Enxeñeria Sen Fronteiras

Honduras. II Foro comunitario “Cambio Climático con enfoque al manejo de cuencas hidrográficas”

En el marco del proyecto “Mejora de la Gestión Comunitaria del Agua en el Sur de Honduras”, se desarrolló en San Lorenzo (departamento de Valle), donde tenemos nuestra sede en Honduras, el II Foro comunitario “Cambio Climático con enfoque al manejo de cuencas hidrográficas”. El proyecto es financiado por la Xunta de Galicia y lo lidera nuestro socio CODDEFFAGOLF, quien fue también el organizador del evento.

El evento contó con la participación de miembros del consejo de la microcuenca del Río Laure, juntas de agua pertenecientes a la microcuenca del río y autoridades locales.

El foro tenía como objetivo el intercambio de experiencias, opiniones y concienciar sobre los efectos del cambio climático y acciones para la mitigación en esta zona, una de las más afectadas del planeta por el cambio climático (al formar parte del Corredor Seco Centroamericano). También pretende poner el foco en la necesidad de fortalecer la ordenación y gestión del territorio con enfoque de cuenca hidrográfica en estas zonas, algo que ya se lleva más de 15 impulsando (como demuestran publicaciones como esta), y parece que va ganando peso institucional (en 2022 hubo un gran encuentro en la zona sur sobre este tema, impulsado entre otras por la Mancomunidad NASMAR, una de nuestras aliadas en la zona desde 2014).

Sin embargo, en muchos casos todo se queda en buenas palabras, muchas reuniones o, incluso, grandes y coloridos documentos de planes de ordenación. Esos planes conllevan con un exigente trabajo técnico, de levantamiento de información social y ambiental, de zonificación de áreas según capacidad/impacto y propuestas de trabajo priorizadas por zonas, incluso con ordenanzas específicas para aplicar en cada zona y restricciones de actividades según la zona. El problema es la escasez e imprevisibilidad (por depender de la cooperación internacional en demasiados casos) de medios para llevar adelante esos planes. Estos medios afecta tanto a recursos monetarios para impulsar la protección de áreas, la transformación de actividades, la promoción de buenas prácticas o las compensaciones a afectadas, como a nivel de capacidad técnica para la gestión en algunos temas (por ejemplo, el aspecto hidrogeológico, que llevamos unos años tratando de apoyar con fortalecimiento técnico).

Influye decisivamente además la (no) voluntad política de sostenener los procesos en el tiempo, ya que son costosos y deberían involucrar a toda la población afectada. Todo está mediatizado por las propias dificultades externas en un país con inestabilidad política, donde cuando cambian los gobiernos también cambia todo el personal de apoyo, con poca transparencia en los traspasos de poder, y sin un pacto político real para que todos los avances no sean abandonados por los cambios de color político, o incluso de personas dentro del mismo partido. También hay resistencia a controlar las actividades de grandes empresas, tanto a nivel social como ambiental. Eso influye en que, por lo menos hasta ahora, no hubo la capacidad o voluntad de establecer un sistema impositivo que permita la recaudación de fondos propios al país (y reducir su dependencia de finaciadores internacionales, que muchas veces imponen sus propias condiciones). Ejemplos de resistencias a la tendencia de fortalecer el sistema impositivo son las protestas de los últimos días en el país contra la Ley de Justicia Tributaria que impulsa el gobierno, por querer gravar las exportaciones de muchos productos que hasta ahora nunca habían cotizado, protagonizadas en su mayoría por obreros de las grandes empresas a quienes sus patronos asustan diciendo que la inversión huirá del país y se quedarán sin empleo.

Parece que en los últimos tiempos hay un clima más propicio para ir mejorando la gobernanza para el manejo de las cuencas 💧💧, y hay que trabajar simultáneamente desde entidades más apegadas al terreno (micro-cuencas), hasta los espacios más estratégicos y de políticas hídricas (sin escapar de los problemas de las grandes cuencas, como la del Río Choluteca), con espacios para la participación social.

Los ríos son las venas de la tierra, y transmiten por el territorio la salud de los ecosistemas, o su enfermedad, como pasa demasiado recurrentemente con los ríos que llegan al Golfo de Fonseca, uno de los ecosistemas más productivos del mundo. Esta y otras son problemáticas que CODDEFFAGOLF lleva denunciando desde su fundación, hace ya 35 años.

Enxeñeria Sen Fronteiras

Des-Googlización: Alternativas libres ás ferramentas de Google

Hai uns días tivemos o taller de des-googlización, para avanzar na soberanía dixital e a protección dos nosos datos. Queriamos dar alternativas libres ás ferramentas de google, que semellan terse convertido en imprescindibles (iso é o que queren que pensemos). A concentración de servizos (de calquera tipo) en poucas organizacións e cada vez maiores, aumenta a dependencia e favorece a opacidade dos procesos. Por iso, como parte do traballo con enfoque de Tecnoloxía para o Ben Común, se promove tanto o software libre como a tecnoloxía libre en xeral, e se optan sempre que sexa posible por servizos de gobernanza descentralizada cun maior control comunitario.

A continuación deixamos esta pequena publicación que o voluntariado de ESF recompilou co material do que se tratou no taller. Grazas a Jose, Sergio e Jorge!! Ah, e tamén deixamos unha recomendación bibliográfica, a novela O Círculo, de Dave Eggers, moi relacionada coas prácticas das grandes empresas que trafican cos datos.

DESCARGA: https://archive.org/details/alternativas-google-hibrido

Enxeñeria Sen Fronteiras

Últimas actividades del programa de mejora de la gobernanza para el derecho a la alimentación en Sur de Honduras 2018-2023

Acaba de terminar el proyecto de Mejora de la gobernanza para el acceso a una alimentación y nutrición adecuada de los colectivos vulnerables de diez municipios del Corredor Seco de Honduras, que se desarrolló desde 2018 con financiación de la Agencia Española de Cooperación Internacional para el Desarrollo (AECID), con un consorcio entre Justicia Alimentaria Global, Amigos de la Tierra y Enxeñería Sen Fronteiras.

En ESF nos tocó ejecutar 250.000 euros en estos 4 años, lo cual se hizo con dos de nuestras organizaciones socias habituales: CODDEFFAGOLF y la Mancomunidad NASMAR.

En los últimos meses del proyecto estuvimos trabando en una serie de ejes, que compartimos a continuación:

MESA DE SEGURIDAD ALIMENTARIA Y NUTRICIONAL DE LA MUNICIPALIDAD DE NACAOME

La mesa de seguridad alimenticia y nutricional (SAN) de Nacaome (con el apoyo de CODDEFFAGOLF) en su plan de trabajo promueve diferentes actividades enfocadas a fortalecer a lxs emprendedorxs, productorxs y ganaderxs del municipio, para incidir y mejorar la seguridad alimentaria en la población. Así, se organizaron diversas jornadas de capacitación sobre los temas de interés de las personas participantes, impulsando además mercadillos verdes.

Mercadito verde Nacaome
Mercadito verde Nacaome
Formación en proceso de descremado de leche

APOYO A LA PRODUCCIÓN ARTESANAL DE BIVALVOS Y GRUPOS DE MUJERES MARISQUERAS

Una de las actividades trataba de generar un espacio de aprendizaje, esparcimiento e intercambio entre mujeres marisqueras y mujeres campesinas de la vía campesina.

Se impulsó un encuentro de mujeres campesinas de Centro América impulsado por la Vía Campesina y la articulación de mujeres de la Vía Campesina en Honduras. Se coordinó un encuentro con las mujeres marisqueras de Amapala, con la finalidad de conocer el trabajo que realizan las mujeres en una actividad económica tan importante como la pesca. Se visitó la Isla de Las Almejas, un sitio de valor biológico para la captura de bivalvos y otras especies.

Otra de las actividades en este eje fue el apoyo al monitoreo de bivalvos, como parte del compromiso de las mujeres marisqueras en la protección del recurso del que dependen sus economías. Con el asesoramiento de CODDEFFAGOLF, se realizaron muestreos y controles, muy importantes por los episodios de mortandad que ocurren a veces.

PROMOCIÓN DE LAS SEMILLAS LOCALES

En este eje se implementar ensayos participativos para la mejora y conservación de las semillas locales promoviendo la agroecología comunitaria, así como ferias de semillas, todo ello con las compañeras del Comité de Investigación Local CIAL-APROEM.

ECAS – ESCUELAS DE CAMPO SOBRE AGROECOLOGÍA

Se trataba de promover sistemas de producción alimentarios innovadores con enfoque agroecológico, así como espacios para el intercambio de conocimiento y saberes en cuanto a la producción local de alimentos. Se realizaron giras de intercambio entre productores y productoras de distintas zonas y espacios de encuentro.

Enxeñeria Sen Fronteiras

30 anos de Enxeñería Sen Fronteiras Galicia!

A pasada fin de semana celebramos unha xuntanza da base social moi especial. Facemos dúas ao ano, coincidindo coas asembleas xerais extraordinarias de primavera e outono. Pero é que este maio ESF cumpre os 30 anos de existencia. Como é un número chuliño, pois quixemos ampliar o espazo de celebración máis do que habitualmente temos nestes encontros.

Eleximos para este evento o Albergue de Ecoturismo Alvarella, nun entorno espectacular (xa no 2006 estiveramos celebrando alí unha das nosas xuntanzas).

Así, o sábado pola mañá tivemos a Asemblea Xeral de Persoas Socias, que foi moi relaxada.

Xa despois dunha deliciosa comida con produtos locais e de proximidade, decidimos viaxar ao pasado, e moitas das participantes levaron elementos e roupa daquela época (algunha xente de que estaba nin nacera daquela!). Ao son de música noventeira (tamén española) empezamos para quencer cun quiz por equipos para lembrar cousas que pasaran naquela época no eido da tecnoloxía, o medio ambiente, os movementos sociais, as relacións internacionais ou a cultura. AQUÍ o deixamos por se queredes xogar!

Despois fixemos un traballo de reflexión sobre os cambios dende 1993 até hoxe, neses mesmos temas do quiz. Había unha mesa por cada tema, dinamizada por unha persoa. As participantes repartímonos en cada mesa e, nunha primeira ronda, quixemos ver nestes temas cal era a situación no 93. Despois, as persoas cambiaban de mesa para a segunda ronda (excepto as dinamizadoras), e se pasaba a reflexionar sobre o que empeorara dende aquela no tema correspondente á mesa. Por último, tras un novo cambio de mesa, se falaba das cousas que melloraran de cada tema. As persoas dinamizadoras ao final fixeron en plenario un pequeno resumo do que se falou en cada mesa. Imos compartir aquí algunhas destas cousiñas. Podedes engadir máis en comentarios a este post, ou comentar algunha das que saíron se non estades dacordo!

Tecnoloxía

  • Como era a situación? Tímidamente se construía o que sería un internet accesible e avanzaba a telefonía móbil, pero aínda se mandaban cartas con papel e boli…
  • Que foi a peor? Obsolescencia programada (as cousas duran cada vez menos). Consumismo tecnoloxico e adicción. Invasión da privacidade
  • Que foi a mellor? Seguridade. Estandarización. Tecnoloxías máis extendidas e accesibles, como internet. Melloras no sector da agricultura: productos mellorados

Conflictos internacionais e cooperación

  • Como era a situación? Guerra de Bosnia, fin da guerra fría (chegada de Yeltsin ao Kremlin), tratado de paz entre Israel e Palestina mediado por Bill Clinton. A cooperación era máis asistencialista e con máis presencia de organizacións relixiosas. Nesa época empezaban a xurdir as ONG de cooperación máis modernas, que acabaron cristalizando nas acampadas a prol do 0,7% do PIB para Axuda Oficial ao Desenvolvemento dos países máis empobrecidos, en 1994.
  • Que foi a peor? As guerras siguen existindo mesmo en Europa. A situación do estatus do Sáhara Occidental empeorou. O capitalismo acelerouse debido á caída da Unión Soviética dando lugar ao “Turbocapitalismo”.
  • Que foi a mellor? A cooperación internacional agora ten un enfoque que busca un desenvolvemento menos condicionado das rexións onde actúa, cun enlace maior coa educación para a cidadanía global, aínda que sigue habendo moito que mellorar.

Medio ambiente

  • Como era a situación? O problema medioambiental máis grave era o da capa de ozono, dos combustibles fósiles preocupaba que se acabaran, non tanto a contaminación que xeneraba cambio climático. Pouca lexislación sobre o tema.
  • Que foi a peor? A contaminación e os residuos foron a máis. Síguese cun modelo de crecemento continuo, con moitas máis persoas no mundo que antes consumindo a ese ritmo.
  • Que foi a mellor? Da a impresión de que aumentou moito a conciencia colectiva e a lexislación mellorou. Están sobre la mesa cuestiones como nuestro modelo de alimentación y transporte, que antes no estaban.

Cultura

  • Como era a situación? ese ano o Camiño de Santiago declarouse Patrimonio da Humanidade, coa súa mascota Pelegrín. Ese ano o programa máis visto en TV foi o debate entre Aznar e Felipe González. Comparouse a calidade da política desa época e a de agora, chegando á conclusión de que a actual é máis teatreira. Íase máis ao cine que agora (non había streaming…). Estaba pegando forte no musical o Eurodance, e o grunge con Nirvana como un dos máximos expoñentes. En cine, Belle Époque gañaría o Goya (e tamén gañaría o Óscar á mellor película extranxeira). O Óscar á mellor película de 1993 a gañaría A lista de Schindler, pero foi Parque Xurásico a máis taquilleira. Hai un bum do cine rompedor de Almodóvar, e hai máis programas de televisión pensados para familias (ao non ter tanta variedade de canles). Xabarín Club era o programa máis recordado (comezaría a principios de 1994).
  • Que foi a peor? Os medios de comunicación seguen parcializando a información. O acceso, tipo e calidade da información é maior, aínda que agora hai o problema de sobre-información.
  • Que foi a mellor? Hai máis acceso á cultura, e tamén medios máis accesibles para autoproducirse (aínda que como hai tanta produción tamén é complicado abrirse paso, e tal vez aumentou a fenda entre super-estrelas das artes e o resto de produción).

Demandas e movementos sociais

  • Como era a situación? nesa epoca en España existían sobre todo movementos de carácter sindical debido á industrialización (protestas de agricultorxs, sindicatos de fabricas) e de carácter pacifista en contra do movemento armado da banda terrorista ETA. Xa en 1996 foi a manifestació polo asesinato de Miguel Angel Blanco, que supuxo un antes e un despois na forma de mobilizarse en España. Comeza a coller forza o movemento ecoloxista e o movemento a favor dos dereitos LGTBI. Tamén había un movemento potente de insumisión contra o servizo militar, que en 1996 logrou que se incluira como punto do Pacto del Majestic a finalización do mesmo (que chegaría 5 anos despois).
  • Que foi a peor? polarizacion crecente da sociedade (algunhas das participantes pensaban que esta polarización en moitos casos está imposta ou alimentada polos medios de comunicación, pero que non é tan real). Semella tamén que unha menor participacion da xuventude (polo menos nos espazos de activismo tradicional), menos movementos sociais na universidade. Ante temas tan sangrantes como o prezo da vivenda ou da vida en xeral (ao final se trata de dereitos básicos), educación ou sanidade (ou problemas que afectan moito á xente nova, que non pode emanciparse), vese un pasotismo da sociedade. Falta total de confianza na clase política.
  • Que foi a mellor? unha maior sensibilización da xente con certos temas, como feminismo ou cambio climático, que se evidencia en manifestacións multitudinarias por todo o mundo. Creación de redes globais facilitadas polos novos medios de comunicación.

A media tarde, tivemos tempo de repartir uns detalliños para as asistentes (elaborados pola ONG Por Que No), e soprar as velas da tarta! Despois da cea, seguiu a festa até a mañá seguinte pero, neste caso, o que pasou na Xuntanza queda na Xuntanza ;D. Iso si, deixamos aquí a canción que sonou de primeira ao empezar a festa despois da cea, que é de 1993 pero nos segue a mover especialmente en ESF: “Tranquilo majete“, dos Celtas Cortos. A pesar dos avances tecnolóxicos e o click-activismo, segue sendo importante moverse do sillón!

Foto de grupo
Pepe, o presi honorífico de ESF, soprando a tarta dos 30
Asemblea Xeral pola mañá
Un entorno precioso
Os recordos para as participantes, elaborados pola ONG Por Que No
A friki-tarta…
Enxeñeria Sen Fronteiras

Estudo sobre Tecnoloxía para o Ben Común no ensino secundario galego

Como parte da primeira fase do programa Hackers Sen Fronteiras: Tecnoloxías para o ben común e os Dereitos Humanos no ensino secundario de Galicia, elaborouse un estudo sobre o coñecemento e a aceptación na comunidade galega do ensino secundario do enfoque de Tecnoloxía para o Ben Común.

Por un lado, se obtivo información de profesorado e por outro de alumnado (no caso do alumnado, só dos 3 centros que participan como centros piloto de Hackers Sen Fronteiras). Queremos agradecer á Asociación do Profesorado de Tecnoloxía de Galicia (APETEGA) a súa implicación para mover a enquisa entre as súas asociadas.

DESCARGAR ESTUDO

Algúns datos de interese

Para recoller a información aportada polo alumnado deseñouse un cuestionario online 2 cunha batería de preguntas pechadas realizado polas rapazas e rapaces participantes no proxecto dos tres centros educativos. A finalidade desta enquisa é medir os seus coñecementos e actitudes en relación á tecnoloxía (e, de xeito máis concreto, á tecnoloxía para o desenvolvemento humano e o ben común).
Finalmente, a enquisa baséase en 125 cuestionarios válidos (54% mulleres). A distribución por centro é dun 58% do IES de Celanova, 22% do IES San Rosendo de Mondoñedo e 19% do IES de Curtis3.

A pesar que case a metade do alumnado cree posuír un pouco de coñecemento sobre a TpBC (e o 20% afirma ter bastante ou moito) na pregunta inicial sobre autopercepción, as respostas ás seguintes preguntas apuntan a que, en realidade, o enfoque da TpBC está moi afastado da súa realidade.

✓ Fenda de xénero: as rapazas continúan sen percibir o eido tecnolóxico como propio, sen optar por el como futuro profesional. Neste caso, nunha escala do 0 ao 10, os rapaces sitúan a probabilidade dun posible futuro laboral vinculado á tecnoloxía no 6,5, fronte ao 3,8 de media das
rapazas.

✓ No momento de sinalar o que pensan que é tecnoloxía, existe unha fenda enorme entre os exemplos de tecnoloxía duras (mencionados por unha porcentaxe de alumnado moi elevadas, de entre o 76% e o 98%) e as brandas (sinaladas como exemplos de tecnoloxía tan só por entre o 6% e o 46%). Por exemplo, a mocidade participante ten claro que os teléfonos móbiles ou os robots con intelixencia artificial son tecnoloxía, mentres que non entrarían neste concepto cousas como a organización veciñal para a xestión da monte ou unha campaña de reciclaxe.
✓ Tamén se observa esta forte tendencia ao escoller os conceptos ou ideas que, segundo o alumnado, gardan relación co eido tecnolóxico. Por exemplo, máis do 90% cre que termos como robótica, internet e informática están vinculados á tecnoloxía, fronte a menos do 10% a vincula á solidariedade, fame ou igualdade.
✓ Ademais, evidénciase que non perciben o impacto potencial que poida ter a tecnoloxía no avance no desenvolvemento humano e a consecución dos dereitos humanos. É dicir, desde a súa visión, a contribución da tecnoloxía a promover a democracia ou a erradicar a fame no mundo, por exemplo, é pouca.

A información aportada polo profesorado foi recollida a través dun cuestionario realizado de xeito online por un total de 21 persoas. 7 destas persoas pertencen aos tres centros educativos implicados no proxecto (3 do IES de Celanova, 3 do IES de Curtis e 1 do IES San Rosendo de Mondoñedo) e o resto traballan en diferentes centros de secundaria de toda Galicia. En total, cóntase coa representación de 16 centros.

O profesorado que coñecen o concepto de TpBC é moi pouco, e manifestan unha autopercepción media do seu coñecemento sobre ese tema de 4,6 nunha escala do 0 ao 10.

Porén, o interese medio manifestado por coñecer a tecnoloxía para o desenvolvemento humano e o ben común é moi alta, situándose no 8,4 na mesma escala.


Case 3 de cada 4 afirman que ten bastante ou moita importancia ese enfoque na súa actividade docente e tan só o 19% sinala que pouca ou ningunha. Ao preguntar de novo polo seu interese por introducir nalgún momento este enfoque nas aulas, saen resultados moi positivos (nunha escala do 1 ao 5, outorgáronlle un 4 de media á afirmación “Teño interese en introducir o enfoque TpDH nas miñas clases en algún momento”).

É importante subliñar que tan só o 11% do profesorado (2 persoas) considera que ten bastantes materiais ou recursos que lle axuden a introducir o enfoque da TpBC na impartición das súas materias.

Esta escaseza de coñecementos, materiais e recursos pode estar detrás de que tan só unha persoa recoñeza que realizou moitas iniciativas para traballar este enfoque na aula (e o 33% afirma que nunca). A esta liña apuntan as súas respostas ao preguntarlles polas necesidades que perciben para poder introducir o enfoque da TpBC con maior frecuencia nas aulas: máis formación-coñecementos e máis recursos didácticos son as opcións máis frecuentes (mencionadas por un 67% e 58% respectivamente).

Enxeñeria Sen Fronteiras

Estudo sobre tecnoloxía para o ben común nas universidades

Dentro do programa que temos en marcha de Tecnoloxía Sen Fronteiras, de promoción da tecnoloxía para o ben común nas escolas técnicas das universidades públicas galegas, fixemos en 2022 unha liña de base (diagnose) para ver o grao de coñecemento e aceptación na comunidade universitaria deste enfoque da tecnoloxía. Deste xeito, poderemos ir estudando nas seguintes fases do programa en que medida vai cambiando esta percepción.

DESCARGA VERSIÓN COMPLETA

DESCARGA RESUMO

Algunhas conclusións interesantes

✓ Destaca o coñecemento sobre os Obxectivos de Desenvolvemento Sostible. En relación coa temática concreta desta intervención, posición media (2,8 sobre 5), sen estar de acordo nin en desacordo coa afirmación “teño un bo coñecemento sobre a Tecnoloxía para o Desenvolvemento Humano e o Ben Común”.
✓ En termos xerais e exceptuando o acceso a servizos básicos, o alumnado non percibe que actualmente a tecnoloxía estea a contribuír de xeito notable ao desenvolvemento humano e sostible a nivel global.
✓ Amosa acordo coa idea de que o enfoque da Tecnoloxía para o Ben Común é necesario para a súa formación e para o seu futuro e que sería
interesante que houbese máis materias con este enfoque.

✓ Destaca o alto coñecemento sobre os Obxectivos de Desenvolvemento Sostible. En relación coa Tecnoloxía para o Ben Común, posición media-baixa no grao de coñecemento (2,5 sobre 5).
✓ En termos xerais e exceptuando o acceso a servizos básicos, o Persoal Docente e Investigador (PDI) tampouco percibe que actualmente a tecnoloxía estea a contribuír de xeito notable ao desenvolvemento humano e sostible a nivel global.
✓ Amosa certo acordo coa idea de que o enfoque da Tecnoloxía para o Ben Común é necesario para o futuro profesional do seu alumnado e que este tería
interese.
✓ Manifesta certo desacordo co afirmación de que contan cos coñecementos necesarios para introducir a Tecnoloxía para o Ben Común na súa docencia.

Enxeñeria Sen Fronteiras

NUEVO PROYECTO: Derecho a la Alimentación con sistemas locales sostenibles y resilientes

En el primer trimestre de este año comenzamos un nuevo proyecto a 4 años, financiado por la Agencia Española de Cooperación Internacional para el Desarrollo. Se integra dentro de nuestro programa de Promoción del Derecho a la Alimentación con enfoque de Soberanía Alimentaria. Este proyecto no lo hacemos solas, sino que somos un gran grupo de organizaciones trabajando en red. Fue solicitado por un consorcio de 3 ONGD españolas, donde estamos ESF Galicia, además de Amigos de la Tierra España, con Justicia Alimentaria Global como líder del consorcio. Pero la ejecución correrá a cargo además de varias organizaciones hondureñas con las que ya hay gran trayectoria de colaboración (¡este será ya el tercero de estos proyectos a 4 años que compartimos!)

Título: Acceso a Derecho Humano a la Alimentación de mujeres, familias campesinas, pescadoras y marisqueras en sistemas alimentarios locales sostenibles y resilientes al cambio climático

Monto total: 3.000.000 € (de los que Ingeniería Sin Fronteras Galicia manejará 300.000€)

Socios locales: CODDEFFAGOLF (Comité para la Defensa de la Flora y Fauna del Golfo de Fonseca), AMLVC-H (Articulación de Mujeres de La Vía Campesina Honduras), CESAHDE (Centro de Estudios y Acción para el Desarrollo de Honduras), AMDV (Asociación de Mujeres Defensoras de la Vida), ANAFAE (Asociación Nacional para el Fomento de la Agricultura Ecológica), ADEPES (Asociación de Desarrollo Pespirense), FIAN Sección Honduras (Red por el Derecho Humano a la Alimentación)

¿Para qué es el proyecto?

El proyecto quiere fortalecer sistemas alimentarios locales que garanticen el derecho humano a la alimentación, reduzcan brechas de género y apoyen la reactivación económica local. Se acompañará a 1216 hombres y mujeres y campesinas, pescadoras y marisqueras en 10 municipios de Choluteca y Valle para:

  • 1) fortalecer su productividad, resiliencia climática y acceso a mercados,
  • 2) reducir las brechas de género
  • 3) impulsar cambios en políticas e imaginarios sociales
  • 4) experimentar y gestionar conocimientos para identificar innovaciones y buenas prácticas para la gestión de sus modelos productivos

Se apuesta por la equidad de género; 64% del colectivo meta son mujeres y el 76% del presupuesto va para acciones afirmativas y de acceso igualitario para reducir las brechas de género

¿Qué se apoya concretamente desde ESF en el proyecto?

Como hemos venido haciendo desde 2010, cuando empezamos el trabajo en el programa de Soberanía Alimentaria, colaboraremos con CODDEFFAGOLF para que acompañe concretamente a 125 familias pesqueras y marisqueras, en 12 comunidades (aldeas) de la zona del Golfo de Fonseca. La idea es fortalecer sus capacidades productivas, de consumo y agregación de valor. También se desarrollará investigación, experimentación y generación de conocimiento e incidencia política local y nacional con respecto a la protección de la pesca artesanal y sus gentes. Aquí se concreta un poco más lo que se hará en cada línea de trabajo y cuándo (siendo el año 1 el propio 2023).

Dentro de la línea de trabajo 1, producción resiliente, consumo, intercambio y comercialización local:

  • Año 1 y 2: Procesos de formación para la producción, diversificación y resiliencia a cambio climático. Desarrollo acciones afirmativas para mujeres en el acceso a recursos y servicios. Talleres sobre consumo saludable.
  • Año 2 a 4: Asistencia técnica y acompañamiento a procesos producción, cosecha y manejo de excedentes. Talleres y acompañamiento a procesos de agregación de valor y transformación. Desarrollar pilotos de intercambio y comercialización.
  • Año 3 Intercambios con experiencias nacionales o internacionales de sistemas alimentarios locales y agricultura, pesca y marisquería en pequeña escala.

Dentro de la línea de trabajo 2, estrategias y acciones para reducir las brechas de género, la carga desigual del trabajo de cuidado y prevenir y atender la violencia de género:

  • Año 1 y 2: Ciclos o procesos de formación sobre empoderamiento, capacidades de incidencia con mujeres y jóvenes.
  • Año 1 y 2: Adaptación de metodologías y talleres sobre trabajo de cuidado, el autocuidado y masculinidades positivas. Formación sobre prevención, protección y atención a la violencia de género.
  • Año 1 y 2: Apoyar el desarrollo o mejora de políticas, planes y protocolos institucionales en materia de género. Adaptar la metodología de presupuestos sensibles y etiquetados de género y desarrollar un plan de formación para las organizaciones socias
  • Año 1 al 4: Promoción del liderazgo de mujeres en espacios y organizaciones comunitarias y acompañamiento y fortalecimiento de la participación de mujeres en espacios de incidencia.
  • Año 1 a 4: Campañas y actividades lúdicas y socio culturales para sensibilizar sobre la violencia de género, los derechos humanos de las mujeres y sobre el reconocimiento y redistribución del trabajo de cuidado. Participación en fechas conmemorativas y eventos estratégicos para los derechos de las mujeres.

Dentro de la línea de trabajo 3, influencia en imaginarios sociales, acciones de incidencia política y veeduría social:

  • Año 1: Diseño de una estrategia de incidencia política, desarrollo y fortalecimiento de alianzas.
  • Año 1 y 2 Espacios de formación en técnicas de vocería, incidencia y auditoria social.
  • Años 1 al 4: Impulso a iniciativas de incidencia política y veeduría social para la agenda de derechos y de la agricultura, pesca y marisquería de pequeña escala.

Dentro de la línea de trabajo 4, experimentación, recuperación de saberes y de gestión de conocimiento:

  • Año 1 diseño de los laboratorios de experimentación y gestión de conocimiento.
  • Año 1 al 4 Desarrollo de ensayos participativos y formación para la mejora y conservación de semillas y sobre la reproducción de moluscos bivalvos para regeneración de espacios naturales de captura y monitoreo de poblaciones de valor comercial y calidad de agua.
  • Años 2 al 4 Apoyar procesos de sistematización de guías, manuales y cajas de herramientas sobre experiencias y buenas prácticas de las organizaciones socias.
  • Año 2. Desarrollar procesos de difusión de productos de conocimiento a través de diversos materiales de comunicación y canales de difusión
Enxeñeria Sen Fronteiras

Boletín Oficial ESFeiro. Abril 2023

Benvidxs ao BOE de abril 2023. A versión sonora resumida en 6 minutiños en formato podcast podes escoitala aquí.

CONTIDOS

  • Vida Asociativa
  • Honduras
  • Mozambique
  • Enlaces de interese
  • Recomendación artística
  • E no próximo mes …
  • A ESFrase do mes

VIDA ASOCIATIVA

   Durante o mes de marzo tivemos varios eventos interesantes. Empezamos fortes co encontro en A Coruña compartindo experiencias de loita pola terra con afectadxs pola vertedura en Perú de Repsol, colaborando na organización coa ONG Entrepobos. Tamén na Coruña, celebramos o día internacional da enxeñería polo desenvolvemento sustentable no Museo Nacional de Ciencia y Tecnología, con varios faladoiros e obradoiros. Tivemos representación na Asamblea de la Federación Española de Ingeniería Sin Fronteras que se celebrou en Tarragona e houbo tempo para un ciberfaladoiro sobre os Dereitos Humanos en Colombia, co compa Mateo (aínda non regresou do seu PCR 2022!!) e outros membros da misión que foi este ano a verificar o estado de dereitos humanos nas zonas de conflicto dese país.

   No programa Hackers Sen Fronteiras houbo faladoiros en centros de Mondoñedo, Vigo ou Porriño.

   Os Bancos de REciclaxe Electrónica con Software Libre continuaron a súa actividade, arrancando o novo proxecto que financia a Xunta de Galicia con fondos de IRPF en colaboración con Ecos do Sur. Realizaron unha presentación na Facultade de Informática da UDC e novas “fichaxes” se incorporaron á colaboración. Tiveron tempo tamén para facer o primeiro dos obradoiros de Autodefensa Dixital na Domus da Coruña.

HONDURAS

   En Honduras, dentro do programa de promoción e defensa do dereito humano á auga, iniciou xa o proxecto financiado pola Agencia Española de Cooperación Internacional para el Desarrollo, Mellora da Xestión Pública e Social para a Gobernanza dos Recursos Hídricos en 9 municipios da Rexión 13 Golfo de Fonseca. Fase 1. Aquí se pode ver en que consistirá.

   No outro programa en marcha no país, o de dereito á alimentación con enfoque de soberanía alimentaria, segue en marcha o de apoio a iniciativas de marisqueo financiado pola Xunta de Galicia e Deputación da Coruña

MOZAMBIQUE

Este pasado marzo aprobouse no Consello da Xunta de Galicia o novo convenio entre Augas de Galicia, Cooperación Galega e Enxeñería Sen Fronteiras para traballar un ano máis no convenio Aqua Moz Secara. Unha boa nova que dará continuidade ao proxecto, mantendo o traballo coa Administración Rexional da Auga do Sur (ARA-Sul), reforzándoo coa Administración da Auga do Norte, e mesmo iniciando a ampliación cara a Administración Rexional da Auga do Centro (aquí se pode ver algo máis sobre como se organiza a xestión da auga en Mozambique). En Compostela tivemos un encontro para coñecer o estado do programa e do país, no que Manuel, o experto técnico do programa que fortalece ás ARAs no eido das secas e xestión de encoros, nos contou detalles da súa estancia de hai unhas semanas.

  Tamén estivemos deseñando unha serie de elementos comunicativos que pronto haberá ocasión de coñecer, coa colaboración de AGARESO.

ENLACES DE INTERESE

Auga 

(nótase ben que o 22 de marzo foi o día da auga…)

Consumo responsable

Cooperación e ONGD

Educación para o desenvolvemento

Enerxía e cambio climático

Iniciativas

Investigación para o desenvolvemento 

Mundo

Pobreza e exclusión

Políticas e modelos de desenvolvemento

Soberanía alimentaria e desenvolvemento rural

Tecnoloxías da Información e Comunicacións (TIC)

Tecnoloxía para o desenvolvemento humano

Voluntariado e Persoas

RECOMENDACIÓN ARTÍSTICA

    Este mes toca recomendación de cine. É a película Matria, cine social na ópera prima de Álvaro Gago Díaz, que se estreou en cines a finais de marzo e xa gañou premios relevantes, sobre todo María Vázquez, a actriz que interpreta á protagonista.

E NO PRÓXIMO MES …

   Para máis info sobre cursos e eventos en Galicia  consulta a Axenda Solidaria e as formacións da Coordinadora Galega de ONGD

A ESF-RASE DO MES

“A desinformación é como cocaína. Se a tomas unha ou dúas veces non pasa nada. Pero se a tomas constantemente, cámbiate como persoa”

Yuri Andrópov

Enxeñeria Sen Fronteiras

Reseña do libro ‘Contra el futuro, resistencia cidadá fronte ao feudalismo climático’

Marta Peirano explora con mirada crítica as costuras a medio descoser da sociedade que nos rodea e que enarbora a bandeira do optimismo tecnolóxico.

Nesta época con tinguiduras apocalípticas, onde os problemas e as súas causas estúdanse e repítense até a saciedade, agradécese un libro que os aborde de fronte e con solucións. Faio ademais sen culpabilizar á cidadanía, pero tratando de propor alternativas ao alcance de calquera. O libro está atravesado por unha idea central de acción cidadá colectiva, que debería impregnar calquera solución de transición social xusta. La outra opción sería unha sociedade cunha tecnoloxía ao servizo de l control da cidadanía en nome da seguridade, oun van intento de manexar un decrecemento obrigado e disruptivo onde o ecofascismo sería probablemente o sistema que se imporía (e que xa hai tempo ten presenza en libros, series, cómics e outros produtos mesmo de consumo de masas, como as distópicas O Conto da Criada ou Snowpiercer).

A autora non fuxe desa parte que nos quita o soño a quen estamos no activismo para unha transformación social para unha sociedade máis solidaria, sustentable e igualitaria: como se pode mobilizar? Ou, máis ben, como sacudirse esa apatía, moitas veces case cínica, que vén da resignación do “nada vai cambiar porque o ser humano é así”, que adoita esconder un desexo de seguir como estamos que outra xente pásao peor?

Desta maneira, o libro ten tres partes ben diferenciadas, todas elas cun ton moi didáctico, salpicadas de casos reais moi ilustrativos.

Na primeira parte toca distintos mitos que condicionan desde hai séculos o noso marco de pensamento e nos coartan á hora de buscar solucións novas a novos e máis complexos problemas.

Fala da Arca de Noé como mito de tecnoloxía que nos saca dun gran problema (a uns poucos). Tamén do mito do home branco que se fai a si mesmo e véndese como filántropo tecnolóxico, personalizándoo en Elon Musk e Jeff Bezos. Son liderados moi personalistas que activan marcos do máis alto, máis lonxe, máis forte (e máis tecnoloxía gobernadas por moi pouca xente que nos xeran a máis persoas aínda máis dependencia).

Desenvolve o mito da neutralidade tecnolóxica a partir da paradigma Von Braun, tanto para a exploración espacial como na tecnociencia en xeral, que “non ten límites nin moral porque é unha ferramenta de conquista da especie humana sobre todo o demais”. Contrapon ese paradigma ao que chama Paradigma de Carl Sagan, para o que “a observación e análises colectivas dos fenómenos do universo a través de instrumentos cada vez máis precisos son máis valiosos para a ciencia que a conquista e transformación de novos espazos a golpe de enxeñaría imperial”. Pero esa acción colectiva é menos vendible á opinión pública (e medios de comunicación de masas) que as historias persoais de liderado e superación, cando en realidade a ciencia e a tecnoloxía é máis a historia de humilde e paciente traballo de formiguiñas. Gusta máis o mito de xenio que inventa unha nova rama das matemáticas, ou crea empresas punteiras no seu garaxe (ou, engadiríamos nós, o que crea un sistema operativo da nada para darlle en a boca ás grandes empresas, cando sabemos que GNU-Linux é ao final o traballo dunha enorme comunidade).

Aínda na primeira parte, Marta Peirano trae á palestra varias tecnoloxías que xa están a impulsar as elites que creen que elas si se van a poder salvar do que vén. Unha é a conquista doutros planetas (Marte, por exemplo). Outra son o que chama castelos, emprazamentos en lugares óptimos da Terra que permitan aguantar a algúns elixidos o peor do cambio climático. Tamén mete o dedo na chaga do Metaverso e tamén no das cidades construidas da nada (sabiades que a area é unha das materias primas máis demandadas do mundo?). A continuación toca o mito da superpoboación, para acabar este bloque de mitos analizando por que é difícil pensar no cambio climático e maneiras de impulsar esa reflexión para ir contando cunha cidadanía consciente.

A segunda parte fala de máquinas. Se para primeiramente nalgunhas grandes solucións, moi custosas, que alimentan o case-mito da economía circular, herdeira da economía verde ou do crecemento sustentable: xeo-enxeñería, captura de CO2, campañas de macroplantacións de árbores, etc. Pero o bloque ten unha segunda parte, onde se reflexiona sobre tecnoloxías máis sociais, onde todas e cada unha podemos participar. Unha é o cambio cara a unha dieta con menos produtos animais (desde moitas organizacións trabállase xa hai tempo con lemas como menos carne, mellor carne). Outro é a promoción do contacto coa natureza no noso hábitat, xa que estamos programadas desde hai milenios para estar na natureza, non en balde o verde e o azul son as cores que máis nos relaxan… Atrévese a entrar en sistemas e novos modelos de vivir e organizarse, con espazos comunitarios e igualitarios, baseándose na devolución de terras, xestión racional dos recursos e redución da industria agro-alimentaria intensiva.

Ao terceiro bloque chamoulle Intelixencia Non Artificial. Vai debullando nel distintos aspectos básicos para a vida e o papel da tecnoloxía e a súa gobernanza neles. Empeza coa auga, con historias de boas e malas prácticas por todo o mundo. Tamén explora o modelo de incentivos vs multas para promover boas prácticas cidadás en distintos ámbitos, con exemplos de colaboración entre administracións públicas e cidadanía. Hai un capítulo dedicado ás smart cities, onde reflexiona como serían as cidades verdadeiramente intelixentes, as que non están de costas á cidadanía porque solo considéraa un emisor de datos para explotar comercialmente en nome da seguridade.

A continuación explora o concepto de Nubes Temporais Autónomas, como maneiras de empregar o big data con datos públicos para extraer información útil e poder resolver un problema puntual ou estudalo, de forma que a consulta desapareza posteriormente para que non poidan usarse esas segmentacións de datos persoais con obxectivos comerciais.

Un capítulo moi revelador é no que a argumenta que vivimos cada vez máis nun mundo sin friccións, nas nosas burbullas, sen unha comunidade real física onde hai relacións de apoio mutuo, discusións e negociacións. As comunidades virtuais superan en importancia e tempo dedicado ás de proximidade física. Afirma que hai que recuperar a pertenza a comunidades reais, as de xente que queda sen auga cando unha mesma quedas sen auga. Chega mesmo a falar da importancia da mobilización comunitaria para traballos na nosa contorna (un “exército civil contra o cambio climático”), que ten que ver con esa pertenza á comunidade e que, mesmo nas aldeas, foise perdendo, ao perderse os traballos comunitarios ligados ao sector primario.

Acaba, con todo, cun chamamento á esperanza, a usar e crear tecnoloxías pensadas para dar poder á cidadanía, coa xente que temos máis preto. Si hai unha tecnoloxía que nos salve (ou, máis ben, nos axude a salvarnos), será a que favoreza iso.

Detalles do libro

  • Marta Peirano. Contra o futuro. Resistencia cidadá fronte ao feudalismo climático.
  • Penguin Random House Grupo Editorial, 2022. 173 páxinas.
Enxeñeria Sen Fronteiras

Obradoiro de alternativas libres ás ferramentas de Google

Dentro do itinerario formativo de Autodefensa Dixital que deseñaron persoas do Banco de Reciclaxe con Software Libre da Coruña con apoio de Bricolabs, chega o segundo dos obradoiros.

O obradoiro leva o título Alternativas libres a ferramentas de Google. Se non queres depender de ferramientas que comercian cos teus datos como Google, existen solucións libres que se adaptan ben ás túas necesidades.

Será gratuito, inscribíndose aquí, e terá lugar o venres 14 de abril de 2023, de 18:30 a 20:30, na Domus da Coruña.