manglares archivos - ESF Galicia

NUEVO PROYECTO EN HONDURAS. Restauración de las lagunas de invierno como modo de vida de las poblaciones pesqueras de Namasigüe y El Triunfo. Fase 1.

21 agosto, 2023

El proyecto consiste en la recuperación de la laguna de La Berbería, como primera fase del programa de restauración del sistema lagunar de La Berbería – Quebrachal / Montecristo – Guapinol.

Este sistema lagunar se ubica en Honduras, en las proximidades con la frontera de Nicaragúa, en la zona sur-Pacífico del país. La presión durante más de 40 años por la industria camaronera, ha ido mermando la superficie del sistema lagunar y por tanto quitando los medios de vida a las poblaciones costeras de los municipios de El Triunfo y Namasigüe.

Además de estas ocupaciones (legales e ilegales), se han puesto barreras para la circulación del agua, lo que ha agravado un proceso de hiper-eutrofización (exceso de acumulación de materia orgánica que provoca un deterioro químico y de la capacidad de generar vida en el sistema). Así mismo, los fenómenos climáticos extremos contribuyen a la acumulación de lodos y materia orgánica arrastrada, que se ve frenada por las barreras y la reducción y freno al flujo del agua.

Se pretende con el proyecto recuperar funciones ecosistémicas de estas lagunas para la generación de vida, y con ello, la capacidad de pesca, lo cual supone el medio de vida de más de 500 pescadores/as en la laguna de La Berbería, y más de 1000 familias en el conjunto lagunar, pertenecientes a 23 comunidades próximas, y otras más alejadas de las que llegan gentes a pescar de forma más esporádica.

Para ello se pretende actuar basándose en experiencias previas de nuestra socia local, CODDEFFAGOLF, en la recuperación de esteros y cursos de agua, así como la reforestación de zonas de manglar. Así mismo, en la propia laguna de La Berbería, en el marco del Convenio Aecid 18-CO1-0493, se había apoyado la construcción de una borda de sujeción de agua en la esquina noreste, habiendo dado resultados excelentes en la capacidad de producción.

Dadas estas experiencias, y la capacidad de investigación de la socia local y el apoyo de univerisdades (Santiago de Compostela, U. Nacional Autónoma de Honduras), se plantea una intervención de recuperación en las lagunas, así como un monitoreo continuo que permita conocer mejor el sistema y avanzar desde el lado de la prudencia dada la intervención sobre un espacio natural protegido, la cual se hará siempre con las autorizaciones y participación pertinente de la administración titular de obligaciones en materia ambiental y de pesca.

En esta fase 1 se hará una intervención en la laguna de La Berbería con las siguientes acciones:

construcción de bordas de sujeción de agua en zonas sin bordas actualmente,
desasolvado de canales de circulación del agua,
excavado de hoyos para aumentar zonas de refugio de peces,
acumulación de lodos en montículos para fomentar la regeneración de mangle,
instalación de compuertas para regulación de entrada de agua dulce y salada.

Así mismo se acompañará de todo un sistema de monitoreo científico de los avances en la mejora de los equilibrios vitales de la laguna, lo cual sentará las bases de un conocimiento sobre cómo funcionan las lagunas. Esto alimentará el conocimiento y fortalecerá capacidades para la gestión por parte de titulares de obligación y responsabilidad.

Una segunda componente de trabajo, además de la intervención sobre la laguna, será la intervención sobre las actividades económicas y capacidad de generación de ingresos de las familias beneficiarias. Se trabajará en un fortalecimiento intensivo de la capacidad de generación de ideas de negocio, así como en los mecanismos de financiamiento comunitario, para tratar de reducir el endeudamiento de los/as pescadores/as con los intermediarios/as locales. Se pretender que el grupo de pescadores/as de La Berbería pueda comercializar de forma directa los pescados, mejorando y capacitando un primer nivel de comercialización, a través de un manejo adecuado de la cadena de frío.

El tercer componente de actuación será la mejora del mecanismo de gobernanza, fortaleciendo capacidades de las poblaciones pesqueras en derechos, trámites administrativos de denuncia ambiental y otros. También se trabajará en fortalecimiento de las capacidades de las administraciones que tienen competencia en materia ambiental y de pesca de forma que, al socializar los problemas y conocer mejor la situación y aclarar la situación jurídica a nivel social, se reduzca la presión de la industria camaronera y sea menos necesario el esfuerzo de defensa de los/as pobladores. Así se reduce también el riesgo para su vida, que ha estado presente durante los últimos 40 años.

FICHA

Título: Restauración de las lagunas de invierno como modo de vida de las poblaciones pesqueras de Namasigüe y El Triunfo. Fase 1.

Data execución: xaneiro 2023 a decembro 2024 (FASE 2 ya prevista hasta 2026)

Orzamento: 238.665,26 euros (financiado na súa maioría pola Cooperación Galega da Xunta de Galicia). Se consiguió ya financiación para FASE 2 por parte de AECID de 600.000 euros.

Crónicas dende Honduras, 4.

10 noviembre, 2022

De novo Carmen nos manda crónica. Xa pasaron varios días dende que están por alí, e ela volverá a primeira a Galicia.

Foron días intensos. Recibimos a visita do movemento Vía Campesina, do que forma parte o Sindicato Labrego Galego, e con eles fomos visitar aos produtores de APROEM (Asociación de Produtores Ecolóxicos de Moropocay), que compartiron con nós a súa situación actual e os seus proxectos, como o investigación e desenvolvemento de diferentes tipos de sementes de millo, para lograr plantacións máis resistentes a plagas, furacáns, secas… visitamos unha plantación de millo seleccionado, que precisamente bautizaron “Aproem”. Coñecer o proxecto, e ás persoas que o levan a cabo, foi unha aprendizaxe magnífica.

Tamén visitamos un proxecto de restauración ecolóxica en Namasigüe, un lugar moi bonito e un proxecto moi interesante. Coincidimos tamén co presidente de CODDEFFAGOLF (entidade hondureña coa que ESF leva colaborando dende 2008), don Modesto, unha persoa que paga a pena coñecer. Foi un encontro coa asociación Nadin, un dos colectivos que se ocupa do dragado das canles da zona, onde puidemos ver unha parte interesante e delicada da xestión do proxecto. O obxectivo deste é o dragado das canles para que a auga circule de novo, permitindo renacer os manglares da zona e producir de novo camarón. O dragado faise a man, con este sol incesante, o mérito é infinito (no vídeo ao final deste post se pode ver).

Á súa vez, esta repoboación responde á compra de bonos de carbono por parte das empresas contaminantes (que, mediante a adquisición dun bono de carbono, obteñen o dereito a emitir unha tonelada de dióxido de carbono).

Ademais tivemos a celebración do aniversario do ESF! Foi unha festa galego-catracha moi entretida, na que participou o persoal dos principais socios de ESF de aquí, CODDEFFAGOLF, AJHASA e NASMAR, e na que se podía escoller entre tortilla de patacas, catrachas (tortilla de millo frita á que se lle engade unha capa de frijoles, queixo…) e sangría. E como mellor unha imaxe que mil palabras… aquí vai!

As fins de semana aproveitamos para facer excursións, como ás termas de Nacaome (que se orixinan por tratarse dunha zona volcánica). Chamounos a atención que aquí a terma máis cara era a fría! Tampouco se adoita levar bañador, empréganse pantalóns curtos e camiseta. Certo que así mantés o fresco máis tempo…

Tamén probamos o karaoke, e a clase de punta, un xénero de baile e música afroindíxena orixinado pola etnia garífuna de San Vicente. De momento creo que aínda temos que practicar…

O domingo participamos na reunión xeral da Rede JAC (Xuventude en Acción polo Clima), onde se abordaron cuestións como a organización interna ou a realización de actividades previstas para as seguintes semanas.

En resumo, moi contentos con tanto como estamos aprendendo.

Seguiremos informando!

Crónica da visita de Alba e Lourdes. A defensa dos manglares é a defensa da vida.

28 octubre, 2019

Entre os pasados 6 e 11 de outubro tivemos connosco en Galicia a Alba e Lourdes, dúas mulleres hondureñas que lideran sendos grupos de mulleres marisqueiras en Isla del Tigre, municipalidad de Amapala, Honduras. Eses grupos se apoian nunha das organizacións socias de ESF en Honduras, o Comité para la Defensa y Desarrollo de la Flora y Fauna del Golfo de Fonseca-CODDEFFAGOLF, que lles está fortalecendo en boas prácticas ambientais, xestión de grupos, comercialización e organización. Aquí anunciabamos a súa visita.

Para coñecelas mellor, aquí temos un video que fixeron cos seus propios medios, onde contan algo máis da súa dura laboura.

Foi unha semana densa, pero con tempo para pasear e relaxarse. O primeiro día, o 6 de outubro, foi día de encontros en Santiago de Compostela, cunha visita relaxada pola cidade.

O luns 7 tivemos pola mañá un encontro na Escola Técnica Superior de Enxeñería de Santiago de Compostela, onde puideron contarnos moito de como viven e do proceso que se está a apoiar cos grupos de mulleres marisqueiras a través de CODDEFFAGOLF e, como non, das súas dificultades e dúbidas, e de como siguen adiante.

Pola tarde viaxaron á Coruña, onde ao día seguinte, ben prontiño, puideron coñecer a membros da Confraría de O Burgo e a Pablo, o técnico que lles da apoio. Alí tiveron o primeiro contacto coa labouras do marisqueo galego. Lles explicaron como se fai o proceso de cría de larvas e a súa protección contra predadores, para que cando chegan ao tamaño axeitado, se poida sementar até que alcancen tamaño comercial.

Despois aínda tivemos tempo de visitar a depuradora de mexilón de Lorbé, onde moi amablemente nos explicaron o proceso de depurado, aínda que eses días non estaban sacando mexilón.

Pola tarde produciuse o encontro de Alba e Lourdes coa base social de ESF en A Coruña, no local da Escola de Camiños.

O día 9 foi un día máis tranquilo, coa visita á Fundación Lonxanet en A Coruña e visita á cidade. Pola noite foi o regreso a Santiago.

O día 10 foi intenso, coa visita pola mañá ao Mercado de Abastos de Santiago de Compostela, na que a súa xerente explicounos moi amablemente o funcionamento e evolución nos servizos ofrecidos. Tamén puideron falar con vendedoras de marisco e outros productos e coñecer o sistema de pedidos vía internete e envíos a domicilio. Despois puideron coñecer o Museo de Pobo Galego, con ferramentas tradicionais galegas que lles chamaron moito a atención.

Xa pola tarde, no Pub Medusa, onde sempre somos benvidas, cun encontro aberto á cidadanía, puidemos charlar largo e tendido con ellas.

O día 11 foi un dos máis impactantes, xa que puideron meterse a mariscar coas marisqueiras da Confraría de San Andrés de Lourizán, acompañadas da Patrona Maior da confraría e varias mulleres da xunta directiva do grupo das marisqueiras. Viron como se procesaba o producto extraído no centro de acopio (un dos sonos dos seus grupos en Honduras) e, despois dunha agradable comida con técnicas do CETMAR e con Andrés, técnico que fai apoio ás confrarías da ría, visitar a lonxa de Campelo, e ver como é unha sesión de subastas.

Esta viaxe foi un xeito de facer pontes entre as sociedades civiles de Honduras e Galicia, traer unha perspectiva internacionalista a persoas do marisqueo en Galicia (seguro que agora se fixan máis nas novas sobre Honduras…), e tamén un xeito de que vexan posibles accións a desenvolver nos seus grupos e, como lles comentaban o día 10, a tecnoloxía con máquinas clasificadoras, edificio do centro de acopio e demais, non son máis que melloras a partir dun proceso que xa se ten que estar dando cun grupo constituido, e que elas xa teñen en marcha. Así que aí seguiremos apoiando os seus procesos con, entre outras actividades, unha visita de técnicas de CETMAR o vindeiro febreiro á súa zona de traballo no sur de Honduras.