Encontro Hackers Sen Fronteiras de alumnas de secundaria

Este encontro tivo lugar o 12 decembro 2023 na Escola Politécnica Superior de Enxeñería de Lugo da Universidade de Santiago de Compostela, no marco do proxecto Hackers Sen Fronteiras, que se levaba xa dende mediados de 2022 desenvolvendo. A organización levouse a cabo por Enxeñería sen Fronteiras da man con facilitación de Rexenerando.

O grupo de alumnas convidado a este encontro de peche foi un grupo heteroxénero 15 de nenas e mulleres adolescentes de tres IES de zonas rurais que participaron como centros piloto nesta primeira fase de Hackers Sen Fronteiras, cun rango de idades entre 12 e 17 anos.

Nesta sesión grupal abordáronse competencias transversais xa traballadas anteriormente a través do interese das rapazas na tecnoloxía e a súa vinculación co seu percorrido formativo dos próximos anos e as súas posibilidades. Participou tamén a directora da Escola Politécnica de Lugo para dar a coñecer as liñas de educación superior, de traballo e de investigación do centro da USC. Acercar ás alumnas dos institutos á formación universitaria da rama das enxeñerías pode supoñer a materialización dos intereses das mulleres que están a piques de finalizar os estudos de bacharelato na súa incorporación a estudios específicos, apostando pola rama tecnolóxica na nosa comunidade, e coñecendo eidos de estudo da tecnoloxía que non asociaban a posibilidades académicas ou laborais.

Tamén se traballaron contidos mais amplos dende un enfoque de xestión emocional e de creatividade, tendo en conta ás necesidades do grupo de mulleres de menor e de maior idade, que serviu para facer un traballo colectivo de repensar as fortalezas e debilidades que teñen de cara os seus estudos e os retos que supón cada unha das suas etapas educativas.

Algúns elementos que saíron foron o gran esforzo que supoñen este tipo de estudos, a superación das materias, a aprendizaxe a través da creación e creatividade grupal e o interese personal nos campos de estudo específicos de cada unha delas. Con esto último, as mulleres alumnas fomentaron a súa resiliencia nos estudos a través do replantexamento das suas inquedanzas persoais, formativas e futura aplicacións profesionais, de xeito que consideraron de gran importancia traballar nas dificultades para chegar os seus obxetivos propostos. Estos últimos, xiraban en torno á especialización e o desfrute das materias mais interesantes para cada unha delas, tendo en conta as necesidades para chegar a aquelo que desexan ser e facer a longo prazo, coa mirada posta nas exixencias da educación formal. Moitas delas estaban máis preocupadas do curto prazo e as esixencias do curso actual, tendo esa sensación moitas veces de que as materias vinculadas a tecnoloxía custan máis. Pero tamén saiu o descoñecemento que pode haber acerca de eidos da tecnoloxía que non se plantexaran e lles interesan.

Queremos destacar tres tres ideas que saían con forza entre as alumnas no propio espazo e que nos pareceron relevantes despois de escoitalas:

  1. Están en anos nos que teñen outros intereses e preocupacións e polo tanto imaxinar o futuro ás veces toca coa esixencia, co difícil que é estudar, e isto tamén en relación ás carreiras máis técnicas ou científicas. Se cadra habería que pensar aquí posibles apoios ou incentivos
  2. Entre eses apoios podería estar rachar co mito de que é moi difícil ou que hai que ser as mellores
  3. Apoialas, con exemplos e referentes e ampliar o imaxinario do que é tecnoloxía, que soe activar marcos de moita masculinidade tóxica. Hai que mostrar alternativas de tecnoloxías que se están xa aplicar, en que ámbitos e para que tipo de problemas moito máis na liña do ben común, e tamén que estudos hai que ter para desenvolver estas tecnoloxías.

A valoración foi moi boa e cremos que estes foros poden ser de gran valor para compartir experiencias entre pares e así tratar de entender as causas tempranas que pode haber detrás da fenda de xénero nos estudos tecnolóxicos.

O IES Primeiro de Marzo de Baiona gaña o concurso de iniciativas didácticas de tecnoloxía para os dereitos humanos no ensino secundario

Como peche da primeira fase do proxecto de Hackers Sen Fronteiras, organizaramos un concurso de iniciativas didácticas por parte de profesorado de centros de ensino secundario para achegar a tecnoloxía para o ben común á súa comunidade educativa. A iniciativa gañadora veu do IES Primeiro de Marzo de Baiona, dende o departamento de tecnoloxía.

O IES Primeiro de Marzo é un instituto que acolle alumnado dos concellos de Baiona e Oia, a maioría da contorna rural.

Este curso procedeuse á actualización da aula de informática. Os ordenadores antigos que se van substituír son o obxectivo deste proxecto. Retiraranse os que están fallando continuamente e sobre os que hai incidencias continuas cada certo tempo, aproveitándose os compoñentes que funcionen ben (memoria, fonte de alimentación, etc.). Algúns equipos prepararanse para a súa instalación nos departamentos que o necesiten e os equipos restantes serán prestados ou doados ao alumnado con necesidades ou asociacións sen ánimo de lucro da contorna.

Está previsto que o alumnado de Dixitalización de 4ºESO proceda ao cambio dos ordenadores vellos polos novos equipos, previa exposición dos tipos de conectores e portos existentes, disposición, ventilación e normas de coidado xeral. Procederá tamén á verificación do correcto funcionamento, actualización e instalación de software (que será libre).

As actividades a desenvolver serán:

  • Reparación e actualización dos equipos
  • Difusión interna e instalación no centro
  • Difusión externa e préstamos

Deste xeito, búscase xerar un impacto social na comunidade impulsado dende o centro de ensino.

Remata a Escuela de Habilidades para la Vida

A Escuela de Habilidades para la Vida que CODDEFFAGOLF impulsou dentro do proxecto de apoio a grupos marisqueiros en Honduras financiado pola Cooperación Galega da Xunta de Galicia, culminou con éxito o seu proceso.

Nela participaron 25 homes e mulleres de 5 grupos organizados das comunidades de: Ojo de Agua, Agua Caliente, Nueva Concepción (del municipio de El Triunfo), El Quebrachal en el Municipio de Namasigüe.


O propósito foi fortalecer aos grupos mediante o desenvolvemento de destrezas esenciais para enfrontar os desafíos da vida cotiá. Tivo catro módulos:

  • Autocoñecemento
  • Xénero e Novas Masculinidades
  • Liderado e Cultura de Paz
  • Liderado Xerencial

A valoración foi moi positiva por parte das participantes e este último día, coa entrega de certificados, tivo un carácter festivo e lúdico.

Boletín Oficial ESFeiro: decembro 2023

Se prefires a versión sonora, aquí está o podcast en ESFRadio do Boletín Sonoro decembro 2023.

CONTIDOS

  • Vida Asociativa
  • Honduras
  • Mozambique
  • Enlaces de interese
  • Recomendación artística
  • E no próximo mes …
  • A ESFrase do mes

VIDA ASOCIATIVA

    En Galicia, novembro foi un mes con varios eventos multitudinarios para traballar colectivamente. Participamos nun interesante encontro sobre posible impacto da inxección de aerosois na atmosfera para contrarrestar o cambio climático, así como no V Encontro de Comunidades e Saberes Arredor do Rural e nun encontro sobre ‘Enerxías alternativas e socioecosistemas: paisaxes presentes e futuras’. Algunhas de nós viviron a mobilización de Vigo contra o xenocidio en Gaza

O compañeiro Iván, do Banco de Reciclaxe de Teo, seguiu cos seus vídeos didácticos, como o de Primeiros pasos cunha torre para reutilizar. Houbo un par de encontros virtuais dos Bancos de Reciclaxe Electrónico con Software Libre (un deles con invitadas de Aragón), e unha xornada ben interesante de Alternativas profesionais para unha transición enerxética xusta: as Comunidades Enerxeticas, na Escola de Minas e Enerxía de Vigo. En Pontevedra, puidemos falar de Soberania alimentaria vs seguridade alimentaria na Escola de Xestión e Administración Pública, no marco dunha colaboración dun proxecto de Aprendizaxe-Servizo cunha das docentes da escola.

    Ademais, tivemos ocasión de presentar en Augas de Galicia do visor de sistemas de abastecemento municipal, nunha xornada ben interesante de intercambio de coñecementos.

Non podemos esquecernos da Xuntanza de Outono da Base Social de ESF, que foi en Allariz, e onde oficializamos o nacemento dun novo grupo de traballo para facilitar asesoría técnica a plataformas de defensa do territorio de Galicia.


HONDURAS

En Honduras houbo visita de colaboradoras de Universidade da Coruña, que viñeron estreitar lazos e colaboracións con persoas da Universidade Nacional Autónoma de Honduras. Ademais, se fixeron formacións no eido da hidroxeoloxía e a cartografía participativa. Foi un pracer ter de novo a Acacia e Adrián por aquí!

Continuou o programa de mellora de sementes crioulas de millo coa nosa socia CODDEFFAGOLF e grupos de labregxs do sur de Honduras. Ademais, no proxecto de mellora da actividade marisqueira, houbo diversas formacións para mulleres dos grupos, como talleres de autoaxuda para a xestión emocional.


MOZAMBIQUE

Este mes, trala visita de Víctor, chega a Mozambique a visita de Manuel, o noso experto técnico en hidroloxía. Manuel leva anos colaborando no programa AquaMoz, e estará máis dun mes no país traballando coas Administracións Rexionais da Auga (na do sur apoiando agora en temas de inundacións e curvas de embalses, ou «barragens» como se di aló; no centro e norte estase empezando coa parte de xestión das secas, como se fixo xa na do sur nestes últimos anos).


ENLACES DE INTERESE

Auga

Consumo responsable

Cooperación e ONGD

Educación para o desenvolvemento

Enerxía e cambio climático

Iniciativas

Investigación para o desenvolvemento 

Mundo

Pobreza e exclusión

Políticas e modelos de desenvolvemento

Soberanía alimentaria e defensa do territorio

Tecnoloxías da Información e Comunicacións (TIC)

Tecnoloxía para o desenvolvemento humano

Activismos e Persoas


RECOMENDACIÓN ARTÍSTICA

    Este mes a recomendación volve ser musical, desta volta cun dúo de mulleres galegas que o está petando. É o tema II. Lisístrata, máis coñecido como Varre Vasoira, de Fillas de Cassandra. A guerra, a guerra, a guerra imos parar…


E NO PRÓXIMO MES …

  • 1 de decembro: Encontro da Rede Artigo9Tech de profesorado pola tecnoloxía para o ben común. 10:30h na aula de graos da Escola de Telecomunicación, Vigo.
  • 1 de decembro: Día Mundial da Loita contra o SIDA
  • 2 de decembro: Día Internacional para a Abolición da Escravitude (segue habendo moitos tipos dela…).
  • 3 de decembro: Día internacional das Personas con Discapacidade
  • 3 de decembro: Día Internacional non uso de plaguicidas
  • 5 de decembro: Día Internacional do Voluntariado para o Desenvolvemento Económico e Social
  • 5 de decembro: Día Mundial do Solo
  • 9 de decembro: Día Internacional contra a Corrupción
  • 9 de decembro: Día Internacional para a Conmemoración e Dignificación das Víctimas do Crime de Xenocidio e para a Prevención dese Crime
  • 9 de decembro: Día Internacional da Informática
  • 10 de decembro: pecha o prazo para presentarse ao Concurso de iniciativas didácticas de tecnoloxía para os dereitos humanos no ensino secundario galego
  • 10 de decembro: Día dos Dereitos Humanos
  • 14 de decembro: Repair Café na Escola de Enxeñería Informática de Ourense. 16:30h
  • 18 de decembro: Día Internacional da Persoa Migrante
  • 19 de decembro: Día das Nacións Unidas para a Cooperación Sur-Sur
  • 20 de decembro: Día Internacional da Solidariedade Humana
  • 21 de decembro: 10:30h. Encontro de nadal de ESF en Coruña (local de ESF en Camiños).
  • 27 de decembro: 14h. Encontro de nadal de ESF en Santiago de Compostela
  • TODO O MES: abrirá a convocatoria da rede Artigo9Tech para pequenos proxectos de investigación en tecnoloxía para o ben común nas universidades. Toda a info estará na web da rede. Esta foi a convocatoria 2022, e pouco variará.

   Para máis info sobre cursos e eventos en Galicia  consulta a Axenda Solidaria e as formacións da Coordinadora Galega de ONGD


A ESF-RASE DO MES

“O móbil que xa tes é o máis ético posible, se o mantés”

Sara Domínguez García, enxeñeira electrónica e activista pola electrónica sostible

Créase en ESF un grupo para facilitar asesoría técnica a plataformas de defensa do territorio de Galicia

A asociación Enxeñería Sen Fronteiras vén de aprobar na súa asemblea xeral a creación dun grupo de traballo para apoiar a plataformas de defensa do territorio de Galicia que precisen algún tipo de estudo técnico ou asesoramento.

Nos últimos anos incrementouse o número de comunidades que están inmersas en conflitos sociais relacionados co actual modelo de explotación dos recursos naturais (minaría, eólica, etc) e desenvolvemento territorial. Algunhas enfróntanse a ameazas e malas prácticas por parte de empresas extractivas, outras ao ninguneo por parte de representantes políticos, pero o que é común é que non adoitan contar con recursos para afrontar con garantías todos os procesos burocráticos de alegacións e reclamación de dereitos. Hai requisitos administrativos e técnicos que requiren tempo e coñecementos, e aí é onde Enxeñería Sen Fronteiras quere ter un papel de apoio a estes colectivos, sobre todo no que ten que ver coa parte máis técnica, para poñer a enxeñería ao servizo das persoas e colectivos máis vulnerabilizados.

O grupo empezará a funcionar apoiándose nos contactos da asociación, tanto de persoas voluntarias como profesionais que poidan cobrar polos seus servizos, creando unha rede de expertas técnicas de confianza. Inicialmente empezarase con un ou dous proxectos piloto de colaboración para calibrar ben as actividades a realizar e os recursos que implican.

As plataformas que teñan algunha demanda, ou as persoas que queran colaborar no grupo, poden contactar a asociación polos medios que se atopan na web https://galicia.isf.es/

Concurso de iniciativas didácticas de tecnoloxía para os dereitos humanos no ensino secundario galego

Enxeñería Sen Fronteiras Galicia organiza un concurso para o financiamento dun proxecto didáctico en tecnoloxías para o ben común no ensino secundario público de Galicia.

A convocatoria enmárcase dentro do proxecto «Hackers Sen Fronteiras. Tecnoloxías para o ben común e os Dereitos Humanos no ensino secundario de Galicia, fase 1«, financiado pola Convocatoria de Accións de Educación para o Desenvolvemento 2022 da Xunta de Galicia.

Obxectivo

Promocionar a introdución de elementos e enfoques de tecnoloxía para o ben común e os dereitos humanos en centros públicos de ensino secundario.

A convocatoria ten como obxectivo que se desenvolvan propostas didácticas nas que se dea visibilidade o papel que a tecnoloxía pode ter para transformar o mundo promovendo valores como a igualdade de oportunidades, a re-apropiación tecnolóxica ou a tecnoloxía e os dereitos humanos. A tecnoloxía para o ben común se entende dun xeito amplo, onde tan importante como o elemento tecnolóxico “duro” é o xeito de manexalo e a reflexión de quen decide sobre a tecnoloxía (o que se chama a gobernanza da tecnoloxía).

Quen se pode presentar?

Un ou máis centros públicos de ensino secundario de Galicia, liderados por unha persoa docente (co equipo de colaboradoras que desexen).

Cal é o importe do premio?

O premio deste concurso é dun total de 900€.

O premio transferirase nun único pago á conta bancaria do centro ao que pertenza a persoa docente responsable antes de finais de decembro de 2023, para que dispoña dos fondos de xeito anticipado á realización do proxecto.

Cómo participar na convocatoria?

Enviando un correo electrónico a info@galicia.isf.es.

No asunto indicarase CONCURSO HACKERS SEN FRONTEIRAS.

No corpo do correo-e se indicará o nome do proxecto, o centro ou centros promotores, o nome da docente que encabeza o proxecto e o seu contacto (correo-e).

No correo-e se presentará como arquivo anexo ou descargable a descrición da proposta, que pode presentarse en formato pdf (sexa texto ou texto acompañado de imaxes ou infografías, cun máximo de 10 páxinas), ou en calquera tipo de formato audiovisual (non superior a 3 minutos de duración). En calquera caso, nesta descrición da proposta debe constar como mínimo:

  • Título do proxecto ou actividade
  • Centro ou centros involucrados.
  • Profesorado involucrado e departamento/s e/ou materias
  • Número de alumnas e alumnos participantes (desagregados por sexo) e cursos involucrados.
  • Antecedentes e xustificación do proxecto ou actividade.
  • Obxectivos .
  • Como se lle vai dar difusión e a que grupos? (só alumnado participante, todo o centro, participación da ANPA, encontros con outros centros?).
  • Descrición das actividades e produtos esperados e pertinencia con respecto ao obxectivo previsto.
  • Orzamento da proposta e adecuación coas actividades previstas. O centro ou centros poden, se o desexan, co-financiar a actividade para chegar a un máximo de 1200 euros (900 do premio e outros 300 doutros aportes que poidan acadar).

Prazo

Pódense presentar propostas até o 10 de decembro de 2023.

Os resultados do proceso de selección comunicaranse o 18 de decembro de 2023.

O proxecto seleccionado deberá desenvolverse entre xaneiro e xuño de 2024. Ao rematar o proxecto, deberá presentarse un dossier de execución con material gráfico sobre as actividades realizadas e/ou os produtos obtidos.

Avaliación

O comité de avaliación estará composto por tres membros do grupo de Educación para a Cidadanía Global de Enxeñería Sen Fronteiras Galicia, polo menos un dos cales será docente en activo de educación secundaria.

Os únicos requisitos indispensables son que o centro ou centros participantes sexan todos públicos e que a actividade ou proxecto involucren alumnado da Educación Secundaria Obrigatoria (podendo tamén incluír a maiores alumnado de Bacharelato ou FP).

Valorarase:

  • O axuste do proxecto ou actividade docente ao concepto tecnoloxía para o ben común e para os dereitos humanos
  • A viabilidade técnica e económica do proxecto
  • A implicación de diversos axentes da comunidade educativa e da sociedade do entorno do centro ou centros
  • A visibilidade da actividade incluíndo as actividades de difusión previstas
  • O grao de participación e apropiación da actividade ou proxecto por parte do alumnado
  • Que se desenvolva en centros de ensino de concellos rurais

Para calquera dúbida sobre as condicións da convocatoria, é posible contactar no enderezo: info@galicia.isf.es co asunto “Dúbida convocatoria premio Hackers Sen Fronteiras”.

Xuntanza de Outono de ESF. A crónica do que se pode contar

As xuntanzas son encontros da base social de ESF. Soemos ter dúas ao ano, en primavera e outono, coincidindo con sendas asembleas extraordinarias. O lugar vaise cambiando en cada unha, e aprovéitase para facer formacións, obradoiros ou sesións temáticas de traballo.

A deste outono de 2023 fixémola en Allariz, o pasado sábado 4 de novembro. Pola mañá, tivo lugar a Asemblea Xeral Extraordinaria e, pola tarde, tivemos un taller para deseñar o Plan País Honduras, así como un faladoiro de dúas das participantes no Programa de Voluntariado Internacional de Coñecemento doutras Realidades (PCR), que hai unhas semanas regresaron de Honduras.

Na Asemblea pola mañá, despois dunhas dinámicas de presentación, fixemos un resumo dos distintos grupos en activo na asociación (había moita xente nova!). Un momento importante foi a aprobación (por unanimidade) dunha nova liña ou programa de traballo en ESF: as asesorías técnicas para plataformas de defensa da terra e o territorio en Galicia. Máis información aquí.

Tamén falamos de diversos temas económicos e aprobamos a previsión de contas para 2024. Reflexionamos sobre a coherencia de colaborar con entidades que á súa vez reciban apoio simultáneamente por parte de empresas con valores non compatibles con ESF. Falamos de que non imos deixar estes espazos de colaboración, aínda que non se compartirán actividades apoiadas por estas empresas, de xeito que non apareceremos simultaneamente como colaboradoras.

Outro momento importante foi o cambio de Xunta Directiva. Tras agradecer moito ás persoas que deixan a Xunta (Marc, Tomás, Alberto, Zoe, Mateo e Chelo), demos a benvida ás que conformarán a vindeira «xunta divertida» ESFeira: Jose como presidente, Chus como vicepresidenta (viña de ser vogal na xunta directiva anterior), Chevi como secretario, Ana como tesoureira e, nas vogalías, Thais (que repite como vogal), Alba (que volve á xunta directiva tras varios anos) e Celia.

Pola tarde, comezamos cun obradoiro onde tivemos conexión directa con Honduras (é a foto da cabeceira). Empezamos a traballar o novo Plan País Honduras, onde queremos esbozar as liñas estratéxicas e xeitos de traballar no país para os vindeiros anos. Este primeiro taller foi para pensar que nos aporta como asociación o traballo en Honduras que se está a realizar. Queremos seguir facéndoo? Para que? Queremos mudar algo? Foi unha reflexión interesante que iremos compartindo proximamente.

Rematamos o día con dúas das participantes no PCR. Sofía participou como parte do proxecto Mulleres Bravas e Sofía como parte de Hackers Sen Fronteiras. Entre as dúas, apoiadas por unha boa cantidade de fotos, fomos asomándonos un pouquiño ás súas experiencias, que contaban mentres aínda lles brillaban os ollos coas lembrazas. Tamén nolo foran contando en diversas crónicas, pero escoitalas a elas é distinto…

Tiñamos ganas de espazo presencial, pero tamén se puido participar en liña!

Boletín Oficial ESFeiro: novembro 2023


Se prefires a versión sonora deste boletín, aquí está o Boletín Sonoro de novembro 2023.

   Este mes, queremos destacar o malestar do sector da Cooperación para o Desenvolvemento galego cos orzamentos presentados polo goberno da Xunta de Galicia, onde dan as costas a un dos sectores máis ninguneados das políticas públicas. Este ninguneo é máis rexeitable aínda neste contexto internacional. Esperamos que nas subsanacións do orzamento se corrixa esta inxustiza.


CONTIDOS

  • Vida Asociativa
  • Honduras
  • Mozambique
  • Enlaces de interese
  • Recomendación artística
  • E no próximo mes …
  • A ESFrase do mes

VIDA ASOCIATIVA

   Este mes publicamos no blog La Tecnología no nos Salvará, no diario El Salto, o artigo ¿Están la tecnología y la ciencia al servicio del bien común? ¿usted qué opina?. Ademais, quixemos presentar un proxecto que empezamos a executar neste ano, grazas á financiación da Cooperación Galega da Xunta de Galicia. Trátase da segunda fase de Mulleres Bravas, tendendo pontes entre defensoras da vida de Honduras e Galicia, con algunha novidade interesante. Entre as actividades polo día da reparación, o 19 tivemos un Repair Café na Escola Técnica Superior de Enxeñería en Compostela, e o 21, o propio Día da Reparación, houbo outro no Banco de Reciclaxe de Ames en Milladoiro. Dende os Bancos de Reciclaxe Electrónica con Software Libre de Galicia deixáronnos esta pílula formativa sobre formatos abertos e libreoffice.

A princios de mes tivemos un ciberfaladoiro falando de Tecnoloxía na Educación Secundaria, onde contamos con algún do profesorado que colabora con ESF no programa Hackers Sen Fronteiras.
Este mes, aproveitando o evento de tecnoloxía libre AtlanticaConf, xa comentada no pasado BOE, presentouse oficialmente o Visor de Abastecementos Municipais de Auga de Galicia. Pero durante outubro impulsamos varias publicacións para difundilo:

👉🏼 O artigo no que presentamos o visor no xornal Praza.gal
👉🏼 A entrevista que fixeron a unha das voluntarias do grupo de Dereito Humano á Auga de ESF
👉🏼 A entrada da nosa web presentando o visor


HONDURAS

    En Honduras unha nova destacada en outubro foi a da concesión de financiación adicional para acelerar a execución do proxecto Restauración de las lagunas de invierno como modo de vida de las poblaciones pesqueras de Namasigüe y El Triunfo. Esta financiación, a cargo da Agencia Española de Cooperación Internacional para el Desarrollo, servirá para abordar a restauración de varias lagoas máis, fortalecendo o proceso iniciado coa financiación da Cooperación Galega da Xunta de Galicia. Este proxecto está encadrado dentro do programa de Soberanía Alimentaria e Defensa do Territorio, que desenvolvemos con CODDEFFAGOLF.

No programa de Dereito á Auga, houbo unha actividade importante para iniciar coa recompilación de información relevante para o proceso de certificación de zona de protección forestal “Microcuenca Río Laure”.

Aproveitamos para explicar a diferencia entre microcunca e nanocuncas hidrográficas, segundo a terminoloxía que empregan en Honduras.A principios de mes tivemos a ocasión de compartir a última crónica das participantes no Programa de Voluntariado Internacional de Coñecemento doutras Realidades, en Honduras. Correu a cargo de Celia.


MOZAMBIQUE

    Estes días temos a Víctor, coordinador do convenio AquaMoz de Augas de Galicia e Enxeñería Sen Fronteiras, en Mozambique. Aquí deixamos a súa crónica.


ENLACES DE INTERESE

Auga

Consumo responsable

Cooperación e ONGD

Educación para o desenvolvemento

Enerxía e cambio climático

Iniciativas

Investigación para o desenvolvemento 

Mundo

Pobreza e exclusión

Políticas e modelos de desenvolvemento

Soberanía alimentaria e defensa do territorio

Tecnoloxías da Información e Comunicacións (TIC)

Tecnoloxía para o desenvolvemento humano

Voluntariado e Persoas


RECOMENDACIÓN ARTÍSTICA

    Este mes voltamos á música, cunha das representantes do «rap rural»: Bewis de la Rosa. Aquí deixamos unha canción co videoclip que nos chegou ao fondo… «Mi tierra«.


E NO PRÓXIMO MES …

   Para máis info sobre cursos e eventos en Galicia  consulta a Axenda Solidaria e as formacións da Coordinadora Galega de ONGD


A ESF-RASE DO MES

«Non comemos baterías. Vaise a auga, vaise a vida». Comunidades indíxenas da provincia de Jujuy, extremo noroeste da Arxentina



Crónicas dende Mozambique

Víctor, que coordina o programa AquaMoz de Augas de Galicia e Enxeñería Sen Fronteiras coas Administracións Rexionais da Auga de Mozambique (as ARA), está estes días no país, e nos conta como lle vai.


Os primeiros días estiven por Maputo, traballando cos colegas da ARA Sul co obxectivo de facer un pouco de análise do punto no que nos atopamos actualmente e con iso definir os obxectivos e pasos a futuro.

A conclusión coa ARA Sul é que o obxectivo de que realicen o traballo de monitoreo da seca de modo autónomo está consolidado. A partir de aquí, a idea que aparece é a definición e realización dalgún estudo de interese -máis alá do propia monitoreo- aproveitando os datos e a metodoloxía de seguimento da seca. Temos xa algunha idea, pero será algo que iremos definindo nas próximas semanas.

En relación a outras/novas áreas de traballo, o interese da ARA Sul lévanos a traballos relacionados coa análise de inundacións, unha área sobre a que xa fixemos algunha cousa neste último ano e que tamén iremos definindo nas próximas semanas. De entrada, é un tema no que hai moito traballo por facer, moi necesario e sobre o cal creo que poderemos achegar moito e cun enfoque de cooperación moi interesante.

Coa ARA Sul tamén traballei na análise e orientación do TFM de Ernesto (o técnico da ARA que nos visitou na primavera) e ao que estamos a apoiar desde o proxecto para o seu traballo fin de grao en hidroloxía na Universidade Eduardo Mondlane. Salvadas as complicacións burocráticas internas da universidade local, parece que por fin imos poder avanzar a bo ritmo.

Como novidade, nesta viaxe aproveitei para visitar aos colegas de ESF Catalunya que traballan na provincia de Inhambane. Estiven uns días por alí coa coordinadora de ESF Cat en Inhambane, Uxía (ExPCR de ESF Galicia), coñecendo o seu traballo. Os proxectos que realizan alí están relacionados con auga, desenvolvemento rural e xénero. A modo de síntese (e aínda coñecendo o contexto): durante o tempo (pouco) que a acompañei e que conversei con ela e algún técnico sobre as súas accións, non deixaron de chamarme a atención as dificultades e o mérito que ten desenvolver proxectos de cooperación en entornos tan complicados como o rural mozambicano. En lugares como Inhambane e os seus distritos, a xestión e implementación de actividades co enfoque de fortalecemento e acompañamento “típico” en ESF, ademais de supoñer un gran esforzo, necesita un elevado coñecemento das problemáticas e da realidade. Uxía leva alí case 5 anos con ESF Cat e é unha machine!

Durante a estancia en Inhambane aproveitei para visitar as oficinas da unidade de xestión da ARA Sul en Maxixe (o outro lado da baía de Inhambane).

Nestes días tamén me reunín co Director da Escola de Enxeñería Civil da Universidade Eduardo Mondlane -coa que colaboramos habitualmente realizando formacións no marco do proxecto- e co que compartín as ideas e as liñas de traballo do proxecto.

Microcuencas y nanocuencas. Conceptos de ordenación de los recursos hídricos en Honduras

En Honduras al hablar de microcuenca podíamos estar refiriéndonos a dos conceptos.

Por un lado, llamaban microcuenca a la zona de recarga para alimentar una fuente de agua por infiltración, que se puede declarar protegida para que siga proporcionando ese servicio ecosistémico clave en el ciclo del agua.

Al otro concepto que se llamaba microcuenca era todo el área que alimenta un cauce fluvial. Esta otra declaración de microcuenca de afluente es a efectos de planificación territorial con enfoque de cuenca.

Como los dos nombres causaban cierta confusión, la primera designación, la de zona de recarga de un punto de abastecimiento de agua, pasa a llamarse nanocuenca o zonas de recarga. En la legislación todavía le siguen llamando microcuenca, pero lo van a cambiar para que no haya confusiones.

Dentro del programa de Derecho Humano al Agua tenemos dos proyectos que se complementan y que, entre otros temas, se trabaja en microcuencas y nanocuencas. Uno de los proyectos está financiado por Cooperación Galega da Xunta de Galicia y el otro por la Agencia Española de Cooperación Internacional para el Desarrollo.

En toda la zona de la microcuenca del río del Laure hay diez comunidades (aldeas). En ellas se está haciendo reuniones para ver a cuáles les interesa hacer la declaración oficial de las nanocuencas que protegen los puntos de agua que abastecen a cada comunidad. Ese proceso es un proceso legal que implica después unas restricciones del uso de la tierra en esa zona de recarga. Por eso, las propietarias tienen que estar muy de acuerdo con el proceso, ya que les van a afectar el uso que ellos hacen.

CODDEFFAGOLF, la organización hondureña socia de ESF desde hace años en estas actividades, tiene que identificar esas zonas de recarga y proceder a las declaraciones con quienes están interesadas. De esta manera, lo que están haciendo primeramente con las comunidades son reuniones para explicar el proceso, recabar informaciones para ver a qué comunidades les interesa y a partir de ahí procederían con las declaratoria. Después de eso, la idea es de todo el proceso social y de la declaración, hacer una sistematización para ver lecciones aprendidas, casos de éxito, lo que funciona y lo que no, etc.

A nivel técnico, es interesante destacar que las zonas de recarga, cuando la fuente es superficial, son más fáciles de localizar porque casi toda el agua se movería por escorrentía. Entonces, con las divisorias de agua y las pendientes, se puede delimitar más fácilmente la zona de recarga. Influye también el agua subterránea, pero en menor medida.

Lo que ocurre es que en la zona sur casi todos (más de un 85%) de los puntos de agua tienen procedencia subterránea, no por escorrentía. O sea, la mayoría son pozos. Entonces la zona de recarga es la zona de recarga del acuífero. ¿Dónde se sitúa el pozo entonces a nivel hidrológico?

Estas son cuestiones que no se ven tan fácilmente en la en la superficie y se necesita un conocimiento de hidrogeología y algunas mediciones y análisis que no son tan fáciles de hacer. Por eso es importante también conocer cómo funcionan los acuíferos. Y por eso están previstas las sesiones de formación en hidrogeología dentro de los proyectos mencionados que se realizarán próximamente, con la visita de una experta de la Universidade da Coruña del 1 al 11 de noviembre. Irá al sur a dar el taller de introducción a hidrogeología y a lo mejor que también pueda hacer un apoyo inicial en este tema de ayudar a CODDEFFAGOLF en la identificación de zonas de recarga, ya que se necesita algo más de formación para identificar en campo las zonas que realmente sirven a un punto de agua. Ya no es la primera visita formativa en el ámbito de hidrogeología que se hace, pero se parte de poco conocimiento en estos temas en el país (tampoco es que estemos en Galicia como para tirar cohetes, en realidad).