Enxeñeria Sen Fronteiras

Boletín Oficial ESFeiro. Setembro 2023

/in , ,

Benvidxs ao BOE ESFeiro. Se es máis de escoitar que de ler, aquí tes a versión resumo en formato podcast, o noso Boletín Sonoro en ESFRadio.

CONTIDOS

  • Vida Asociativa
  • Honduras
  • Mozambique
  • Enlaces de interese
  • Recomendación artística
  • E no próximo mes …
  • A ESFrase do mes

VIDA ASOCIATIVA

   Agosto foi un mes tranquilo en Galicia. Aproveitamos para sacar a memoria de actividades 2022 acompañada dunhas infografías moi visuais para resumila. Ademais, rematamos o mes coa boísima nova de que, coa financiación de Cooperación Galega da Xunta de Galicia, poderemos continuar coa fase 2 do programa Mulleres Bravas (que desenvolveremos coas compas de Amigas da Terra), e tamén coa fase 2 do programa de tecnoloxía para o ben común nas universidades galegas (coa rede Artigo9Tech e as compas de Arquitectura Sen Fronteiras). Ademais, participamos no Abrazo al Agua na Mina Touro e estivemos en contactos con plataformas veciñais de defensa da terra e o territorio en Galicia para tratar de estreitar lazos de colaboración, poñendo a tecnoloxía e a ciencia ao servizo destas loitas.

HONDURAS

    En Honduras o ritmo mantívose alto. Celia, Juan e Sofía, participantes no programa de voluntariado internacional de coñecemento da realidade, regresaron en agosto de volta a Galicia. Pero ímonos quedando coas súas crónicas, que se poden ver todas aquí.

    Ademais, presentamos os proxectos para os que acadamos financiación recentemente, a cal máis interesante. No programa de soberanía alimentaria, o innovador proxecto de Restauración de las lagunas de invierno como modo de vida de las poblaciones pesqueras de Namasigüe y El Triunfo. Fase 1, que financiará a Cooperación Galega da Xunta de Galicia. No programa de dereito á auga, o apoio á posta en marcha do laboratorio de análise de auga da Secretaría de Saúde, Departamento Valle, que financiará a Deputación da Coruña.

    As nosas socias hondureñas non estivon paradas. A Mancomunidade NASMAR participou nun evento moi interesante, coa sinatura dun convenio de asocio ao Movimiento Para Todos Por Siempre (PTPS), que busca alcanzar cobertura total de servizos de auga potable e saneamento no país.

    No proxecto de marisqueo, realizouse un monitoreo de poboacións de bivalvos e da calidade da auga marina. No proxecto de auga onde tamén colabora CODDEFFAGOLF, acabáronse os obradoiros de construción de Libros Artesanais e Redacción de Contos Inéditos con Enfoque no Coidado da Auga, onde participaron docentes e alumnado de diversas escolas dos municipios de San Lorenzo, Nacaome e San Francisco de Coray.

MOZAMBIQUE

    No mes de agosto tivo lugar a presentación ao Consello de Dirección da ARA Sul dos resultados do estudo de modelización hidrolóxica-hidraulica a partir de ferramentas e datos de libre acceso, que analiza as inundacións do 2023 na provincia de Maputo. Estas inundacións causaron graves danos nas terras agrícolas e nas infraestruturas de transporte, destruíndo numerosos cultivos, así como dúas pontes. Todo isto afectou en gran medida á seguridade alimentaria da poboación. O estudo, realizado co software IBER en colaboración co grupo GEAMA da Universidade da Coruña, tivo moi boa acollida e vén corroborar de novo a relevancia e utilidade de ferramentas libres no ámbito dos proxectos de cooperación.

ENLACES DE INTERESE

Auga

Consumo responsable

Cooperación e ONGD

Educación para o desenvolvemento

Enerxía e cambio climático

Iniciativas

Investigación para o desenvolvemento 

Mundo

Pobreza e exclusión

Políticas e modelos de desenvolvemento

Soberanía alimentaria e desenvolvemento rural

Tecnoloxías da Información e Comunicacións (TIC)

Tecnoloxía para o desenvolvemento humano

Voluntariado e Persoas

RECOMENDACIÓN ARTÍSTICA

    Este mes vimos cunha proposta teatral, coa obra Quiero colapsar a tu lado, de La Rueda Teatro Social. Ten ademais como complemento actividades didácticas, incluso adaptables á ensino secundario.

E NO PRÓXIMO MES …

   Para máis info sobre cursos e eventos en Galicia  consulta a Axenda Solidaria e as formacións da Coordinadora Galega de ONGD

A ESF-RASE DO MES

Hoxe a tecnoloxía non se pensa desde o coidado, pénsase desde o control. O seu despregamento, ademais de reconfigurar as relacións sociais, en determinados contextos afonda as desigualdades e estabelece novas formas de control e discriminación
Sursiendo

Enxeñeria Sen Fronteiras

Crónicas dende Honduras. Celia 2

/in , ,

Nova crónica de Celia, que estivo en Honduras grazas ao programa Mulleres Bravas, financiado pola Cooperación Galega da Xunta de Galicia.

NOTA: Foto de portada, vistas desde Moropocay

—————————————————————————————————

Boas! Como todas as semanas, esta comeza cun novo mes. Xa é tres de xullo, vai facer un mes que chegamos a San Lorenzo é empezo a ter a sensación de que o tempo pasa moi rápido.

Hai semanas máis calmadas que outras, pero esta sen dúbida, estou segura de que vai a ser unha das máis intensas da viaxe, ou polo menos, que non se me vai a esquecer na vida.

O luns comeza como case todos ata o momento, cunha reunión en Coddeffagolf para ver a planificación semanal, e esta, imos ter a sorte de poder ir a saídas de campo todos os días para coñecer máis proxectos.

O martes empeza de marabilla, temos a segunda saída o manglar. Un estudante da UNAH está facendo a súa tese sobre a perdida de mangle e imos ver cales son as zonas afectadas. A chegada foi en lancha, unha vez localizada a zona que imos ver, atracase no que hai de praia pola marea baixa e camiñamos en fila ata a zona con máis vexetación. Juan e eu imos o final da final, sempre diante os que coñecen o camiño e nós aprendendo deles. Como xa sabemos un pouco como é pola primeira vez que fomos, imos preparados: pantalóns longos, manga longa, gorro, bloqueador solar, repelente, etc. Esta é a teoría, que todos a podemos saber, pero na práctica sempre xorden imprevistos (como os insectos), e iso foi o que nos pasou a nos ese día.

Non levabamos nin dous minutos e a Juan o atacou unha colmea de abellas. Fixo todo o que puido, incluso se meteu na auga, pero non se librou de decenas e decenas de picaduras, menos mal que non era alérxico! Despois dun rato, o lancheiro conseguiu recollelo, dar unha volta na lancha con velocidade e así conseguir que o resto de abellas se fosen. O resto, non podíamos dar marcha atrás e mentres esperabamos a que nos viñesen a buscar mentres subía a marea, íamos de playón en playón do manglar. Xa non había abellas, pero si jejenes, uns insectos que viven en zonas húmidas, e como os mosquitos, tamén pican. A vítima esta vez, eu.

Despois de que Juan estaba seguro e lle deron algo para as picaduras na base da policia naval, viñeron a recollernos e nos volvemos a xuntar todos. Juan e eu cheos de picaduras (debemos de ser sangre nova para os bichos, porque de todos os que íamos, solo nos picaron a nós e ao lancheiro). Non vos podedes imaxinar o susto que pasamos! Pero por sorte, todo quedou en iso e a verdade e que a filosofía e o humor que os hondureños teñen na vida, axudounos a quitarlle peso e ver a parte positiva da experiencia. Menos mal que estaban eles alí.

O mércores, recuperándonos aínda do susto e alerta por acto reflexo a todos os insectos existentes, fomos con Jorge e Nicia a Isla do Tigre, en Amapala. Visitamos ás mulleres marisqueiras de Playa Grande e Playa Negra, onde lle fan seguimento con reunións periódicas para non perder o fío do desenvolvemento do proxecto. A verdade e que ver a todas as mulleres xuntas, coordinándose por mellorar no seu traballo, como asociación de mulleres marisqueiras e escoitalas falar, é unha marabilla.

O xoves tamén foi un día intenso, empezamos as sete da mañá na xornada ReciclaMás en Marcovia, que non rematamos ata as sete da tarde. Tras varias semanas facendo charlas e dinámicas nos coles da zona sobre a importancia da reciclaxe, a xornada ten como obxectivo final a xestión de todos os residuos separados polas institucións educativas ata ese día. Unha empresa encargase de comprar os residuos para que, de esta forma, os colexios tamén podan obter cartos para mercar material nas aulas.

A intensidade de semana chega o fin, cunha saída de campo o venres a Moropocay. O camiño ata alí e toda unha aventura, pero vale a pena polo bonitas que son as vistas e o amable que é a xente alí. Esta vez fomos con Aminta e Onán a reunirnos con persoas do banco de sementes de varias comunidades. Tiñan que poñerse de acordo para delimitar un terreo que se vai a traballar cando remate a canícula e empece a época de choivas constantes outra vez. Traballar as leiras por “tareas” que é unha unidade de medida que utilizan alí.

Ensináronnos todas as sementes que plantan, pero en concreto unha a que lle teñen especial cariño, pois é como eles lle chamaron, o millo de Moropocay. É unha semente cultivada por eles ca axuda do proxecto de sementes de ESF Galicia e Coddeffagolf. Ten que ser moi gratificante e bonito ver como despois dos esforzos por sacala adiante, obtés a recompensa de poder cultivala.

A verdade, esta foi unha semana moi intensa (pois todas as picaduras non axudaron a atoparnos como sempre), sen embargo, estar nas comunidades, escoitar a xente e aprender dela, fixo que tamén fose unha das máis bonitas.

Reunión con productxs de Moropocay que traballan en mellora participativa de sementes
Feira ReciclaMás
Playa Negra
Variedades de sementes
Enxeñeria Sen Fronteiras

NOVO PROXECTO: Apoio á posta en marcha do laboratorio de análise de auga da Secretaría de Saúde, Departamento Valle, Honduras

/in , ,

Título: Mellora da Xestión Pública e Social para a Gobernanza dos Recursos Hídricos en 9 municipios da Rexión 13 Golfo de Fonseca (Honduras). Fase 1

Orzamento total: 37.544,50€ (30.035,60 financiado pola Deputación da Coruña)

Duración: 12 meses, abril 2023 a abril 2024

O proxecto forma parte do programa Enxeñería Sen Fronteiras de defensa do dereito á auga para Honduras, na liña estratéxica do Melloramento da Xestión Pública da auga, que ESF executa principalmente coa Mancomunidade de Municipios de Nasmar Sur.

Dentro deste programa, en febreiro comezou a executarse un proxecto, que obtivo financiamento da AECID na convocatoria de proxectos de cooperación 2022. Neste proxecto inclúese un compoñente para mellorar as capacidades das institucións públicas con competencia na materia, para a xestión da calidade da auga.


Na zona sur de Honduras, pola súa localización no corredor seco, existe unha estación seca ao ano, o que fai que non haxa fluxos constantes de auga na maior parte da zona rural, polo que depende de sistemas de pozos e escavacións, almacenamento e outros sistemas de coidado da auga. Moitos destes pozos, con todo, presentan auga que non é apta para o consumo humano e, en ocasións, mesmo para rega ou uso doméstico, por causas como a sobrecontaminación por agroquímicos e minería, e pola intrusión mariña produto da crecida do mar, debido ao cambio climático e á deforestación dos manglares. Todo iso está relacionado coa alta incidencia de enfermidades derivadas do elevado consumo de sales e outros catións, e mesmo de metais pesados. A enfermidade renal crónica é unha enfermidade que preocupa ao Ministerio de Saúde e require un gran esforzo sanitario, mesmo mediante a instalación de clínicas de diáleses, que están saturadas de pacientes, con tripla xornada laboral. Por outra banda, o abuso na escavación de pozos tradicionais en busca de auga, sen condicións hixiénicas adecuadas pola pobreza, conduce á contaminación tamén por materia fecal, cos consecuentes impactos na saúde a través de procesos diarreicos e outros.


A Secretaría de Saúde (SESAL) ten as competencias para a análise da auga, tanto da auga das embotelladoras comerciais, para consumo humano, como da auga das comunidades, que ten múltiples usos. Con todo, na rexión sanitaria número 17 correspondente ao Departamento de Valle, desde fai máis de 2 anos non se realizan análises de auga na zona sur con medios propios. É dicir, deben enviar mostras á capital do país, contribuíndo á sobresaturación do laboratorio nacional e tendo que realizar moitas menos medicións das necesarias. Todo isto derívase da falta de atención nas competencias de monitoreo da calidade da auga. Doutra banda, os municipios son os que teñen a obrigación de asegurar o abastecemento de auga ás comunidades, pero moitas veces os proxectos de abastecemento de auga realízanse comprobando a cantidade de auga dispoñible, pero non a calidade. Hai proxectos, por exemplo, nos que a auga introducida non é apta para consumo, cocción, rega ou hixiene persoal pola presenza de sulfuros ou outras sustancias tóxicas. A descoordinación entre SESAL e os municipios, dificulta os procesos de mellora do deseño destes sistemas de auga, polo que consideramos necesario mellorar esta articulación.

O proxecto quere recuperar un antigo laboratorio de SESAL dedicado á análise de sal mariño e alimentos veterinarios, para habilitalo como laboratorio de análise de calidade de auga. Para iso, é necesaria a obra civil de recuperación do edificio (que será sobre todo cofinanciación deste outro proxecto coa AECID e outros financiadores da Mancomunidade NASMAR), así como a dotación de equipamento específico de laboratorio, que será o que aporte na súa maioría a Deputación da Coruña, para complementar o proxecto coa AECID. Este equipamento complementario permitirá mellorar a capacidade de análise de metais pesados para poder identificar causas de enfermedades presentes na zona que causan afeccións como a Enfermedade Renal Crónica. Así mesmo, inclúese capacitación ao persoal da Secretaría de Saúde para análise de auga, manexo do equipo e interpretación de resultados (os custes de ditas capacitacións tamén van coa cofinanciación).


Para mellorar a coordinación, tamén se capacitará ao persoal técnico municipal en calidade da auga, hidroxeoloxía e problemas derivados da calidade das augas
subterráneas e superficiais. E así mesmo, estableceranse espazos de diálogo e mecanismos de articulación, fomentando a subscrición de acordos relacionados coa xestión da calidade da auga.

Instalacións interiores de partida
Patio
Exterior de partida
Enxeñeria Sen Fronteiras

Crónicas dende Honduras. Sofía

/in , ,

É domingo en San Lorenzo e xa non me sorprende oír a misa dende casa, unha vez pola mañá e outra pola tarde. Vivimos en pleno centro, moi preto dunha igrexa católica -un fermosos edificio de influencia colonial- que incorpora un altofalante no seu campanario, de xeito que a celebración litúrxica chega a todas as casas do barrio. O certo é que a relixión forma parte importante da vida hondureña, con predominancia das igrexas católica e evanxélicas, e isto faise palpable dende as alusións a deus en calquera conversa, ata en letreiros pola rúa ou mesmo nos rótulos dos autobuses.

A cidade volve hoxe á normalidade tras unha intensa semana de festexos. Creo que non vou botar nada en falta os foguetes que abriron cada unha das xornadas aínda ben non amencera o día facendo estremecer as ventás… Dende o xoves a afluencia de xente foi aumentando, mais tal como nos anunciaran, o día grande foi onte coa celebración do carnaval, un dos máis soados en Honduras. Houbo desfile hípico, desfile de carrozas, pirotecnia e, sobre todo, moita música. Ao longo dunha abarrotada rúa principal situáronse, case en cada cruce, ata unhas dez orquestras que amenizaron a festa dende a noitiña ata a madrugada. Dende o escenario da praza principal retransmitiuse o carnaval por televisión, coa actuación do coñecido grupo de música de punta Kazzabe.

O que antes de virme me parecía que ía ser moito tempo, decátome agora de que non chega a nada. Malia que o meu proceso de adaptación foi bastante rodado, entrar a comprender o contexto -en particular, o dos proxectos- e construír relacións de confianza coas persoas coas que tratamos leva tempo. Esta semana marchou o compañeiro PCR Juan e quizais iso fíxome ser máis consciente de que a miña volta está tamén cada vez máis cerca. Case con cada “plática” aprendo un pouco máis do país, á vez que asumo a cantidade de lugares, realidades e proxectos que non vou chegar sequera a coñecer. Toca, polo tanto, aproveitar e espremer os días que me restan por estas latitudes.

Nesta semana, participamos o mércores no cuarto e derradeiro módulo da formación de Habilidades para la Vida. Este obradoiro, que se veu impartindo nas semanas anteriores de maneira separada para as microcuncas de Laure e Panasacarán, tivo un peche común, ao xuntar en San Lorenzo ás persoas participantes das comunidades de ambas as dúas microcuncas. Esta última sesión tiña por tema a incidencia política, comezando por tratar de definir colectivamente por grupos este concepto. Co fin último de mellorar a xestión comunitaria, fíxose fincapé na capacidade que as comunidades teñen para facer valer os seus dereitos e esixir cambios que melloren as súas vidas, pensando sempre no ben común. Neste sentido, propúxose un exercicio de avaliación de necesidades individuais, sociais e políticas. É curioso como, alén do plano individual, as prioridades das distintas comunidades eran moi semellantes: auga potable, melloras en vivendas e letrinas e mellora das vías, isto último especialmente na parte de Moropocay (cunca de Panascarán), onde teñen problemas de acceso polo mal estado dos camiños. Así tamén, as súas esixencias a nivel político non foron moi dispares, centrándose en cuestións tan básicas como son a saúde, a educación e o traballo. A implicación das persoas participantes, sempre dispostas e ávidas de aprender, contrasta coa queixa compartida de que falta compromiso nas comunidades e relevo xeracional.

O xoves tiven a oportunidade de acompañar a varios técnicos de Coddeffagolf nunha xira por Amapala xunto a representantes de SENPRENDE (Servico Nacional de Emprendimiento y de Pequeños Negocios). Esta é unha institución do goberno que nace coa vontade de fomentar o emprendemento empresarial, servíndose neste caso dunha organización local como é Coddeffagolf para achegarse a pequenas produtoras do sur do país. Con esta idea desprazámonos á Illa do Tigre, onde nos encontramos con dous dos catro grupos de marisqueiras cos que Coddeffagolf está a traballar en Amapala. Primeiro, tocoulle a Bella Mar, un grupo de dezanove mulleres que conta cun Centro de Acopio no mercado de Amapala, e logo foi Mujeres Marisqueras Servicios Múltiples, grupo conformado por trece mulleres afincadas en torno a Playa Negra. O persoal de SEMPRENDE puido coñecer de primeira man o xeito de organizarse e funcionar destes grupos, así como tamén escoitar as súas demandas, centradas especialmente na falta de capital. Mais falouse igualmente doutras problemáticas, como é o histórico conflito entre Nicaragua, El Salvador e Honduras pola soberanía das augas do Golfo de Fonseca, o cal limita o traballo dos pescadores hondureños. Hoxe por hoxe, e malia os fallos en favor de Honduras do Tribunal da Haia, El Salvador nega a saída de Honduras a augas internacionais, non sucedendo así con Nicaragua, quen si recoñece a súa fronteira marítima con Honduras.

E para finalizar a semana, volvín á illa de El Pacar, desta volta para participar nunha actividade conxunta entre Coddeffagolf e a UNAH (Universidade Nacional Autónoma de Honduras). Unha vintena de estudantes voluntarixs procedentes do campus de Choluteca prestáronse a realizar unha limpeza do entorno do Centro de Investigación Mariña (CIM) existente na illa. O traballo, consistente basicamente en rozar os sendeiros e facer unha recollida do lixo, estendeuse durante a xornada do venres e a mañá do sábado, de xeito que fixemos pernocta na illa.

As instalacións do CIM, construídas con fondos da cooperación alemá, deseñáronse baixo criterios de sustentabilidade, con tanques para a recuperación de auga de chuvia e paneis solares para o subministro eléctrico. Porén, a falta de uso e mantemento, fixo que nestes días se detectaran algunhas deficiencias, como auga con mal olor debido a filtros en mal estado, condutos tupidos e auga salgada procedente dun pozo escavado. O da auga é un problema grande no sur de Honduras, sendo escaso o acceso á auga potable. Ao non existir tratamento de augas, sucede que a propia auga dos pozos presenta en moitos casos e.coli, non sendo apta para o consumo. E esta contaminación afecta tamén ao mar, tal como se vén desprendendo dos resultados das análises que se están facendo no CIM de monitoreo de augas na contorna de Amapala.

En calquera caso, foi un gustazo poder desfrutar deste entorno privilexiado e tan ben acompañada. E é que tiven ocasión de falar relaxadamente con estudantes de últimos anos de carreira sobre as súas inquedanzas e expectativas de futuro, así como tamén de coñecer un pouco máis o funcionamento do sistema educativo aquí. Atopeime con persoas que me ofreceron unha visión crítica do seu país, que están desencantadas cos sucesivos gobernos e que non demandan outra cousa que a posibilidade de poder traballar e desenvolverse profesionalmente sen ter que emigrar.

Obradoiro Habilidades para la vida
En Amapala con SENPRENDE visitando grupo BellaMar que amosa os libros de contas
En Amapala con SENPRENDE visitando grupo Playa Negra
Visita posto mercado de Amapala
Voluntariado da UNAH no CIM (na foto de cabecera, grupo de voluntariado onde tamén está Sofía)
Tanques de recuperación pluvial no CIM
Enxeñeria Sen Fronteiras

NUEVO PROYECTO EN HONDURAS. Restauración de las lagunas de invierno como modo de vida de las poblaciones pesqueras de Namasigüe y El Triunfo. Fase 1.

/in , ,

El proyecto consiste en la recuperación de la laguna de La Berbería, como primera fase del programa de restauración del sistema lagunar de La Berbería – Quebrachal / Montecristo – Guapinol.


Este sistema lagunar se ubica en Honduras, en las proximidades con la frontera de Nicaragúa, en la zona sur-Pacífico del país. La presión durante más de 40 años por la industria camaronera, ha ido mermando la superficie del sistema lagunar y por tanto quitando los medios de vida a las poblaciones costeras de los municipios de El Triunfo y Namasigüe.

Además de estas ocupaciones (legales e ilegales), se han puesto barreras para la circulación del agua, lo que ha agravado un proceso de hiper-eutrofización (exceso de acumulación de materia orgánica que provoca un deterioro químico y de la capacidad de generar vida en el sistema). Así mismo, los fenómenos climáticos extremos contribuyen a la acumulación de lodos y materia orgánica arrastrada, que se ve frenada por las barreras y la reducción y freno al flujo del agua.

Se pretende con el proyecto recuperar funciones ecosistémicas de estas lagunas para la generación de vida, y con ello, la capacidad de pesca, lo cual supone el medio de vida de más de 500 pescadores/as en la laguna de La Berbería, y más de 1000 familias en el conjunto lagunar, pertenecientes a 23 comunidades próximas, y otras más alejadas de las que llegan gentes a pescar de forma más esporádica.

Para ello se pretende actuar basándose en experiencias previas de nuestra socia local, CODDEFFAGOLF, en la recuperación de esteros y cursos de agua, así como la reforestación de zonas de manglar. Así mismo, en la propia laguna de La Berbería, en el marco del Convenio Aecid 18-CO1-0493, se había apoyado la construcción de una borda de sujeción de agua en la esquina noreste, habiendo dado resultados excelentes en la capacidad de producción.

Dadas estas experiencias, y la capacidad de investigación de la socia local y el apoyo de univerisdades (Santiago de Compostela, U. Nacional Autónoma de Honduras), se plantea una intervención de recuperación en las lagunas, así como un monitoreo continuo que permita conocer mejor el sistema y avanzar desde el lado de la prudencia dada la intervención sobre un espacio natural protegido, la cual se hará siempre con las autorizaciones y participación pertinente de la administración titular de obligaciones en materia ambiental y de pesca.

En esta fase 1 se hará una intervención en la laguna de La Berbería con las siguientes acciones:

  • construcción de bordas de sujeción de agua en zonas sin bordas actualmente,
  • desasolvado de canales de circulación del agua,
  • excavado de hoyos para aumentar zonas de refugio de peces,
  • acumulación de lodos en montículos para fomentar la regeneración de mangle,
  • instalación de compuertas para regulación de entrada de agua dulce y salada.

Así mismo se acompañará de todo un sistema de monitoreo científico de los avances en la mejora de los equilibrios vitales de la laguna, lo cual sentará las bases de un conocimiento sobre cómo funcionan las lagunas. Esto alimentará el conocimiento y fortalecerá capacidades para la gestión por parte de titulares de obligación y responsabilidad.

Una segunda componente de trabajo, además de la intervención sobre la laguna, será la intervención sobre las actividades económicas y capacidad de generación de ingresos de las familias beneficiarias. Se trabajará en un fortalecimiento intensivo de la capacidad de generación de ideas de negocio, así como en los mecanismos de financiamiento comunitario, para tratar de reducir el endeudamiento de los/as pescadores/as con los intermediarios/as locales. Se pretender que el grupo de pescadores/as de La Berbería pueda comercializar de forma directa los pescados, mejorando y capacitando un primer nivel de comercialización, a través de un manejo adecuado de la cadena de frío.

El tercer componente de actuación será la mejora del mecanismo de gobernanza, fortaleciendo capacidades de las poblaciones pesqueras en derechos, trámites administrativos de denuncia ambiental y otros. También se trabajará en fortalecimiento de las capacidades de las administraciones que tienen competencia en materia ambiental y de pesca de forma que, al socializar los problemas y conocer mejor la situación y aclarar la situación jurídica a nivel social, se reduzca la presión de la industria camaronera y sea menos necesario el esfuerzo de defensa de los/as pobladores. Así se reduce también el riesgo para su vida, que ha estado presente durante los últimos 40 años.

FICHA

Título: Restauración de las lagunas de invierno como modo de vida de las poblaciones pesqueras de Namasigüe y El Triunfo. Fase 1.

Data execución: xaneiro 2023 a decembro 2024 (FASE 2 ya prevista hasta 2026)

Orzamento: 238.665,26 euros (financiado na súa maioría pola Cooperación Galega da Xunta de Galicia). Se consiguió ya financiación para FASE 2 por parte de AECID de 600.000 euros.

Enxeñeria Sen Fronteiras

Crónicas dende Honduras. Juan na recta final

/in , ,

Logo de levar aquí xa máis dun mes e superar xa nunha semana o ecuador desta aventura continuamos sentíndonos moi afortunados por ser quen de vivir a experiencia que ESF nos brindou. O tempo pasa voando, comezamos a ser conscientes de que esta aventura está cada vez máis preto de rematar, polo que metemos marcha e continuamos exprimindo as xornadas ó máximo posible. Estas dúas primeiras semanas de xullo foron sen dúbida as máis intensas dende que comezamos o programa, cando pensas que esta aventura non pode sorprenderche máis, vai a vida e dache unha volta, tanto a nivel físico, porque o o clima e o cansacio son moi diferentes ao que estamos acostumados, como a nivel social, das historias que se viven e conta a xente coa que compartes actividades e vivenzas.

Nunha das xornadas acompañamos a un estudante de tese doutoral do Instituto de Conservación Forestal (ICF) para facer un seguimento de campo sobre a extensión de mangle na zona de El Guapinol. Hai tempo realizouse unha deforestación moi grande na zona, o que provocou modificación no ecosistema alí existente, polo que se desenvolveron proxectos e programas de defensa e protección. Neste caso o obxectivo era identificar a situación en lugares aínda non explorados e onde a visión satelitar non permite facer unha observación de calidade. A nosa sorpresa foi que esa zona de mangle tiña unhas curiosas gardacostas que non nos deixaron acceder, xa que, ao levar uns 20 metros adentrados no maglar fomos atacados por un enxambre de abellas o que nos levou a ter que cancelar a actividade. Nunca na miña vida vin unha cantidade tan grande e que só nos puidemos quitar de enriba collendo velocidade coa barca coa que accedemos, e que quedasen atrás. Son cousas que pasan, a natureza sorprende e modifica os plans de traballo dun día, que teremos que volver realizar nun futuro.

Continuamos tamén co seguimento dos grupos de mariscadoras na Illa do Tigre, en Amapala. Tivemos a oportunidade de conversar con dous deles, onde nos contaron a necesidade de xerar comunidade, de que se apoien entre elas e de que un mesmo ten que ser o que loite polo seu, si deixarse informar e apoiar por entidades externas pero non deixar que ninguén o loite por elas. Que o ben común e o avance da comunidade fai que individualmente todas avancen, e que traballando mirando polo interese individual fai que se perden importantes progresos. Apreciamos tamén o cariño que senten polos técnicos de CODDEFAGOLF, xa que a compañeira Nicia recibiu unhas fermosas verbas de cariño e agradecemento polo traballo realizado durantes os meses que as estivo acompañando, cando lles comunicou que non seguiría colaborando tan activamente debido a que era o seu último día de traballo.

O gran día esperado tanto por Nohelia, a técnica encargada da actividade, como polos colexios que participaban por fin chegou. A feira do reciclaxe chamada “ReciclaMAS”. Durante as horas da mañá recibimos a autoridades locais como o alcalde do municipio de Marcovia e a presencia de importantes figuras de conservación do medio ambiente e coidado da entorna, como o presidente da xunta directiva de CODDEFAGOLF, Modesto Ochoa. Libras e libras de todo tipo de residuos trouxeron os diferentes institutos participantes, cunha participación moi superior á esperada. Esta gran participación conlevou a algúns problemas de xestión, como que a empresa encargada de recoller os residuos rexeitara o material que inicialmente si aceptaban, pero co bo facer dos técnicos e a mediación entre as partes, a praza principal de Marcovia volveu quedar limpa durante esa xornada e a seguinte, e cos residuos comezando unha nova vida reutizando o que era posible, e reciclando o demais.

Por último tivemos a oportunidade de coñecer tamén un novo proxecto, cunha actividade sobre conservación de sementes e cultivo sostible das mesmas. O nome do proxecto é “Acceso ao Dereito Humano á Auga de mulleres, familias campesiñas, pescadoras e marisqueiras en sistemas alimentarios sostibles e resilientes ao cambio climático”. Nesta ocasión visitamos Ocotillo, en Moropocai co técnico Onan onde nos reunimos con diferentes persoas pertencentes ao Comité de Investigación Agrícola Local (CIAL) da Asociación de Productores Experimentadores de Moropocay (APROEM). Con este proxecto preténdese xerar un banco de sementes que se utilizarían na seguinte colleita, onde os diferentes participantes se ponen dacordo para colleitar diferentes variedades por zonas. Explicáronnos tamén que a unidade de área que eles utilizaban para realizar as plantación eran as “tareas”. Aproveitamos a viaxe ata alí para realizar a entrega de árbores frutales na casa dunha familia, onde se faría o reparto para os membros da comunidade. Esa familia dounos a oportunidade de probar a caña de azucre directamente arrincada da pranta, e diferentes froitos cultivados por eles como os que se poden ver nas imaxes. A verdade e que con cada persoa nova que nos atopamos, o trato recibido é exquisito, facendo que esta experiencia esté a ser exprimida ao máximo e que nos sintamos un máis da comunidade.

Este mesmo día en CODDEFFAGOLF recibín unha gran sorpresa de aniversario, xa que as compañeiras nos tiñan reparado a Denis, un compañeiro de administración, e a min, un doce e unha merenda para celebrar que tiñamos un ano máis. Moi sorprendido quedei con que a canción que cantan para festexar aniversarios son “Las mañanitas del Rey David”, e o agarimosos que son coas palabras que nos adicaron.

A fin de semana aproveitámola para visitar o veciño país de Salvador, na zona de La Unión e o seu volcán Conchagua, donde tivemos a oportunidade de acampar nun mirador dende onde se vían a meirande partes das illas que forman parte de Golfo de Fonseca, así como a zona de Tamarindo, onde visitamos unha praia kilométrica onde nos atopábamos totalmente sós. Esta experiencia permitiunos tamén coñecer como é viaxar en transporte público nesta zona, como cruzar fronteiras en Centroamérica é moi diferente a como estamos acostumados e a coñecer novas experiencias, que ao fin e ao cabo é do que trata este maravilloso programa PCR que estamos a desfrutar.

A nova semana comezou con sentimientos encontrados. Comezan a xuntarse emocións de descubrimento de novas aventuras e aprendizaxes, con rutina e tamén despedidas, xa que a Raquel non a vou volver ver aquí en Honduras durante esta experiencia PCR, sempre da pena, pero coa chegada da nova compañeira Sofía, que comeza por fin a súa aventura hondureña. Visitamos de novo Moropocai, onde nos reunimos coa microcunca del Panasacarán, e presenciamos unha capacitación sobre a importancia que ten na vida da xente a auga, e a calidade da mesma. Tamén sobre boas prácticas agrícolas e como moitos contaminantes poden afectar directamente ás colleitas e a calidade das mesmas. Puidemos volver ser conscientes da importancia que aquí ten a relixión, xa que antes e despois de cada actividades empre se da a oportunidade de darle grazas a Deus pola vida e as vivenzas.

Como en todas as actividades o tempo que aquí levamos, volveron a tratarnos como un máis da comunidade, explicándonos o bo de asociarse como grupo, da capacidade que teñen de chegar a acordos, das problemáticas que tamén se xeran, pero do positivo e beneficioso que é para todos.

Reunión coa asociación APROEM con agricultores locais en Ocotillo (Moropocay)
Reciclmás. Residuos ordeados por tipo.
Mirador na cima do volcan Conchagua
Guapinol. Zona onde collemos o barco para ir ao manglar.
Grupo de mulleres mariscadoras Amapala
Diferentes sementes do banco
Enxeñeria Sen Fronteiras

Crónicas dende Honduras. Terceira semana de Sofía!

/in , ,

Pois van xa tres semanas que ando por aquí por Honduras e, como tal, superado o ecuador do que vai ser a miña estadía aquí. Non me explico que o tempo se escape tan rápido… Agás pola canícula, cunha sensación térmica que por momentos me deixa K.O., a experiencia ata o momento está sendo moi positiva.

Onte deron comezo oficial as festas patronais na honra de San Lorenzo, se ben xa ao longo da semana se sentían os preparativos e se empezaba a ver un ambiente máis animado. Hai postos de comida e artesanía, tómbolas, atraccións, máis música da xa habitual, bombas e gran afluencia de xente. Duran toda a semana, culminando o vindeiro sábado co que chaman o gran carnaval; seica traen un montón de grupos musicais e fan a festa na rúa principal ao longo de todo o día.

Polo que respecta á rutina diaria, esta semana tiven de novo a oportunidade de acompañar ao persoal técnico de Coddeffagolf nalgunhas das súas actividades, o que me serve non só para coñecer máis polo miúdo os proxectos nos que están a traballar, senón tamén para achegarme á xente local e irme situando un pouco mellor na contorna de San Lorenzo.

O martes fun cos técnicos Víctor e Carlos ao CIM (Centro de Investigación Mariña), na Illa de Pacar, municipio de Amapala. Trátase dun pequeno illote situado xunto á Illa do Tigre á que chegamos en lancha dende o peirao de Coyolito. Se ben no Centro contan cun laboratorio no que se fan análises do estado das augas do Golfo de Fonseca, o propósito desta visita era a realización de inventario de materiais na aula divulgativa e o recoñecemento do estado das instalacións para a planificación de próximas actividades na illa, pois tiñan sufrido algún estrago a causa das últimas tormentas. Con este fin, percorremos tamén os sendeiros habilitados con paneis informativos sobre aspectos relevantes da zona, como o mangle, as tartarugas, o traballo marisqueiro ou as aves. Nun destes sendeiros levántase unha torre a xeito de mirador cunhas vistas espectaculares do golfo.

O mércores asistimos ao terceiro dos catro módulos do programa formativo de Habilidades para la Vida, centrado desta volta na resolución de conflitos. Xa tiñamos participado no primeiro, polo que xa coñecíamos ás persoas asistentes, representantes dalgunhas comunidades rurais. Este tipo de obradoiros, destinados a reforzar a base comunitaria e mellorar a súa xestión diaria, encádrase dentro do proxecto de Mellora da Xestión Pública e Social para a Gobernanza dos recursos hídricos en varios municipios do Golfo, no que toma parte ESF. Persoalmente, gustoume moito integrarnos nos grupos de traballo e poder escoitar as achegas e vivencias de cada unha das nove persoas participantes. E é que coa escusa dos conflitos, falouse moito e de moitas cousas, como dos desencontros que se producen a diario nalgunhas xuntas de auga, da xestión das emocións nestas situacións e mesmo de conflitos a maior escala, como o da guerra entre El Salvador e Honduras no 1969 ou a actual guerra na Ucraína. Nestas sesións danse relatos moi duros e emocionantes, mais nunca falta unha boa dose de humor.

O certo é que o mércores foi un día bastante completo, pois logo do xantar, Juan e eu acompañamos ao técnico Carlos á Escola 15 de Septiembre, no barrio de Buenavista. Alí impartiu unha breve charla a alumnado de entre 9 e 12 anos sobre as áreas protexidas de Honduras, e máis concretamente, sobre a Baía de San Lorenzo, dentro do Proxecto de Apoio ao Plan Bianual de Áreas Protexidas da Zona Sur. Para a impartición destas actividades de concienciación ambiental, selecciónanse aquelas escolas que están máis próximas aos esteiros e zonas de mangle.

Xa xoves tivo lugar na cidade de Choluteca a Ecolecta, unha campaña de recollida de aparellos eléctricos e electrónicos en desuso, organizada por Coddeffagolf en colaboración con outras entidades. Ata alí acudiu alumnado de varios centros educativos do lugar a depositar os seus residuos, pasando boa parte da rapazada polo posto de Coddeffagolf, no que se dispuñan de diversos materiais lúdicos e divulgativos. Na presentación do acto interveu, entre outras persoas, o presidente da asociación Modesto Ochoa. Foi un gusto saudalo e conversar un ratiño con el, logo de telo coñecido na súa xira por Galiza un par de meses antes de viaxar eu aquí.

Malia que os venres non adoita haber saídas, esta semana si acompañei ao técnico Javier nunha visita de seguimento a varias comunidades rurais pola zona de El Laure, algunhas delas xa coñecidas das Escolas de Campo. Onde máis tempo nos detivemos foi en Los Piches, onde nos sentamos co grupo de mulleres para conversar e avaliar os pasos dados ata o momento (estado das contas, funcionamento interno do grupo, estado do reparto de plantas e evolución dos cultivos, etc). Con enfoque de xénero, nestas comunidades estase a traballar o empoderamento das mulleres, polo xeral relegadas ao traballo reprodutivo e de coidados, para así tratar de fomentar a súa autoorganización e capacidade emprendedora.

E para rematar ben a semana, a parte do equipo PCR con máis experiencia -Juan e Celia- planificaron irmos sábado ata a Illa do Tigre. É un sitio ben fermoso, do máis turístico que vin ata o momento aquí polo sur. Bañámonos en Playa Grande, a onde se ven chegar as lanchiñas co peixe fresco, e comemos a pé de praia na de Reinita, muller do grupo de marisqueiras coñecida por Juan e Celia das visitas con Coddeffagolf. Ofreceume un mixto de peixe chamado babosa con camaróns que estaba exquisito!

Para a semana máis 🙂

Visita ao Centro de Investigación Marina Isla de Pacar. Sendeiro das Aves
Ecolecta en Choluteca
Obradoiro Habilidades para la Vida
Comida en Isla del Tigre (babosa con camarones)
Isla del Tigre (Amapala), Playa Grande
Charla en Escola 15 de Septiembre (San Lorenzo)
Enxeñeria Sen Fronteiras

Boletín Oficial ESFeiro. Agosto 2023

/in , ,

Benvidas ao Boletín de Agosto 2023. Se prefires a versión sonora, aquí tes o Boletín Sonoro!

CONTIDOS

  • Vida Asociativa
  • Honduras
  • Mozambique
  • Enlaces de interese
  • Recomendación artística
  • E no próximo mes …
  • A ESFrase do mes

VIDA ASOCIATIVA

   En xullo, a pesar da época, houbo varias actividades. En Vigo, un par de Café Repair para argallar con ordenadores, no café Uf e tamén na Biblioteca Neira Vilas. En A Coruña, na Domus, tivo lugar o 4° taller de autodefensa dixital: “Como usar FreeBSD como sistema operativo no teu equipo”. Aquí se pode ver a presentación utilizada. Ademais, rematou o Curso de aplicacións informáticas e cacharreo con software libre, en colaboración con Ecos do Sur, dentro dun proxecto no que colaboramos coa financiación dos fondos IRPF (a casiña solidaria).

    Tivemos ademais moito traballo preparando dúas propostas de proxectos de educación, que se presentaron á Cooperación Galega da Xunta de Galicia para financiación. Foron a segunda fase do programa Mulleres Bravas, en colaboración con Amigas da Terra, e a segunda fase do programa de Tecnoloxía para o Ben Común nas Universidades, coa rede Artigo9Tech. Esperamos que se poidan seguir desenvolvendo!

HONDURAS

    En Honduras continúan Juan e Celia, participantes no Programa de Voluntariado Internacional de Coñecemento doutras Realidades. Temos crónicas tanto de Juan como de Celia, a quen se uniu a principios de mes Sofía, a terceira voluntaria, que participa na súa condición de profesora de tecnoloxía de ensino secundario, grazas ao programa Hackers Sen Fronteiras. 

    Ademais, celebrouse unha nova xornada de capacitación da escola Habilidades Para La Vida, dirixida aos consejos de microcuenca de Laure e Panasacaran, con CODDEFFAGOLF, dentro do programa de mellora da xestión comunitaria da auga con enfoque de cunca hidrográfica que financia a Xunta de Galicia.

    Nas resolución das convocatorias 2023 para proxectos de cooperación internacional da Xunta de Galicia, quedamos cun regusto agridoce. Acadouse financiación para un innovador proxecto de defensa da terra e o territorio, de restauración de lagoas de inverno. Pero o outro proxecto presentado, de mellora da xestión pública da auga, non foi valorado por erratas na parte burocrática da subsanación da solicitude. É lamentable que bos proxectos, e moi necesarios para manter os procesos construídos na zona, poidan quedar fóra por estas cousas… Por iso sempre se fala de que os procesos de desenvolvemento reais casan moi mal coa arquitectura das convocatorias públicas de financiación para a cooperación ao desenvolvemento, onde a burocracia ten un papel determinante.

MOZAMBIQUE

  En xullo tivemos aberto o proceso de selección de consultoría especializada en seca para seguir o traballo coas Administracións Rexionais da Auga do Norte e Sur, incorporando pouco a pouco ao traballo tamén á Centro. Recibíronse dúas candidaturas. Finalmente seguiremos o traballo con Manuel Álvarez, un experto con gran experiencia no programa, que xa leva varios anos colaborando no mesmo.

ENLACES DE INTERESE

Auga

Consumo responsable

Cooperación e ONGD

Educación para o desenvolvemento

Enerxía e cambio climático

Iniciativas

Investigación para o desenvolvemento 

Mundo

Pobreza e exclusión

Políticas e modelos de desenvolvemento

Soberanía alimentaria e defensa do territorio

Tecnoloxías da Información e Comunicacións (TIC)

Tecnoloxía para o desenvolvemento humano

Voluntariado e Persoas

RECOMENDACIÓN ARTÍSTICA

    Este mes recomendamos este artigo: Literaturas africanas para resetear la mente y el corazón. Trátase dunha selección de obras en castelán para coñecer mellor a realidade de África

E NO PRÓXIMO MES …

   Para máis info sobre cursos e eventos en Galicia  consulta a Axenda Solidaria e as formacións da Coordinadora Galega de ONGD

A ESF-RASE DO MES

    “A tecnoloxía non é nin boa nin mala, tampouco é neutral”

Melvin Kranzberg Jr

Enxeñeria Sen Fronteiras

Crónicas dende Honduras 2023. A terceira de Juan

/in , ,

Durante a semana do 26 ao 30 de xuño adentrámonos completamente nun único proxecto no que CODDEFFAGOLF está a traballar, o “Programa de Monitoreo de Calidad de Agua Marina en el Parque Nacional Marino Archipiélago Golfo de Fonseca, Honduras”. O deseño desde proxecto vén marcado por uns feitos ocorridos no ano 2019, onde se observou a morte masiva de moluscos bivalvos, que afectou ás principais actividades económicas das comunidades da
zona sustentadas principalmente pola pesca e o turismo, e á contaminación dunha área protexida dun parque nacional mariño.

Con este proxecto nace a necesidade de establecer un sistema de monitoreo de calidade de auga mariña, non existente ata o momento, e identificar cales son as características fisicoquímicas e microbiolóxicas da auga do Golfo de Fonseca, para finalmente establecer unha condición óptimas para o desenvolvemento dos organismos mariño-costeiros que forman esta área protexida. Os datos recadados e a información recollida teñen como obxectivo o desenvolvemento de políticas e estratexias que permitan implementar medidas de prevención e control de contaminación para a conservación da gran biodiversidade existente na zona, garantindo así a sosteñibilidade dos ecosistemas e a saúde humana das poboacións que habitan o parque.

Na primeira das sesión de traballo visitamoso Centro Universitario Rexional do Litoral Pacífico (CURLP), un centro dependente da Universidade Nacional Autónoma de Honduras (UNAH) para a preparación do medio onde se realizaron as análises microbiolóxicas das mostras recollidas ao longo do Golfo. Alí presentánnos a dous profesores que apoian o proxecto e que acompañan aos técnicos de CODEFFAGOLF no proceso. Este medio de cultivo (Fluorocult)
quedan refrixerados na universidade ata a seguinte sesión para que as propiedades do mesmo non se vexan afectadas.

Na seguinte xornada desprazámonos ata o Golfo de Fonseca para a recollida das mostras. Os puntos de recollida están xeolocalizados por GPS para que sempre sexan os mesmos 20 puntos ao longo de 3 seccións de entre 2,5 e 3,5 kilómetros de lonxitude. En cada un deses puntos realizanse tres acción diferentes: a recollida de mostra para análise químico en botes de 1000 mL, a recollida da mostra para análise microbiolóxico en bolsas de polietile estéril e o propio
análise físico in situ.


Na análise físico utilizamos unha sonda multiparamétrica (YSI 9500 Professional Plus) que nos proporciona directamente o osíxeno disuelto, a porcentaxe de saturación de osíxeno, a temperatura, pH, salinidade e conductividade eléctrica.


A análise química e microbiolóxica realizouse no Centro de Ivestigación Mariña (CIM) na Illa do Pacar, unha das Illas deshabitadas do Golfo do Fonseca, onde tamén se atopa un centro de avistamento de aves. Para a análise química, utilizamos un fotómetro (YSI 9500) que nos proporciona a presencia de diferentes elementos como o Fósforo, Cobre e Ferro; e compostos como nitritos e nitratos ou amonio no propio día, facendo a análise seguindo os protocolos indicados pola casa comercial dos test en cada caso. No caso da análise microbiolóxica, nesta sesión só se poden sembrar as mostras, en tres concentración diferentes, para incubalas durante 24 horas e utilizar a técnica do “Número máis Probable”, que é unha técnica que nos permite facer unha aproximación da cantidade de bacterias coliformes totales e fecales por mililitro de auga.Na sesión última, unha vez transcurridas as 24 horas de encubación, vólvese ao laboratorio a realizar a lectura mediante a aparición de turbidez e fluorescencia, para observar a presencia ou ausencia das bacterias de interese, sendo habitual nunha gran parte das mostras a presencia das mesmas.


Durante a fin de semana subimos a Tegucigalpa para coñecer a cidade e visitar o Centro Cultural de España e o Museo para a Identidade Nacional de Honduras, e visitar algún que outro barrio histórico. Tamén visitamos o parque Nacional de La Tigra, a unha altitude de aproximadamente 1800 metros, onde fixemos unha ruta de senderismo onde puidemos ver a cantidade de especies animais e vexetais alí existentes, como tamén os resto de antigas minas de ouro, que na actualidade se atopan abandoadas. Para rematar a semana aventurámonos a realizar unha excursión a Siguatepeque a facer rappel, un descenso vertical por unha parede de 65 metros, para xerar no corpo aínda máis adrenalida da que a propia experiencia PCR nos fai producir.

Colocando os tubiños para análise de auga
Chegando á Illa Pacar,onde se atopa o Centro de Investigación
Benvidxs ao Centro de Investigación Mariña
Preparando os reactivos
Indo na barca a tomar as mostras
Engadindo as mostras de auga
Enxeñeria Sen Fronteiras

Crónicas dende Honduras. A primeira de Celia!

/in , ,

Despois dunha primeira semana de aterrizaxe en Honduras xunto con Juan, Celia nos narra a súas segunda e terceira semanas no país (do 19 ao 30 de xuño), que como poderedes ver foron intensas…

Ola boas!!

Esta segunda semana xa empeza moito máis adaptadas (menos o calor e as picaduras dos zancudos claro, esa é unha loita que non imos gañar nunca), coñecendo mellor a cidade, os nosos veciños e as costumes.

Empezamos a rutina semanal cun luns de oficina, con reunión en Coddeffagolf (unha das organizacións coas que traballa ESF dende hai anos) para coñecer a semana que nos espera por diante e un pouco máis como é a vida dos proxectos dende o escritorio.


O martes visitamos as escolas de República de Guatemala, República de Honduras e República Lempira, nas comunidades El Obraje, Las Arenas, Las Pozas e La Buena Vista, en Marcovia. Fomos con Nohelia e Estafanía, técnicas de Coddeffagolf encargadas do proxecto Recicla Más, cas que apoiamos nunha charla sobre as 3R. A esta charla acompañáronos tamén dous chicos e unha chica que fan voluntariado no grupo Jóvenes en Acción por el Clima, un grupo con unha moi boa iniciativa que colabora moitas veces de apoio cas organización en actividades relativas o medio ambiente. Dividímonos entre os colexios, cada dous de nós dabamos a charla en un deles e o rematar as impresións e o que vivimos, a pesar de ser comunidades cercanas, foi moi diferente. No meu caso a charla era para nenos de primeiro, segundo, terceiro e sexto grado e tanto o trato dos profes como dos nenos foi marabilloso, atentos co proxecto e con nós, que nos sentimos acollidos en todo momento.

O mércores cambiamos de escenario e imos por primeira vez a un manglar. Moi emocionados por descubrir este ecosistema tan típico da zona do Pacífico e que no meu caso, tantas veces vin nos libros de texto e nos apuntes do grado. Con moitas ganas de poder ver dende dentro en primeira persoa como é: a Avicennia, a Rhizopora e todas as especies de aves, crustáceos e moluscos. Foi increíble e non pensabamos fai uns meses en que estaríamos no medio do manglar nunha lancha de cores típica hondureña. Situábase na zona de Marcovia, na Colonia 3 de Febrero en Pueblo Nuevo, na zona protexida da Reserva Natural Los Delgaditos. Fomos con Victor e Jota no proxecto de monitoreo de moluscos bivalvos.

O procedemento era establecer varios cuadrantes de 5×5 en diversas zonas do manglar e o seu playón, e monitorear a lonxitude, o ancho, o peso e algunha medida máis dos moluscos comprendidos nel. Honduras non conta cunha talla mínima establecida para os moluscos bivalvos que comercializan (cascos de burro, ameixas, curiles…) polo que toman as medidas establecidas por El Salvador para poder establecer unha referencia similar. Unha vez recollidos os datos para o estudio, estes moluscos son devoltos o medio para que poidan seguir crecendo. O grupo de mulleres e homes mariscadoras é encantador, moi cercano e traballador, ensinándonos de cerca como é o seu traballo do día a día, a rutina, todas as anécdotas que teñen no manglar e os seus consellos para sobrelevar o calor e os zancudos. Tamén nos ensinaron como recollen os moluscos, se ningún tipo de ferramenta, unicamente cos seus pes descalzos no lodo.

Para ir finalizando a semana, tivemos un cambio de plans, pois tivemos que ir a embaixada española en Tegucigalpa, a pedir o voto por correo e aproveitando, a darnos de alta no consulado. De esta forma, no caso de haber algunha emerxencia, o país sabe que estamos aquí e onde. Ademáis, tivemos unha visita moi especial, pois veu Paola de España! Con fins institucionais pero moi contentos por vela e poder compartir con ela primeiras impresións e experiencias. Comemos todos xuntos en Tegucigalpa e xa alí, visitamos a oficina de AHJASA, Asociación Hondureña de Juntas Administradoras de Sistemas de Agua. Os seus técnicos Turcio e Lenin explicáronnos como impulsan os procesos de desenvolvementos comunitarios para unha independencia tanto técnica como económica, intentado fortalecen ás organizacións comunitarias e achegar a elas os servicios de auga e saneamento, como un dereito para todas as persoas.


O venres acompañamos a Adán e Carlos (técnicos de CODDEFFAGOLF,) a unha escola de Monjarás, municipio de Marcovia, a unha charla sobre os recursos naturais do golfo de Fonseca: o manglar, as praias, a importancia do chan e das especies que o rodean, a importancia de xestionar ben os residuos. A diferenza da charla do luns este colexio era para alumnado de noveno, décimo e undécimo curso. O último é modalidade de bacharelato e pódese elexir entre dúas modalidades.

Antes de comezar a finde e ir a coñecer outros lugares, concluímos a semana cunhas emocións moi boas por ver in situ como son todos os proxectos e como se desenvolven (así tamén podemos poñerlle forma a todo o traballo que hai detrás de cada un deles), polo trato da xente e a sensación de non deixar de sorprendernos por descubrir cousas novas.


A terceira semana foi incrible, non sei si é a miña percepción dende o punto de vista do que estudei (Ciencias do Mar), pero imaxinádesvos un Centro de Investigación Mariña nunha illa do Golfo de Fonseca no Océano Pacífico? Pois existe, está na Isla do Pacar, pegadiña a Isla do Tigre. Teñen un laboratorio, unha zona de interpretación e sendeiros con avistamento de aves. Ademais, chegas a través dunha praia onde che deixa unha barquiña, é decir, quen non ía querer traballar aí? Pois aí estabamos nós.

Toca o proxecto de Mostreo de Augas, que é o primeiro que se está elaborando na zona, pois non existe ningún rexistro dos parámetros físicos, químicos e microbiolóxicos das augas oceánicas. Moitas zonas, sobre todo as colindantes, non contan con tratamento de augas residuais, e moitos dos residuos acaban alí a través dos propios cursos de auga. Este proxecto ten como obxectivo recoller información mensual de todos estes parámetros para poder contribuír a elaboración dunha base de datos con fins científicos. De feito, este mes de xullo vai a ser o sexto mes que a fagan, e a idea é que xa poidan facer un informe.

Para preparar os medios do cultivo microbiolóxico dedicamos un día no CURLP (Centro Universitario Pacífico Regional del Litoral Pacífico) da UNAH (Universidad Nacional Autónoma de Honduras), facendo os tubos onde irán as mostras de auga.

Estas mostras recollémolas o día seguinte en tres liñas, con diferentes estacións en diferentes coordenadas. Aquí vanse recollendo en bolsiñas e tamén tomando os datos dos parámetros físicos in situ ca sonda paramétrica (pH, temperatura, salinidade, conductividade, sólidos en suspensión, etc.). Xa no CIM vai a parte química (cloro total, o amonio, etc.) e a incubación de mostras microbiolóxicas.

A lectura de resultados faise o día seguinte ( e nós claro, encantados de ir dous días seguidos en lanchiña ata o Centro de Investigación) co apoio dunha das doutoras da Universidade, ca que se fará tamén o primeiro informe de todos os datos que estiveron a recoller estes meses.

E xa para rematar a semana de traballo de campo, aproveitamos que estamos na illa e que rematamos todos os análises para disfrutar dun almorzo con boas vistas e concluír unha semana de traballo e aprendizaxe dende un sitio marabilloso. Agora solo queda un día de traballo de oficina e a disfrutar a finde que temos planeada en Tegucigalpa e con rappel en Siguatepeque!

Terceira semana. Entrada do Centro de Investigación Marina Isla Pacar, distintas mostras e ensaios e atendendo ás explicacións de analíticas
Segunda semana. Localización zona de Marcovia, unha das escolas, con Juan no manglar, casco de burro, chegando a Tegucigalpa ena visita de Paola