NOVO PROXECTO: Apoio á posta en marcha do laboratorio de análise de auga da Secretaría de Saúde, Departamento Valle, Honduras

Título: Mellora da Xestión Pública e Social para a Gobernanza dos Recursos Hídricos en 9 municipios da Rexión 13 Golfo de Fonseca (Honduras). Fase 1

Orzamento total: 37.544,50€ (30.035,60 financiado pola Deputación da Coruña)

Duración: 12 meses, abril 2023 a abril 2024

O proxecto forma parte do programa Enxeñería Sen Fronteiras de defensa do dereito á auga para Honduras, na liña estratéxica do Melloramento da Xestión Pública da auga, que ESF executa principalmente coa Mancomunidade de Municipios de Nasmar Sur.

Dentro deste programa, en febreiro comezou a executarse un proxecto, que obtivo financiamento da AECID na convocatoria de proxectos de cooperación 2022. Neste proxecto inclúese un compoñente para mellorar as capacidades das institucións públicas con competencia na materia, para a xestión da calidade da auga.

Na zona sur de Honduras, pola súa localización no corredor seco, existe unha estación seca ao ano, o que fai que non haxa fluxos constantes de auga na maior parte da zona rural, polo que depende de sistemas de pozos e escavacións, almacenamento e outros sistemas de coidado da auga. Moitos destes pozos, con todo, presentan auga que non é apta para o consumo humano e, en ocasións, mesmo para rega ou uso doméstico, por causas como a sobrecontaminación por agroquímicos e minería, e pola intrusión mariña produto da crecida do mar, debido ao cambio climático e á deforestación dos manglares. Todo iso está relacionado coa alta incidencia de enfermidades derivadas do elevado consumo de sales e outros catións, e mesmo de metais pesados. A enfermidade renal crónica é unha enfermidade que preocupa ao Ministerio de Saúde e require un gran esforzo sanitario, mesmo mediante a instalación de clínicas de diáleses, que están saturadas de pacientes, con tripla xornada laboral. Por outra banda, o abuso na escavación de pozos tradicionais en busca de auga, sen condicións hixiénicas adecuadas pola pobreza, conduce á contaminación tamén por materia fecal, cos consecuentes impactos na saúde a través de procesos diarreicos e outros.

A Secretaría de Saúde (SESAL) ten as competencias para a análise da auga, tanto da auga das embotelladoras comerciais, para consumo humano, como da auga das comunidades, que ten múltiples usos. Con todo, na rexión sanitaria número 17 correspondente ao Departamento de Valle, desde fai máis de 2 anos non se realizan análises de auga na zona sur con medios propios. É dicir, deben enviar mostras á capital do país, contribuíndo á sobresaturación do laboratorio nacional e tendo que realizar moitas menos medicións das necesarias. Todo isto derívase da falta de atención nas competencias de monitoreo da calidade da auga. Doutra banda, os municipios son os que teñen a obrigación de asegurar o abastecemento de auga ás comunidades, pero moitas veces os proxectos de abastecemento de auga realízanse comprobando a cantidade de auga dispoñible, pero non a calidade. Hai proxectos, por exemplo, nos que a auga introducida non é apta para consumo, cocción, rega ou hixiene persoal pola presenza de sulfuros ou outras sustancias tóxicas. A descoordinación entre SESAL e os municipios, dificulta os procesos de mellora do deseño destes sistemas de auga, polo que consideramos necesario mellorar esta articulación.

O proxecto quere recuperar un antigo laboratorio de SESAL dedicado á análise de sal mariño e alimentos veterinarios, para habilitalo como laboratorio de análise de calidade de auga. Para iso, é necesaria a obra civil de recuperación do edificio (que será sobre todo cofinanciación deste outro proxecto coa AECID e outros financiadores da Mancomunidade NASMAR), así como a dotación de equipamento específico de laboratorio, que será o que aporte na súa maioría a Deputación da Coruña, para complementar o proxecto coa AECID. Este equipamento complementario permitirá mellorar a capacidade de análise de metais pesados para poder identificar causas de enfermedades presentes na zona que causan afeccións como a Enfermedade Renal Crónica. Así mesmo, inclúese capacitación ao persoal da Secretaría de Saúde para análise de auga, manexo do equipo e interpretación de resultados (os custes de ditas capacitacións tamén van coa cofinanciación).

Para mellorar a coordinación, tamén se capacitará ao persoal técnico municipal en calidade da auga, hidroxeoloxía e problemas derivados da calidade das augas
subterráneas e superficiais. E así mesmo, estableceranse espazos de diálogo e mecanismos de articulación, fomentando a subscrición de acordos relacionados coa xestión da calidade da auga.