Posts

Remata a Escuela de Habilidades para la Vida

A Escuela de Habilidades para la Vida que CODDEFFAGOLF impulsou dentro do proxecto de apoio a grupos marisqueiros en Honduras financiado pola Cooperación Galega da Xunta de Galicia, culminou con éxito o seu proceso.

Nela participaron 25 homes e mulleres de 5 grupos organizados das comunidades de: Ojo de Agua, Agua Caliente, Nueva Concepción (del municipio de El Triunfo), El Quebrachal en el Municipio de Namasigüe.


O propósito foi fortalecer aos grupos mediante o desenvolvemento de destrezas esenciais para enfrontar os desafíos da vida cotiá. Tivo catro módulos:

  • Autocoñecemento
  • Xénero e Novas Masculinidades
  • Liderado e Cultura de Paz
  • Liderado Xerencial

A valoración foi moi positiva por parte das participantes e este último día, coa entrega de certificados, tivo un carácter festivo e lúdico.

NUEVO PROYECTO EN HONDURAS. Restauración de las lagunas de invierno como modo de vida de las poblaciones pesqueras de Namasigüe y El Triunfo. Fase 1.

El proyecto consiste en la recuperación de la laguna de La Berbería, como primera fase del programa de restauración del sistema lagunar de La Berbería – Quebrachal / Montecristo – Guapinol.


Este sistema lagunar se ubica en Honduras, en las proximidades con la frontera de Nicaragúa, en la zona sur-Pacífico del país. La presión durante más de 40 años por la industria camaronera, ha ido mermando la superficie del sistema lagunar y por tanto quitando los medios de vida a las poblaciones costeras de los municipios de El Triunfo y Namasigüe.

Además de estas ocupaciones (legales e ilegales), se han puesto barreras para la circulación del agua, lo que ha agravado un proceso de hiper-eutrofización (exceso de acumulación de materia orgánica que provoca un deterioro químico y de la capacidad de generar vida en el sistema). Así mismo, los fenómenos climáticos extremos contribuyen a la acumulación de lodos y materia orgánica arrastrada, que se ve frenada por las barreras y la reducción y freno al flujo del agua.

Se pretende con el proyecto recuperar funciones ecosistémicas de estas lagunas para la generación de vida, y con ello, la capacidad de pesca, lo cual supone el medio de vida de más de 500 pescadores/as en la laguna de La Berbería, y más de 1000 familias en el conjunto lagunar, pertenecientes a 23 comunidades próximas, y otras más alejadas de las que llegan gentes a pescar de forma más esporádica.

Para ello se pretende actuar basándose en experiencias previas de nuestra socia local, CODDEFFAGOLF, en la recuperación de esteros y cursos de agua, así como la reforestación de zonas de manglar. Así mismo, en la propia laguna de La Berbería, en el marco del Convenio Aecid 18-CO1-0493, se había apoyado la construcción de una borda de sujeción de agua en la esquina noreste, habiendo dado resultados excelentes en la capacidad de producción.

Dadas estas experiencias, y la capacidad de investigación de la socia local y el apoyo de univerisdades (Santiago de Compostela, U. Nacional Autónoma de Honduras), se plantea una intervención de recuperación en las lagunas, así como un monitoreo continuo que permita conocer mejor el sistema y avanzar desde el lado de la prudencia dada la intervención sobre un espacio natural protegido, la cual se hará siempre con las autorizaciones y participación pertinente de la administración titular de obligaciones en materia ambiental y de pesca.

En esta fase 1 se hará una intervención en la laguna de La Berbería con las siguientes acciones:

  • construcción de bordas de sujeción de agua en zonas sin bordas actualmente,
  • desasolvado de canales de circulación del agua,
  • excavado de hoyos para aumentar zonas de refugio de peces,
  • acumulación de lodos en montículos para fomentar la regeneración de mangle,
  • instalación de compuertas para regulación de entrada de agua dulce y salada.

Así mismo se acompañará de todo un sistema de monitoreo científico de los avances en la mejora de los equilibrios vitales de la laguna, lo cual sentará las bases de un conocimiento sobre cómo funcionan las lagunas. Esto alimentará el conocimiento y fortalecerá capacidades para la gestión por parte de titulares de obligación y responsabilidad.

Una segunda componente de trabajo, además de la intervención sobre la laguna, será la intervención sobre las actividades económicas y capacidad de generación de ingresos de las familias beneficiarias. Se trabajará en un fortalecimiento intensivo de la capacidad de generación de ideas de negocio, así como en los mecanismos de financiamiento comunitario, para tratar de reducir el endeudamiento de los/as pescadores/as con los intermediarios/as locales. Se pretender que el grupo de pescadores/as de La Berbería pueda comercializar de forma directa los pescados, mejorando y capacitando un primer nivel de comercialización, a través de un manejo adecuado de la cadena de frío.

El tercer componente de actuación será la mejora del mecanismo de gobernanza, fortaleciendo capacidades de las poblaciones pesqueras en derechos, trámites administrativos de denuncia ambiental y otros. También se trabajará en fortalecimiento de las capacidades de las administraciones que tienen competencia en materia ambiental y de pesca de forma que, al socializar los problemas y conocer mejor la situación y aclarar la situación jurídica a nivel social, se reduzca la presión de la industria camaronera y sea menos necesario el esfuerzo de defensa de los/as pobladores. Así se reduce también el riesgo para su vida, que ha estado presente durante los últimos 40 años.

FICHA

Título: Restauración de las lagunas de invierno como modo de vida de las poblaciones pesqueras de Namasigüe y El Triunfo. Fase 1.

Data execución: xaneiro 2023 a decembro 2024

Orzamento: 238.665,26 euros (financiado na súa maioría pola Cooperación Galega da Xunta de Galicia)

Crónicas dende Honduras 2023. A segunda de Juan!

Segunda semana xa no sur de Honduras. Primeira tormenta eléctrica superada, sendo, sen dúbida, os tronos máis fortes e impresionantes, vistos e vividos máis de preto. Unha estampa preciosa vivida á beira dos manglares que sosteñen todas estas terras nas que vivimos en San Lorenzo. Comezo a sentirme aquí xa coma un máis, adaptándome a horarios e rutinas propias de aquí, a un ritmo diferente e a unha tranquilidade á que non estou acostumado a vivir na
miña vida, a xente acolleunos como se fosemos uns catrachos máis. Esa mesma xente que trata de coidarnos e se preocupa de que a nosa experiencia sexa aínda máis chula do imaxinado.


En CODDEFFAGOLF xa nos proporcionaron unha mesa na que traballar, e os técnicos téñennos en conta como se fosemos un máis, explicándonos cales son os proxectos nos que traballan e propoñéndonos que os acompañemos en saídas de campo para ver en primeira persoa cal é o seu traballo e cal será o noso nas próximas semanas. Acordamos que todos os luns nos organizaremos para saber cal é o programación semanal trala reunión que eles teñen como organización, para así ir enfocándonos máis nos proxectos nos que encaixamos mellor.


O martes acompañamos ao grupo de Estefania e Noelia, xunto con tres voluntarios de Jóvenes en Acción por el Clima que colaboran con CODDEFAGOLF habitualmente, a visitar tres escolas nas comunidades de El Obraje, Las Arenas e Las Pozas, todas no municipio de Marcovia. As dúas primeiras son dúas escolas con dous únicos docentes nos que se educaban de forma agrupada toda a etapa da educación primaria, de primeiro a sexto grao. A escola de Buenavista
era un centro cunhas instalación maiores, cun número máis elevado de alumnos onde, por parte dos mestres, se organizou un grupo de traballo cos alumnos máis interesados no coidado do medio ambiente. O obxectivo da actividade neste colexio é que o grupo de expertos utilice unha técnica de expansión de coñecemento onde a información sexa transmitida ao resto do alumnado do centro. A formación centrábase concretamente na regra das 3 R, reducir,
reutilizar e reciclar. Nas vindeiras semanas serán repartidos nos centros que formen parte do proxecto contenedores separadores de residuos onde o plástico reciclable como o das botellas de auga e refrescos e os recipientes de alumnio serán recollidos para reciclaxe. Esta actividade está tamén deseñada para que o material reciclable poida ser tamén traído da casa, para que se expanda a información da formación aos fogares do alumnado.


Na xornada do mércores fumos a coñecer de primeira man o lugar onde se está a realizar o muestreo de moluscos cos ténicos Víctor e Jota, encargados do proxecto de recuperación dunha zona moi rica en producción de moluscos. Nesa zona produciuse unha norte masiva dos mesmos debido a vertidos realizados, polo que toda a economía das comunidades desa rexión se veu afectada por non poder recolectar e vender esos moluscos dos qu elevaban vivindo toda
a vida. A zona visitada leva o nome de Área protexida de “Los Delgaditos”, en Pueblo Nuevo, máis concretamente na Colonia 3 de Febrero, na rexión de Marcovia. A actividade a realizar nesta xornada era o muestreo dos moluscos atopados en 25 metros cadrados concretos, en zonas de manglar, para contabilizar tanto en tipo de especie e número como en peso e tamaño. Esta actividade debe ser realizada semanalmente durante todo o tempo que este proxecto se esté a realizar, para observar como co tempo evoluciona a zona. No meu caso concreto, moita desta información foime transmitida por parte de Franklin, voluntario e membro da directiva de CODDEFFAGOLF, que leva moitos anos xa traballando coa organización.


O xoves desprazámonos co equipo de ESF, Raquel e Sandra, ata Tegucigalpa para reunirnos coa Asociación Hondureña de Juntas Administradoras de Sistemas de Aguas (AHJASA). Na sede recibíronnos Francisco Turcio e Lenin, administrativo e técnico voluntario de AHJASArespectivamente. Explicáronnos cales eran as súas funcións e o obxectivo que a asociación ten, que é a mellora da calidade de augas das comunidades membras e o fortalecemento do desenvolvemento de novas asociacións comunitarias emerxentes, para que os sistemas de augas sexan sistemas democráticos e compartidos.


Para rematar a semana acompañamos a Adan, técnico de CODDEFAGOLF, a realizar unha capacitación a alumnado de décimo e undécimo curso nunha escola na comunidade de Mojarás, tamén na rexión de Marcovia sobre medio ambiente, a regra das 3R e o coidado do medio no que viven e como afectanmoitos dos malos hábitos que temos na vida diaria da xente das comunidades cercanas e das non tan cercanas, xa que todos os residuos xerados acaban na
zona costeira e no mar, afectando ao medio de vida de moita xente.


Recibimos esta semanas tamén a visita de Paola Mondaca, persoal de ESF en Galicia, que estivo aquí en San Lorenzo coñecendo os proxectos nos que se está a traballar, e aproveitamos para que coñecese a zona de Amapala e a Illa del Tigre, e as praias da zona de Marcovia, aínda máis ao sur de San Lorenzo.

Crónicas dende Honduras. A primeira do 2023!

Celia e Juan L., participantes na edición 2023 do Programa de Voluntariado Internacional de Coñecemento doutras Realidades (PCR para xs amigxs), xa comezaron a súa estancia no terreo. Dentro de pouco se lles unirá Sofía.

O programa está financiado por fondos propios de Enxeñería Sen Fronteiras, así como da Cooperación Galega da Xunta de Galicia (incluíndose nos programas de Tecnoloxía Sen Fronteiras na universidade, de Hackers Sen Fronteiras no ensino secundario, e o de Mulleres Bravas).

Aquí queda a primeira crónica!

————————
Fai xa algo máis dunha semana que deixamos as nosas casas para emprender a aventura hondureña. Atopámonos en persoa por segunda vez nas nosas vidas na estación de tren de Santiago para emprender viaxe hacia San Lorenzo. Logo de coller dous trens, un metro, un bus e un avión; de que pasasen unhas 24 horas, moitos nervios, ilusións e incluso medos, de que nos rompera unha maleta e fixésemos unha amiga tegucigalpense no avión, por fin chegamos e nos reciben Raquel e Sandra no aeroporto de Palmerola con globos e pancartas de benvida.


Moita calor, incertidume, pero caras amigas e coñecidas a pesar de ser a primeira vez que nos víamos en persoa que fixeron que eses nervios e medos evolucionasen a unha ilusión e máis gañas de coñecer e vivir esta nova experiencia.

A primeira noite foi en Comayagua, preto do Aeroporto, non tivemos tempo de visitalo, era xa noite cando chegamos. Ao día seguinte espertamos cun almorzo tracidional, con tortillas, revolto, frijoles e queixo, e outro a base de froitas, a máis saborosa que comemos na nosa vida, para coller forzas e emprender viaxe cara San Lorenzo.


Chegamos por fin á nosa casa, un apartamento situado no centro da Vila de San Lorenzo, onde nos acomodamos e comezamos a facer desa nova vivienda un pequeno fogar. Tamén comezamos a situarnos, a saber por onde movernos, onde están as oficinas de ESF e CODDEFFAGOLF. Durante os primeiros días comezamos a coñecer xente, os proxectos que se están a levar a cabo, a axudar a redactar alguna cousiña para algún proxecto, a meternos un pouco no papel da vida que imos levar os seguintes meses durante a nosa estadía aquí. A desfrutar do ocio que San Lorenzo nos ofrece, a probar as primeiras baleadas, tajaditas e pupusas, a visitar a zona de Amapala e a visita á Illa do Tigre, no centro do Golfo de Fonseca, a cidade de Choluteca, as cabanas de San Lorenzo e as vistas do solpor nos manglares.


En CODDEFFAGOLF non puidemos sentirnos mellor acollidos, logo dunha reunión con Roger, o director, e os técnicos de administración e xestión de proxectos, convidáronnos a facer as primeiras visitas de campo.


O mércores visitamos dúas comunidades co grupo de Ami, Ani e Sash, unha en Laurearriba e outra en San Bernardo, a onde levamos árbores doadas pola Mancomunidade de Nasmar e O Batallón de Infantería para realizar a plantación das mesmas durante xornadas vindeiras. Aproveitamos tamén para probar o Pan de Madre, feito por mulleres da comunidade de Laurearriba, e probar tamén o Pozol, unha bebida típica a base de leite, millo, vainilla, azucre e canela.O xoves visitamos co grupo de Jota e Nicia diferentes grupos de mariscadoras da Illa do Tigre, en Amapala, para facer o seguimento e falar sobre formación dun curso de cociña homologado para fortalecer o traballo do que se sustentan, e aproveitamos tamén para visitar os lugares máis fermosos da Illa, como a Playa del Burro ou Playa Grande, onde comemos unhas riquísimas Tajaditas e un peixe chamado Babosa.


Como conclusión a estos primeiros días nun novo entorno, descoñecido para nós, podemos dicir que a acollida e a xente que coñecemos foi marabillosa, que o entorno a nivel biodiversidade está a ser alucinante para nós, que a adaptación está a ser boa a pesar do clima e das numerosísimas picaduras dos zancudos, e que as ganas e ilusión coa que emprendemos viaxe non fan máis que crecer para poder seguir coñecendo, aprendendo e exprimindo todo o que esta experiencia nos proporcione e permita.

Boletín Oficial ESFeiro: xuño 2023

Pódese escoitar a versión sonora deste boletín en conxunto coa do mes de xullo neste enlace.

CONTIDOS

  • Vida Asociativa
  • Honduras
  • Mozambique
  • Enlaces de interese
  • Recomendación artística
  • E no próximo mes …
  • A ESFrase do mes

VIDA ASOCIATIVA

    Este mes, por segundo ano consecutivo, tivemos a sorte de participar na Asemblea da Asociación de Profesorado de Tecnoloxía de Galicia (cun obradoiro de licenzas libres e bancos de reciclaxe con software libre para impulsar nos institutos, e un pequeno espazo na Asemblea Xeral para presentarnos e falar do programa Hackers Sen Fronteiras). 

    Fixemos un faladoiro na Escola de Minas e Enerxía da UVigo para que Xoel, participante no Programa de Voluntariado Internacional de Coñecemento doutras Realidades en 2021 e estudante desa escola, contara a súa experiencia.

    Participamos nas sesións de Vigo e A Coruña da Semana da Cooperación Universitaria, nas mesas de Alianzas ONG-Universidade e de Persoas na Cooperación respectivamente.

    A actividade dos Bancos de Reciclaxe con Software Libre seguiu nos locais semana a semana, pero ademais estiveron 2 representantes nada menos que no congreso EsLibre en Zaragoza, falando desta iniciativa. A finais de mes tiveron tempo de organizar a terceira das xornadas do curso de Autodefensa Dixital que se leva a cabo na Domus da Coruña. Esta vez falaron do Fediverso e as redes sociais federadas como Mastodon, como alternativa a twitter (e a outras manexadas polas grandes multinacionais tecnolóxicas que comercian cos nosos datos persoais). Aquí podes ver a presentación utilizada.

    Xa rematando o curso, aínda houbo movemento no programa Hackers Sen Fronteiras de tecnoloxía para o ben común nos instis de secundaria. Houbo un par de obradoiros para 3º da ESO do IES Curtis sobre cacharreo con computadoras (a xente dos bancos de reciclaxe non para!), así como outro de tecnoloxía inclusiva para persoas con problemas de mobilidade no IES Isaac Díaz Pardo de Sada.

    Incluso tivemos ocasión de participar na mesa redonda en liña de Conectividade Global Efectiva, organizada pola Asociación de Enxeñería de Telecomunicacións de Galicia, onde falamos sobre como poñemos en ESF as TIC ao servizo de ben común. Aquí a podes ver!

    Quedounos aínda tempo para proñoñer en redes sociais unha pequena adiviña tecnolóxica que agora tamén deixamos aquí. Ademais, deixamos unha reflexión polo Día do Comercio Xusto, un deses que deberían durar todo o ano…


HONDURAS

   En Honduras estívose presentando o traballo de CODDEFFAGOLF nos proxectos que ten en marcha no Municipio de Marcovia, como parte da coordinación que é importante facer coas administracións públicas locais nos proxectos de cooperación. Ademais, hubo o II Foro comunitario “Cambio Climático con enfoque al manejo de cuencas hidrográficas”, impulsado tamén por CODDEFFAGOLF.

   Rematouse o proxecto coa Deputación da Coruña, do que pronto deixaremos un resumo, pero aquí vai un adianto.

  Traballouse arreo para preparar o deseño de dous proxectos que se presentan a principios de xuño para ser financiados á Cooperación Galega da Xunta de Galicia e a Agencia Española de Cooperación, nos dous programas que temos en marcha no país: Dereito á Auga e Soberanía Alimentaria. Aquí se pode ver o traballo cun caso concreto dunha aldea (Tres Piedras) cuxo abastecemento de auga se incĺúe nos proxectos (con video incluido!). Cruzamos os dedos!


MOZAMBIQUE

En Mozambique, todo está preparado para que o domingo 4 de xuño chegue a Galicia a visita de Lizete Dias, Xefa del Departamento Recursos Hídricos e Ernesto Tivane, técnico Recursos Hídricos, da Administraçao Regional das Águas do Sul de Moçambique (un dos socios máis antiguos do programa). Estarán toda unha semana visitando distintos proxectos e facendo encontros técnicos con persoas de Augas de Galicia, Confederación Hidrográfica Miño-Sil, Consellería de Infraestruturas, Cooperación Galega da Xunta de Galicia, da Universidade da Coruña e, como non, coa nosa base social. Aquí se pode ver a axenda completa.

   Por outra banda, pronto teremos ademais dispoñible unha clarificadora infografía sobre o que estamos a facer, dentro da campaña que impulsaremos para visibilizar o traballo de Aqua Moz todos estes anos.


ENLACES DE INTERESE

Auga

Consumo responsable

Cooperación e ONGD

Educación para o desenvolvemento

Enerxía e cambio climático

Iniciativas

Investigación para o desenvolvemento 

Mundo

Pobreza e exclusión

Políticas e modelos de desenvolvemento

Soberanía alimentaria e defensa do territorio

Tecnoloxías da Información e Comunicacións (TIC)

Tecnoloxía para o desenvolvemento humano

Voluntariado e Persoas


RECOMENDACIÓN ARTÍSTICA

    Imos recomendar este mes a performance da artista hondureña Scarlett Rovelaz, Fluidez-Thyssen. Vaina interpretar o 28 de xuño no Museo Thyssen, que nos queda algo a desmán, pero que tal vez alguén de vós vos cooincida estar por alí… Seguro que paga a pena!


E NO PRÓXIMO MES …

   Para máis info sobre cursos e eventos en Galicia  consulta a Axenda Solidaria e as formacións da Coordinadora Galega de ONGD


A ESF-RASE DO MES

Os meus silencios non me protexeran. O teu silencio non te protexerá

Audre Lorde

Preparando nuevos proyectos. El ejemplo de Comunidad Tres Piedras, El Triunfo

Este último mes en Honduras hubo un trabajo ingente de preparación de los nuevos proyectos para buscar financiación, dentro de los dos programas que tenemos en marcha de los que se puede saber más aquí. En la foto de la cabecera se ve uno de los días de trabajo en nuestra oficina de San Lorenzo (Honduras), donde nos juntamos personal de ESF y las dos organizaciones hondureñas con las que estamos preparando los proyectos: Nasmar, y CODDEFFAGOLF. Había además otras personas en sus distintas oficinas y también en Galicia.

Se estuvieron preparando dos proyectos: un proyecto sobre restauración ecológica de lagunas de invierno (dentro del programa de soberanía alimentaria y defensa de la tierra), y otro sobre mejora de la gestión pública del agua en 11 municipios de la Mancomunidad NASMAR (dentro del programa de derecho al agua).

Pero, antes de llegar a la fase de diseño del proyecto propiamente dicha (llamada en el argot de la cooperación “formular” el proyecto), hay una fase muy importante que, en demasiadas ocasiones, se pasa de puntillas por ella. Se trata de la identificación, donde la clave es integrar desde el principio a la población y agentes relacionados con la problemática que se desea solucionar con el proyecto a plantear. De esa manera, se tratará de un proyecto deseado, sentido y realizado de la forma que sea viable, sostenible y pertinente para las personas y el medio (teniendo mucho cuidado con temas como el enfoque de género, el fortalecimiento de derechos de las personas y su autonomía como sociedad civil o administración).

Dentro del proyecto de mejora de la gestión pública del agua, se quiere incluir el abastecimiento de agua de la comunidad Tres Piedras, en el municipio de El Triunfo. Aquí dejamos cómo fue la reunión central de identificación con la población de la comunidad. La ventaja de llevar trabajando varios años en la zona es que muchos procesos ya se han ido trabajando en fases anteriores del programa de Derecho al Agua, con lo cual ya hay trabajo avanzado en el que nos podemos apoyar. Ese acompañar procesos es una de las señas de identidad de la cooperación que respalda ESF Galicia. La cooperación “a fuego lento”, sin grandes aspavientos, y acompañando en las duras y en las maduras.

Ahora, ya presentado el proyecto para financiación, queda esperar la resolución (¡cruzamos los dedos!).


ANTECEDENTES

Después de un proceso de fortalecimiento de la junta de agua, la comunidad fue capaz de ahorrar el monto suficiente para la inversión de la perforación de un pozo en profundidad, en 2018. Posteriormente, en la fase IV del programa de agua anterior ejecutado por ESF Galicia en asocio con la mancomunidad de Municipios del Sur Nasmar y la Asociación Hondureña de Juntas Administradoras de Agua, se realizó un diagnóstico y plan comunitario para el sistema de abastecimiento de agua, a través de la aplicación GvSIG Fonsagua, y se realizaron diversas formaciones a la comunidad.

Esto sirvió para que la comunidad pudiese trazar un plan de acción, seguir capitalizándose y realizar gestiones de incidencia ante la municipalidad y otras instancias para lograr el sistema de agua. En los planes de desarrollo comunitario, donde se priorizaban inversiones por comunidad, y que alimentaban el plan de desarrollo municipal, elaborado en 2019, se priorizó el sistema de agua. En 2023, la alcaldía incorporó, tras solicitudes constantes de la comunidad, un monto de 450,000 Lempiras (unos 17.000 euros) en el presupuesto municipal, para iniciar la construcción del sistema. Sin embargo, es necesario un monto aproximado de 1,7 millones de Lempiras (algo más de 65.000€) para la inversión en el abastecimiento (sin incluir saneamiento), por lo que se solicitó desde la propia comunidad apoyo a la mancomunidad Nasmar. A raíz de dicha solicitud, se propuso una primera reunión exploratoria entre la comunidad, alcaldía, mancomunidad Nasmar e ESF Galicia, con objeto de analizar la posibilidad de presentar el proyecto a financiación por parte de la Cooperación Galega.

OBJETIVO

El objetivo de esta reunión era conocer más a fondo la situación actual de la comunidad, en el tema relacionado con el abastecimiento de agua y el saneamiento. Que pudiesen contarnos cuántas familias son, cómo se abastecen actualmente de agua, cómo se organiza la Junta de Agua, etc… y concretar en qué consistiría el proyecto y como se llevaría a cabo, en caso de conseguir la aprobación. También con esta reunión se pretendía tener un espacio de diálogo con la alcaldía para poner en acuerdo los intereses de todas las partes implicadas. Se aprovechó, a mayores, para ver el pozo perforado del que ya dispone la comunidad y la escuela comunitaria que actualmente no dispone de agua ni letrinas adecuadas.

DESARROLLO DE LA REUNIÓN

Esta reunión de identificación tuvo lugar el 2 de Mayo de 2023, en el patio de la vivienda de una de las familias de la comunidad de Tres Piedras. Participaron activamente miembros de la Junta de Agua, mayormente mujeres, de la Patronal (junta vecinal), de la alcaldía (alcalde, ingeniero de la municipalidad, etc…), otros miembros de la comunidad, Wendy (directora técnica de NASMAR), Raquel y Sandra (técnicas de ISF en Honduras).

En el desarrollo de la reunión fueron surgiendo temas y preguntas de las que se obtuvieron los siguientes datos:

  • La comunidad está conformada actualmente por 113 viviendas. No cuentan con sistema de agua entubada. Alguna de las casas tiene pozo artesanal (más o menos mencionan que existen 20 pozos), pero la mayoría se encuentran secos o con muy poca agua, por lo que casi todas las familias tienen que recurrir a comprar el agua, no sólo de beber, sino también de aseo. Un bin (bidón) de agua les cuesta 130 lempiras y les dura de uno a tres días. Casi el 100 % de las viviendas cuenta con pila para poder almacenar el agua y como dato aproximado, un 80 % tienen letrina. Habrá que afinar estos datos con levantamiento de información detallada, de lo que se encargará el ingeniero municipal.
  • Las iglesias y la escuela comunitaria tampoco cuentan con agua. También manifestaron la problemática de las letrinas de la escuela: además de encontrarse en mal estado y no tener agua para poder lavarse las manos, se encuentran muy lejos de las aulas y en la parte de atrás del terreno, por lo que las profesoras no pueden ver a las niñas y niños cuando van, con el problema de seguridad que representa eso (sobre todo para las niñas). La escuela no tiene cerco perimetral en algunos puntos, y en otros, es fácil de saltar, así que es un riesgo estar en una zona no visible por las maestras/os.
  • La Junta de agua está conformada por 60 de las 113 viviendas, pero creen que las demás se irán uniendo conforme vean que el proyecto avanza. La Junta Directiva está formada por 2 mujeres y 4 hombres. La personería jurídica ya la tienen en trámite (en Gobernación), pero todavía no está juramentada en la alcaldía, pero tienen en mente hacerlo pronto. No está registrada en la ERSAPS, dado que todavía no tiene personería jurídica ni realiza servicio de agua.
  • Hacen actividades para capitalizarse como Junta de Agua, por ejemplo rifas para sorteos de televisores, de una cama, etc… Esta JA recibió formaciones con Hector Fortín (NASMAR – Fase IV) y Manuel Martínez (AHJASA – Fase IV), por lo que puede que por eso tengan bastante en claro que tienen que tener un fondo económico para poder asumir gastos en caso de que lo necesiten (rotura de tuberías, mantenimiento bomba, etc…).
  • Además de las actividades que realizan, cada familia que pertenece a la JA da un aporte de 100 lempiras al mes de forma media, dependiendo de las capacidades, hasta llegar a un monto objetivo de capitalización de 2,150 Lempiras (aproximado 3,8 euros al mes hasta llegar a 83 euros). Las familias que hoy en día no pertenecen a la JA, si en algún momento quieren anexarse tendrán que pagar un aporte equitativo. Llegarían entre ellas a un acuerdo de pagos mensuales, o bien aportes en especie (trabajo, etc).
  • El pozo perforado se hizo en el 2017 y se ubica en el terreno anexo a una de las viviendas de la comunidad que se encuentra a pie de calle. Al encontrarse en una vivienda privada, tienen que hacer los papeles de la propiedad, la cesión del pozo conforme pertenece a toda la comunidad. El costo de la perforación lo cubrieron entre la comunidad y la alcaldía. Tiene una profundidad de 250 pies y rinde 65 galones/minuto (245,7 l/min) según la comunidad, pero se pidió el informe de perforación que se recibió posteriormente a la reunión, el día 9.05, y resultó rendir solamente 50 gpm (180 l/min).
  • Por entonces, la Secretaría de Salud realizó un análisis del agua, pero no disponen copia del mismo las personas que están en la reunión. Nos compartirán los informes de la perforación y los análisis de agua que se hicieron en ese momento, si se consiguiesen estos últimos. Ya hay acometida del pozo que pasa por debajo de la carretera hacia la zona donde se ubicará el tanque, que será en un terreno que compró la comunidad en la parte alta. La tubería libre para la acometida es muy estrecha, y no da el espacio para la subida al tanque y para la bajada para la distribución a las viviendas que están del lado de abajo de la carretera, así que habrá que buscar otro punto de acceso. Probablemente se pueda usar un espacio de drenantes de cunetas que está cerca para poder bajar la tubería a la zona baja de la comunidad.
  • El alcalde comunicó que como contraparte, la municipalidad dispone de 450.000 lempiras para destinar a este proyecto.
  • El aporte de la comunidad será en forma de mano de obra no calificada y los materiales domiciliares; es decir, materiales desde la caja domiciliar al interior de la vivienda o pilas o lugares donde quieran poner la llave. La implicación de la comunidad y las ganas de que el proyecto se pueda realizar son notorias y así lo transmiten.

Posterior a la reunión se realiza la visita al pozo, y a la escuela comunitaria, para identificar necesidades de inversión relativas al sistema de agua.

COMPROMISOS

  • El ingeniero de la municipalidad hará un levantamiento de datos más exactos: número de letrinas, pozos, etc. ISF y Nasmar enviarán previamente un formato de ficha de información. También se revisarán los listados de materiales necesarios, la necesidad de substituir algunas líneas de pvc por tubo rígido tipo hg, las medidas de inversión necesarias en la escuela. Para la parte social de la ficha, será apoyado por técnicxs de la unidad de desarrollo local municipal.
  • El técnico de comunicación de la municipalidad, realizará un video de representantes de la comunidad solicitando el proyecto. Que significa para ellos, lo que llevan esperando, etc.
  • La municipalidad se compromete a destinar 450.000 lempiras como contraparte en el caso de que el proyecto se apruebe. Incluso, en empezar a trabajar con ese fondo antes de que llegue el financiamiento de España.
  • Nasmar e ISF se comprometen a incluir el proyecto en la propuesta de formulación a Xunta de Galicia, como obra modelo, mediante un enfoque integral de gestión del agua. Facilitarán formatos de cartas-aval al proyecto e irán informando de las resoluciones por parte de la donante. En caso de resolución negativa, la Nasmar se compromete a seguir proponiendo el proyecto a otras entidades financiadoras (es importante tampoco crear falsas expectativas, ya que es un proyecto no concedido todavía para financiar en Galicia y no sabremos la resolución por lo menos hasta agosto o septiembre).
  • ISF se compromete a notificar lo más pronto posible a Nasmar y alcaldía El Triunfo sobre la resolución de la propuesta, de forma que se pueda comenzar a ejecutar el presupuesto municipal desde el primer momento, incluso antes de la llegada de los fondos de la cooperación gallega. De esta forma, se podrá comenzar a ejecutar en época seca temprano, y poder avanzar rápidamente en los plazos de donante y de la municipalidad.

VÍDEO

Aquí se puede ver el vídeo de personas de la comunidad solicitando el proyecto.

GALERÍA DE FOTOS

Honduras. II Foro comunitario “Cambio Climático con enfoque al manejo de cuencas hidrográficas”

En el marco del proyecto “Mejora de la Gestión Comunitaria del Agua en el Sur de Honduras”, se desarrolló en San Lorenzo (departamento de Valle), donde tenemos nuestra sede en Honduras, el II Foro comunitario “Cambio Climático con enfoque al manejo de cuencas hidrográficas”. El proyecto es financiado por la Xunta de Galicia y lo lidera nuestro socio CODDEFFAGOLF, quien fue también el organizador del evento.

El evento contó con la participación de miembros del consejo de la microcuenca del Río Laure, juntas de agua pertenecientes a la microcuenca del río y autoridades locales.

El foro tenía como objetivo el intercambio de experiencias, opiniones y concienciar sobre los efectos del cambio climático y acciones para la mitigación en esta zona, una de las más afectadas del planeta por el cambio climático (al formar parte del Corredor Seco Centroamericano). También pretende poner el foco en la necesidad de fortalecer la ordenación y gestión del territorio con enfoque de cuenca hidrográfica en estas zonas, algo que ya se lleva más de 15 impulsando (como demuestran publicaciones como esta), y parece que va ganando peso institucional (en 2022 hubo un gran encuentro en la zona sur sobre este tema, impulsado entre otras por la Mancomunidad NASMAR, una de nuestras aliadas en la zona desde 2014).

Sin embargo, en muchos casos todo se queda en buenas palabras, muchas reuniones o, incluso, grandes y coloridos documentos de planes de ordenación. Esos planes conllevan con un exigente trabajo técnico, de levantamiento de información social y ambiental, de zonificación de áreas según capacidad/impacto y propuestas de trabajo priorizadas por zonas, incluso con ordenanzas específicas para aplicar en cada zona y restricciones de actividades según la zona. El problema es la escasez e imprevisibilidad (por depender de la cooperación internacional en demasiados casos) de medios para llevar adelante esos planes. Estos medios afecta tanto a recursos monetarios para impulsar la protección de áreas, la transformación de actividades, la promoción de buenas prácticas o las compensaciones a afectadas, como a nivel de capacidad técnica para la gestión en algunos temas (por ejemplo, el aspecto hidrogeológico, que llevamos unos años tratando de apoyar con fortalecimiento técnico).

Influye decisivamente además la (no) voluntad política de sostenener los procesos en el tiempo, ya que son costosos y deberían involucrar a toda la población afectada. Todo está mediatizado por las propias dificultades externas en un país con inestabilidad política, donde cuando cambian los gobiernos también cambia todo el personal de apoyo, con poca transparencia en los traspasos de poder, y sin un pacto político real para que todos los avances no sean abandonados por los cambios de color político, o incluso de personas dentro del mismo partido. También hay resistencia a controlar las actividades de grandes empresas, tanto a nivel social como ambiental. Eso influye en que, por lo menos hasta ahora, no hubo la capacidad o voluntad de establecer un sistema impositivo que permita la recaudación de fondos propios al país (y reducir su dependencia de finaciadores internacionales, que muchas veces imponen sus propias condiciones). Ejemplos de resistencias a la tendencia de fortalecer el sistema impositivo son las protestas de los últimos días en el país contra la Ley de Justicia Tributaria que impulsa el gobierno, por querer gravar las exportaciones de muchos productos que hasta ahora nunca habían cotizado, protagonizadas en su mayoría por obreros de las grandes empresas a quienes sus patronos asustan diciendo que la inversión huirá del país y se quedarán sin empleo.

Parece que en los últimos tiempos hay un clima más propicio para ir mejorando la gobernanza para el manejo de las cuencas 💧💧, y hay que trabajar simultáneamente desde entidades más apegadas al terreno (micro-cuencas), hasta los espacios más estratégicos y de políticas hídricas (sin escapar de los problemas de las grandes cuencas, como la del Río Choluteca), con espacios para la participación social.

Los ríos son las venas de la tierra, y transmiten por el territorio la salud de los ecosistemas, o su enfermedad, como pasa demasiado recurrentemente con los ríos que llegan al Golfo de Fonseca, uno de los ecosistemas más productivos del mundo. Esta y otras son problemáticas que CODDEFFAGOLF lleva denunciando desde su fundación, hace ya 35 años.

Boletín Oficial ESFeiro. Maio 2023

Benvidx ao BOE de maio 2023. Se prefires a versión sonora resumida en 6 minutiños en formato podcast, aquí podes escoitala!

CONTIDOS

  • Vida Asociativa
  • Honduras
  • Mozambique
  • Enlaces de interese
  • Recomendación artística
  • E no próximo mes …
  • A ESFrase do mes

VIDA ASOCIATIVA

   O sábado 22 de abril foi momento de celebrar. O 15 de maio se ían cumprir o 30 aniversario da fundación de ESF por un grupo de estudantes da Universidade de Vigo que querían facer algo máis que estudar a carreira. Para quen non puidestes estar na festa, aquí deixamos unha crónica do que se pode contar. Esperamos ademais o resto de ano facer outros pequenos encontros de celebración por Galicia adiante (e tal vez fora de Galicia…).

    Fixemos algún post-denuncia do academicwashing de empresas que empregan ás universidades para darse unha pátina de credibilidade (e onde se abusa da palabra sustentabilidade). Ademais deixamos na nosa web unha reseña sobre un libro que nos gustou: Contra el Futuro, de Marta Peirano. Falando da nosa web, invitámosvos a que lle botedes un ollo, xa que na parte dereita deixamos uns banners para facilitar o acceso aos distintos proxectos e actividades que temos en marcha.

   En abril publicamos dous estudos sobre o grao de coñecemento e aceptación do enfoque de tecnoloxía para o ben común no eido técnico da educación formal de Galicia. Un deles estaba enfocado ás universidades públicas galegas, e o outro ao ensino secundario público galego.

    Celebrouse o 2º dos obradoiros de Autodefensa Dixital, neste caso de Des-Googlización: Alternativas libres ás ferramentas de Google. Aquí se pode ver unha publicación co aprendido no taller. Relacionado con este tema, fixemos un pequeno taller de tecnoloxías libres para as compas de Ecos do Sur, coas que colaboramos no Banco de Reciclaxe Electrónico con Software Libre.

    No programa Hackers Sen Fronteiras nos institutos, puidemos ver xa os traballos sobre tecnoloxías tradicionais do IES San Rosendo de Mondoñedo, onde ademais estivo Thais falando de tecnoloxías inclusivas no programa de Mulleres Tecnólogas para o Ben Común. Estivemos tamén no IES Celso Emilio Ferreiro de Celanova co segundo dos obradoiros de cacharreo, desta volta con software libre.

    Na universidade, tivemos ocasión de impartir un obradoiro en liña sobre cooperación internacional para o desenvolvemento para persoas da UVigo e ESF que van participar nun programa de voluntariado internacional de coñecemento doutras realidades. Tamén fixemos o primeiro encontro presencial coas 3 persoas seleccionadas para participar neste programa con ESF: Sofía, Juan e Celia. Dentro dun mes Celia e Juan xa voarán para Honduras!

    Tivemos tempo de acercarnos a apoiar a mobilización rodeando a Xunta en Compostela por outro modelo de renovables.


HONDURAS

  En Honduras, o 11 e 12 de abril houbo unha intensa e emotiva reunión de inicio do novo proxecto de dereito á alimentación, financiado pola Agencia Española de Cooperación (aquí se pode saber máis do proxecto). Ademais, xusto se pechou o anterior programa (2018-2023) de mellora da gobernanza para o dereito á alimentación no Sur de Honduras, e deixamos algunhas das actividades das que se estiveron realizando nos últimos meses.

  Engadimos na web un apartado específico para os proxectos en Honduras, para entender mellor o que se está a facer.


MOZAMBIQUE

  No proxecto de Mozambique estamos inmersas nun proceso de elaboración dunha estratexia de comunicación, coa idea de difundir a experiencia e tratar de motivar a outros organismos de cunca hidrográfica para impulsar este tipo de cooperación técnica. Ademais, estamos a preparar a visita que realizarán nas próximas semanas unha técnica e un técnico da Administración da Auga do Sur a Galicia.


ENLACES DE INTERESE

Auga

Consumo responsable

Cooperación e ONGD

Educación para o desenvolvemento

Enerxía e cambio climático

Iniciativas

Investigación para o desenvolvemento 

Mundo

Pobreza e exclusión

Políticas e modelos de desenvolvemento

Soberanía alimentaria e desenvolvemento rural

Tecnoloxías da Información e Comunicacións (TIC)

Tecnoloxía para o desenvolvemento humano

Voluntariado e Persoas


RECOMENDACIÓN ARTÍSTICA

    Este mes a recomendación é literaria, a novela Lúa Nova, gañadora do VIII Premio Cidade Centenaria de Ribeira. Aquí se pode ver unha entrevista a Irene Montero, a autora.


E NO PRÓXIMO MES …

   Para máis info sobre cursos e eventos en Galicia  consulta a Axenda Solidaria e as formacións da Coordinadora Galega de ONGD


A ESF-RASE DO MES

[Referíndose aos países empobrecidos] son debedores dunha débeda económica en cartos pero son acreedores dunha débeda ecolóxica e social, histórica e actual. Pero non teñen forza política para reclamala.
Joan Martínez Alier

Inaugurado el Centro de acopio de mariscos de 4 empresas de servicios múltiples de mujeres marisqueras de Amapala

El pasado 20 de abril se logró un gran hito para 4 grupos de mujeres marisqueras de Amapala. Fue la culminación del trabajo que se comenzó ya en 2015 con los proyectos de fortalecimiento de la actividad marisquera de estos grupos de mujeres, con financiación de la Cooperación Galega da Xunta de Galicia. Durante este tiempo, nuestra organización socia CODDEFFAGOLF consiguió movilizar más fondos de otros financiadores, como la cooperación Alemana. Este centro de acopio es parte de las acciones en sostenibilidad económica, ambiental y social de nuestro programa de Soberanía Alimentaria en el Golfo de Fonseca de Honduras, apostando por un fuerte empoderamiento de las mujeres y la profesionalización de la actividad marisquera, en la que ellas son mayoría.

Momento de la inauguración


El centro de acopio está en el mercado municipal de Amapala. Reúne condiciones higiénicas de manejo del marisco. Tiene congelador, nevera, lugar de trabajo para limpieza y despiezado, así como envasadora al vacío. Lo usarán 4 grupos de mujeres marisqueras (dos de las cuales visitaron hace un tiempo Galicia y a muchas de las cuales las pudimos conocer con esta campaña). Conformaron un equipo de 8 mujeres para su gestión, con 2 representantes de cada grupo. Ya tienen producto en venta. Ayer se firmaba convenio con la alcaldía para manejo general (limpiez, seguridad, etc) porque el mercado es municipal.

Detalle do interior do centro


Todo fruto de un trabajo incansable de estas mujeres, que tienen que afrontar una brutal brecha de género, desprotección por parte de las administraciones públicas (al dedicarse a un sector muy desregulado como el de la pesca y marisqueo artesanal), así como problemas ambientales que las han llevado al límite en varios momentos, como a principios de 2020 (y encima después llegó la COVID). Estaremos a su lado!