereito á alimentación, financiado pola Agencia Española de Cooperación (aquí se pode saber máis do proxecto). Ademais, xusto se pechou o anterior programa (2018-2023) de mellora da gobernanza para o dereito á alimentación no Sur de Honduras, e deixamos algunhas das actividades das que se estiveron realizando nos últimos meses.

  Engadimos na web un apartado específico para os proxectos en Honduras, para entender mellor o que se está a facer.


MOZAMBIQUE

  No proxecto de Mozambique estamos inmersas nun proceso de elaboración dunha estratexia de comunicación, coa idea de difundir a experiencia e tratar de motivar a outros organismos de cunca hidrográfica para impulsar este tipo de cooperación técnica. Ademais, estamos a preparar a visita que realizarán nas próximas semanas unha técnica e un técnico da Administración da Auga do Sur a Galicia.


ENLACES DE INTERESE

Auga

Consumo responsable

Cooperación e ONGD

Educación para o desenvolvemento

Enerxía e cambio climático

Iniciativas

Investigación para o desenvolvemento 

Mundo

Pobreza e exclusión

Políticas e modelos de desenvolvemento

Soberanía alimentaria e desenvolvemento rural

Tecnoloxías da Información e Comunicacións (TIC)

Tecnoloxía para o desenvolvemento humano

Voluntariado e Persoas


RECOMENDACIÓN ARTÍSTICA

    Este mes a recomendación é literaria, a novela Lúa Nova, gañadora do VIII Premio Cidade Centenaria de Ribeira. Aquí se pode ver unha entrevista a Irene Montero, a autora.


E NO PRÓXIMO MES …

   Para máis info sobre cursos e eventos en Galicia  consulta a Axenda Solidaria e as formacións da Coordinadora Galega de ONGD


A ESF-RASE DO MES

[Referíndose aos países empobrecidos] son debedores dunha débeda económica en cartos pero son acreedores dunha débeda ecolóxica e social, histórica e actual. Pero non teñen forza política para reclamala.
Joan Martínez Alier

Inaugurado el Centro de acopio de mariscos de 4 empresas de servicios múltiples de mujeres marisqueras de Amapala

El pasado 20 de abril se logró un gran hito para 4 grupos de mujeres marisqueras de Amapala. Fue la culminación del trabajo que se comenzó ya en 2015 con los proyectos de fortalecimiento de la actividad marisquera de estos grupos de mujeres, con financiación de la Cooperación Galega da Xunta de Galicia. Durante este tiempo, nuestra organización socia CODDEFFAGOLF consiguió movilizar más fondos de otros financiadores, como la cooperación Alemana. Este centro de acopio es parte de las acciones en sostenibilidad económica, ambiental y social de nuestro programa de Soberanía Alimentaria en el Golfo de Fonseca de Honduras, apostando por un fuerte empoderamiento de las mujeres y la profesionalización de la actividad marisquera, en la que ellas son mayoría.

Momento de la inauguración


El centro de acopio está en el mercado municipal de Amapala. Reúne condiciones higiénicas de manejo del marisco. Tiene congelador, nevera, lugar de trabajo para limpieza y despiezado, así como envasadora al vacío. Lo usarán 4 grupos de mujeres marisqueras (dos de las cuales visitaron hace un tiempo Galicia y a muchas de las cuales las pudimos conocer con esta campaña). Conformaron un equipo de 8 mujeres para su gestión, con 2 representantes de cada grupo. Ya tienen producto en venta. Ayer se firmaba convenio con la alcaldía para manejo general (limpiez, seguridad, etc) porque el mercado es municipal.

Detalle do interior do centro


Todo fruto de un trabajo incansable de estas mujeres, que tienen que afrontar una brutal brecha de género, desprotección por parte de las administraciones públicas (al dedicarse a un sector muy desregulado como el de la pesca y marisqueo artesanal), así como problemas ambientales que las han llevado al límite en varios momentos, como a principios de 2020 (y encima después llegó la COVID). Estaremos a su lado!

En Honduras, «Tejiendo justicia, tejemos igualdad»

Dentro do programa de soberanía alimentaria que temos en marcha hai xa 10 anos, liderada pola organización CODDEFFAGOLF, iniciamos en 2018-2019, co apoio de Cooperación Galega da Xunta de Galicia, unha rama do programa que incide especialmente no traballo por reducir a fenda de xénero nos 7 concellos da Mancomunidade NASMAR. Para iso apoiamos dúas grandes áreas de traballo:

  • Por un lado, traballo de fortalecemento das xa existentes Oficinas Municipales de la Mujer dos 7 concellos da NASMAR, para o cal contamos co respaldo da equipa técnica da NASMAR, e implicacións en diferente nivel das respectivas equipas de goberno municipal (non se recibe igual o traballo neste eido en todas as alcaldías, depende moito da sensibilización previa das persoas responsables do goberno local).
  • Por outro lado, traballo con grupos de mulleres productoras de base, incluíndo fondos rotatorios (microcréditos), formacións e apoio técnico e de materiais. Nesta área se encadra a campaña «Tejiendo justicia, tejemos igualdad».

A campaña pretendou visibilizar o empoderamento das mulleres que se vai conseguindo co programa, xenerando material baseado en historias de vida, infografías e outro material divulgativo. Aquí podedes ver un vídeo onde distintas participantes nesta campaña contan a súa experiencia

A continuación material baseado en historias de vida de mulleres e homes participantes no programa, en distintos formatos (stickers, postais ou pósters)

Por último, tamén queremos compartirvos algunhas das infografías dos distintos temas que se tratan nas formacións e obradoiros (tamén dirixidas a homes)

2019. Un año de avances en nuestros programas en Honduras

1. NUESTRAS COPARTES

Lo primero, comentar que nuestro modelo de trabajo en cooperación internacional pasa por no trabajar directamente en terreno, sino con organizaciones del país, conocedoras de su realidad (a las que nos referimos como copartes o socias locales). Ya hace años que trabajamos con CODDEFFAGOLF (desde 2008), la Mancomunidad de Municipios NASMAR (desde 2014) y AHJASA (desde 2014). Además se ha constituido ECOS, una asociación de mujeres y jóvenes en El Triunfo, apoyadas en su constitución y capacitación por voluntariado y personal de ESF en Honduras.

Son organizaciones con las que tenemos alianzas estratégicas, institucionales. Con CODDEFFAGOLF y AHJASA se han pasado un par de años en un proceso de mejora de la gobernanza interna y procesos.

Después del verano de 2019, por primera vez, se llevó a cabo una visita institucional de la Presidencia de ESF a las copartes, manteniendo reuniones con las directivas de las 3 copartes. Ha sido interesante acercarnos institucionalmente.

2. PROGRAMA DE AGUA

Acabamos de solicitar una nueva Fase, que sería la 5ª, a la Xunta de Galicia. Después de las 3 primeras fases, tenemos bastante trabajadas ya las metodologías.

Con las municipalidades, y la cofinanciación de Xunta de Galicia y Fondo Galego de Cooperación, en 2019 se ha seguido con capacitaciones técnicas y generales del recurso hídrico, pero principalmente se ha dado un giro e impulso de motivación a los equipos técnicos municipales: ya se ve más cerca la capacidad de formular proyectos de agua, y poder captar fondos externos para los sistemas de abastecimiento. Hay una mayor participación y respuesta.

Capacitaciones de este año 2019:

  • Hidrogeología: una introducción general y pequeños ensayos de bombeo para ver el comportamiento del agua subterránea, facilitada por Acacia Naves (grupo Aquaterra de la UDC). Ella ha conseguido generar curiosidad… se abrió una puerta a un mundo desconocido e interesante y ahora se ve cada vez más necesario tomar consciencia de cómo está el agua subterránea.
  • GvSIG-Fonsagua, nuestra aplicación favorita de diseño de sistemas de agua montada sobre un Sistema de Información Geográfica de software libre. Diseñada hace años para El Salvador, adaptada para Honduras, y modificada varias veces, se valida como una herramienta útil para la definición de anteproyectos de sistemas de agua comunitarios.
  • Formulación de proyectos y marco lógico, es un avance para conseguir apalancar otros fondos estatales o bien de cooperación para sistemas de agua.
  • Aspectos transversales. Cómo no!, Género! y gestión pública de calidad. Es un enfoque de buen gobierno en un país dominado por la corrupción.
Participación de la población en aldea 1 de Septiembre, programa agua

En un intento de mejorar la gestión integral del agua se ha hecho un esfuerzo de acercamiento a otros entes: Salud, entes sociales,..

Con AHJASA, trabajamos especialmente la componente de sostenibilidad y fortalecimiento social de las comunidades (aldeas), y nos hemos centrado en fortalecer el programa de certificación de técnicos comunitarios para sistemas de agua, así como fortalecer la propia AHJASA, como ya se comentó.

3. LÍNEA O PROGRAMA DE SOBERANÍA ALIMENTARIA, …. Y DE DEFENSA DEL TERRITORIO.

Esta línea la trabajamos con CODDEFFAGOLF. El pasado año se cerró el proyecto de Derechos Humanos y Medio Ambiente, nuestro primer proyecto financiado por Aecid yendo en solitario. Hemos decidido retrasar su cierre para mejorar algunos resultados que requieren procesos sociales más lentos: sistemas de veeduría social, mejora del conocimiento de los derechos por grupos de base, etc.

Hemos comenzado un proyecto de fortalecimiento de la actividad de marisqueo, con un gran componente de acercar el conocimiento y experiencia de Galicia, para construir en Honduras el camino hacia un cultivo de moluscos más sostenible que la extracción natural. Se hace de forma colaborativa con Universidade da Coruña-Cartolab, Instituto de Formación Profesional, Dirección General de Pesca, CODDEFFAGOLF, grupos de mujeres mariscadoras y la Fundación CETMAR de Galicia.

Así mismo, repetimos con socios, y añadimos a la mancomunidad NASMAR, en alianza en un convenio financiado por AECID entre 2018 y 2022. Durante 2019 se trabajó en la ejecución de 3 componentes: gobernanza y defensa de la tierra + sistemas alimentarios sostsenibles basados en recursos propios + género. Se trataba de mejorar el uso de la tierra, fomentar sistemas de producción alimentaria para consumo interno del país, frente a los sistemas de producción para exportación basados en grandes concesiones que vulneran derechos de la población que habita el territorio.

4. LÍNEA DE GÉNERO Y JUVENTUD…¿TAL VEZ PROGRAMA?

Con CODDEFFAGOLF y NASMAR estamos ejecutando las primeras acciones de un pequeño borrador de programa de género, hasta ahora integrado en soberanía alimentaria y defensa del territorio. Estas primeras acciones se llevan a cabo con fondos de Xunta (proyecto de género que termina este año 2019, fase I), y fondos del nuevo Convenio AECID, ya citado anteriormente.

Son dos ejes hasta ahora: empoderamiento económico de mujeres y jóvenes, y fortalecimiento institucional. Se constituye un fondo rotatorio (microcréditos) con varias instituciones para apoyar emprendimientos específicos de mujeres y jóvenes. A finales de año se firmaron los acuerdos finales. Por otra parte, se trabajó intensamente fortaleciendo las Oficinas Municipales de la Mujer: capacitaciones, planificaciones, confianza y movilización para que puedan defender su trabajo y sus funciones en un entorno tradicionalmente machista y contrario a las reivindicaciones de género.

Equipazo en formaciones sobre huertos sostenibles

ESFRadio: Episodio 2

Xa está aquí o segundo episodio de ESFRadio,o podcast de Enxeñería Sen Fronteiras Galicia. Grazas á producción de Jorge Lama!

Neste segundo episodio continuamos na liña de encontro con mulleresa activistas hondureñas. Irene e Sergio entrevistan a Basilia e Teresa, mulleres da auga do sur de Honduras, activistas na Asociación Hondureña de Juntas Administradoras de Agua y Saneamiento-AHJASA (asociación socia de ESF Galicia no programa de promoción do dereito humano á auga dende hai 5 anos), que estes días visitaron Galicia. Aquí podes saber máis do que estiveron a facer na nosa terriña.

A entrevista é en castelán , pódese escoitar aquí

Crónica visita de Teresa e Basilia, as mulleres da auga

Anunciábamos hai pouco tempo a visita da terceira parella de mulleres bravas de Honduras que nos visitaron en 2019, dentro do proxecto Coidadoras da Terra, financiado por Cooperación Galega da Xunta de Galicia. Teresa e Basilia tiñan moito que contar da súa traxectoria na Asociación Hondureña de Juntas Administradora de Agua y Saneamiento-AHJASA defendendo o Dereito á Auga nunha zona, o trópico seco de Honduras, onde cada vez escasea máis a auga.

Elas nos contaron como nalgúns casos contan só cunha hora de auga cada 4 días nas traídas que ellas mesmas xestionan, como as mulleres van gañando relevancia na xestión da auga en moitas das comunidades (se ben queda moito traballo por facer), e como non é sinxelo contar co apoio da administración (porque mesmo cando hai vontade política, non existen medios técnicos nin financieros ante o que xa se pode considerar unha emerxencia hídrica).

Puideron ter un día de descanso trala viaxe para iniciar a semana, que curiosamente foi moi pasada por auga. De feito, era unha fonte de asombro constante para elas a cantidade de auga que veían por todos os lados. É certo que en Galicia é a terra dos mil ríos, pero precisamente por iso a cultura da auga en moitos casos deixa moito que desexar. E cando veñen anos complicados tamén hai certos problemas, aínda que as comparacións son odiosas… Mesmo en 2017, no segundo ano de seca (e a que máis se notou, tratada incluso nunha das nosas palestras), aínda que algunhas aldeas quedaron sen auga, se lles puido subministrar con camións cisternas, e na maioría simplemente houbo algunha restricción de auga (500-700 litros por casa e día foi habitual).

O martes 10 empezaron os encontros, primeiro ás 10:15 en A Coruña, na Escola de Enxeñería de Camiños, Canais e Portos, con Acacia Naves (profesora da escola experta en Hidroxeoloxía, que colabora con Enxeñería Sen Fronteiras hai varios anos, e que estivo asesorando os dous últimos no programa de dereito humano á auga de ESF en Honduras) e Carlos Ameijenda (director do exitoso proxecto Life Abegondo, de traídas veciñais de auga).

Logo houbo tempo para grabar o segundo episodio do podcast ESFRadio, onde as entrevistaron, aquí se pode escoitar.

Pola tarde, ás 19:30, dentro da Semana polos Dereitos Humanos organizada pola Oficina de Cooperación e Voluntariado da UDC en Ferrol, puideron encontrarse na Escola Politécnica de Serantes con profesorado e estudantado, contando a súa experiencia na defensa do dereito á auga na súa zona, tras unha breve explicación do concepto de Dereito á Auga a cargo de persoas de ESF. Tamén tivo cabida no encontro o papel da enerxía no aseguramento do Dereito á Auga.

O mércores pola mañá empezou a visita a campo. O apoio da asoción Comunidade Xeral de Augas de Galicia-COXAPO foi imprescindible para a organización da visita a Galicia de Teresa e Basilia, e estes dous días eran o evento central, dado que se trataba tanto de ver en campo o traballo da asociación COXAPO como de encontrarse con persoas que, como elas, defenden o seu dereito á auga dende a coxestión veciñal das traídas, organizada nunha asociación de segundo nivel como AHJASA en Honduras. Poñer en contacto sociedades civiles dos dous países é unha das razóns de ser de Enxeñería Sen Fronteiras.

Dende COXAPO prepararan dous días intensos e moi didácticos, empezando as visitas en Vilaboa e aldeas do entorno. Pasamos despois por outras aldeas da zona de Moaña, onde tivemos ocasión de facer o primeiro encontro de intercambio con persoas das xuntas de auga mentres comiamos no centro social que a Comunidade de Augas de Meira de Arriba tiña xusto enriba do seu depósito. A continuación visitamos unha comunidade rural do entorno de Vigo (que forma parte do concello de Vigo, pero é de xestión veciñal), para logo seguir cara Tomiño, onde rematamos o día cun par de visitas a comunidades de auga do entorno do núcleo urbano. Distintos tamaños, distintas problemáticas, distintas solucións técnicas, estaba a ser unha visita do máis completa. Pola noite houbo outro encontro aproveitando a cea, onde COXAPO tivo o gran detalle de regalar unhas esculturas de “mulleres da auga” dun escultor local a Teresa e Basilia. Ao día seguinte tivemos tempo aínda, a pesar da intensa choiva, de subir a comunidades pequenas nas zonas altas de Tomiño, para ver como traballan as traídas dende o seu inicio, nos mananciais. Accións iniciais de pouco custo pero moi eficaces son limpar ben os mananciais chegando se é posible á roca fracturada dende onde saen, localizalos, poñerlles peche para evitar que se acerquen animais, sellalos e evitar que chegue a auga a eles levando a auga lonxe con cunetas. Tamén son boa solución os filtros de gravas en manancial (moitos deles adaptados por persoal de COXAPO a partir de diversas probas piloto). De volta a Tomiño, tivemos un encontro no Concello con persoas do goberno municipal. Tamén houbo tempo para visitar o mercado de abastos de Tomiño, e posteriormente ir ao encontro-comida tradicional en Goián, tamén organizada por COXAPO. Queremos transmitir a COXAPO, tamén no nome de Teresa e Basilia, o agradecemento por estes dous intensos días, pola súa magnífica acollida, o ben que nos trataron, e o didáctico da programación. Agradecementos especiais a Eva, por estar pendente en todo momento, e a Rafael, alma máter de COXAPO e guía excepcional, que se está rodeando dunha gran equipa de persoas para loitar polo Dereito á Auga no rural galego.

O venres ás 12 na Facultade de Xeografía e Historia quixemos levar tamén o encontro entre AHJASA e COXAPO, para falar sobre esa xestión veciñal das persoas que se autoorganizan polo dereito á auga onde ningunha administración quixo ou puido chegar. Houbo ocasión de falar das vantaxes, pero tampouco se esconderon os inconvintes e ameazas, así como xeitos de apoiarse nas administracións locais (de quen dependen en última instancia asegurar o dereito á auga tanto en Galicia como en Honduras).

Venres pola tarde houbo tempo para asistir a un encontro do periódico O Salto con motivo da celebración do seu aniversario, no CSA Sar. O sábado houbo visita ao Museo do Pobo Galego e visita a Santiago acompañadas de voluntariado de ESF do grupo ETSE.

Tras unha semana intensa, Teresa e Basilia regresaron ao seu país deixando en Galicia a pegada do seu esforzo e entrega na defensa dun ben tan prezado no trópico seco hondureño como a auga, e con novas ideas para seguir tendendo pontes entre Galicia e Honduras das que pronto falaremos.

Visita de Teresa e Basilia, as mulleres da auga

Teresa Huete e Basilia Palma son dúas mulleres do sur de Honduras, das aldeas de Matapalos Abajo (municipio de El Triunfo) e Cerros de Moropocay (municipio de Nacaome) respectivamente. Elas teñen ampla traxectoria na xestión comunitaria da auga (onde o estado non chega), e forman parte de AHJASA, unha organización da zona, coa que ESF leva colaborando dende o 2014 no programa de promoción do Dereito á Auga en Honduras. Trátase dunha zona de trópico seco, con economía de subsistencia, onde as mulleres non soen tomar parte moi activa da vida pública.

Teresa e Basilia estarán en Galicia entre o 9 e o 15 de decembro, dentro dun proxecto que chamamos Coidadoras da Terra, financiado pola Xunta de Galicia (polo cal outras 4 mulleres a maiores estiveron visitando Galicia, dúas marisqueiras e outras dúas defensoras da terra contra o extractivismo depredador), que pretende visibilizar ás loitas das mulleres e poñelas en contacto con iniciativas da sociedade civil galega. Unha sorte de intercambio de experiencias e coñecementos, e ver que as loitas son comúns porque hai algo común na depredación dos recursos en todo o planeta (aínda que poñendo tamén o ollo nas diferencias a nivel lexislativo e de protección dos dereitos humanos nuns sitios e outros para unir loitas e que non se quede nun “cada un pelexar polo seu”), todo elo coa perspectiva de xénero. Por iso en Galicia, para esta visita, estamos en coordinación coa asociación COXAPO, que é para nós como a AHJASA galega.

A axenda das visitas será a seguinte, as palestras serán todas abertas ao público, nun formato de conversa e encontro:

  • O luns 9 pola tarde será día de paseo en A Coruña.
  • O martes 10 pola mañá, ás 10:15, palestra aberta no salón de graos 2 da Escola de Enxeñería de Camiños, Canais e Portos da Coruña, palestra «Problemas de xestión da auga en zonas rurais. Casos de Galicia e Honduras», onde teremos ocasión tamén de partillar con Carlos Ameijenda, (director do proxecto Life de Abegondo, concello onde hai varias experiencias moi exitosas de xestión comunitaria da auga) e Acacia Naves (profesora na Escola de Camiños, experta en hidroloxía subterránea e colaboradora de Enxeñería Sen Fronteiras Galicia).
  • O mesmo martes ás 13h estaremos grabando o episodio 2 de ESFRadio, con Basilia e Teresa como invitadas especiais.
  • Xa pola tarde, ás 19:30, na Escola Politécnica Superior de Ferrol, e dentro da semana de Dereitos Humanos que organiza a Oficina de Cooperación e Voluntariado da Universidade da Coruña, haberá un encontro con elas para falar da «Dereito á auga nas comunidades rurais do sur de Honduras».
  • O mércores 11 será o primeiro día de visitas a campo, coordinadas por COXAPO. Comezaremos pola zona de Moaña e a nosa intención e poder visitar as comunidades de usuarios de Pálmas-Costa  e Meira de Arriba aproximadamente con 400 usuarias  cada unha (1200 persoas abastecidas). Posteriormente iríamos á zona de Vilaboa a visitar alguna comunidade mais pequena.  Posteriormente se nos dese tempo iríamos a visitar unha traída que está renovando todas as instalación para que vexan o proceso. De camiño a Tomiño pararemos ainda nunha traída de Rebordáns, que está situado no parque natural Monte Aloia.  Para rematar o día cearemos en Tomiño falando sobre como se xestionan as comunidades, por que lexislación se rixen tanto autonómica como os seus propios estatutos, etc.
  • O día seguinte, xoves 12, visitaremos as comunidades de Tomiño ( primeiro concello que promoveu a autoxestión), onde naceu Coxapo,  e iremos visitar dende unha comunidade moi pequeniña e aislada ( Vilachan do Monte) a comunidades como Mosteiro, Tomiño, Estás (onde está a sede de coxapo, e foi case o proxecto piloto antes de poñer o sistema en outras traídas) ou Goian, que é a mais grande con 1200 usuarios ( aproximadamente 3500 persoas abastecidas). Teremos tamén reunión de traballo para ver a viabilidade de conseguir fondos europeos e demostrar que é viable este sistema de autoxestión de abastecemento e, en moitos casos, a única vía alternativa. Estarán presentes en todo momento usuarias de comunidades de auga contando a experiencia de autoxestión.
  • O venres 13 ás 12h teremos na aula 5 da Facultade de Xeografía e Historia de Santiago de Compostela a palestra «Experiencias en xestión comunitaria e autoxestión da auga en Galicia e Honduras». Alí nos acompañarán tamén persoas de COXAPO, que nos darán a visión do que ocorre en Galicia.
  • O sábado teremos un encontro informal con Teresa e Basilia (lugar e hora por determinar).
  • O domingo, a pasear e relaxarse por Santiago, que hai que ter tempo para todo e xa terá sido unha intensa semana!

Avaliación dos programas en Honduras entre 2010 e 2017

A continuación podedes ver os informes de avaliación externa dos nosos programas en Honduras entre 2010 e 2017 que foron financiados por Cooperación Galega da Xunta de Galicia:

PROGRAMA DE PROMOCIÓN DO DEREITO Á ALIMENTACIÓN CON ENFOQUE DE SOBERANÍA ALIMENTARIA: https://cooperacion.xunta.gal/sites/w_coopga/files/avaliacions/4.2.1._informe_evaluacioun_expost_esf_sobal.pdf

PROGRAMA DE PROMOCIÓN DO DEREITO Á AUGA: https://cooperacion.xunta.gal/sites/w_coopga/files/avaliacions/4.2.2._informe_evaluacion_expost_esf_agua.pdf

ESFRadio: episodio 1

Xa está aquí o primeiro episodio de ESFRadio,o podcast de Enxeñería Sen Fronteiras Galicia. Grazas á producción de Jorge Lama!

Neste primeiro episodio arrancamos forte. Patricia e Irene entrevistan a Doris e Lucía, defensoras da terra contra o extractivismo no sur de Honduras, co apoio do Comité para la Defensa y Desarrollo de la Flora y Fauna del Golfo de Fonseca (asociación socia de ESF Galicia no programa de defensa da terra e soberanía alimentaria dende hai 10 anos). Aquí podes saber máis delas.

A entrevista é en castelán.

Aquí podes escoitar o programa en open spotify: https://open.spotify.com/episode/3mqxhKhE84Ck9pFkz0Wd8U

Podes escoitalo tamén a través de iVoox: https://www.ivoox.com/01-doris-e-lucia-defensoras-da-terra-audios-mp3_rf_44394422_1.html

E se prefires escoitalo con mejor calidad en formato ogg, o podes facer a través de archive-org:

Podedes usar una app para o móbil como https://antennapod.org/ para subscribirvos ao podcast esta url: http://feeds.feedburner.com/ESFradio , na parte de suscripcións «Añadir Podcast»