Visita a Galicia de delegación da Administraçao Regional da Águas do Centro, Mozambique

Responsables da xestión de auga de Mozambique visitarón Galicia entre os días 16 e 20 de xuño, dentro de AquaMoz, un proxecto de cooperación internacional liderado por Augas de Galicia, a ONGD Enxeñería Sen Fronteiras Galicia e Cooperación Galega (DXRREE e UE), para mellorar a xestión dos recursos hídricos no país africano.

Francisco Macaringue, xefe do departamento de Recursos Hídricos da Administración Rexional de Augas do Centro de Mozambique (ARA Centro), con máis de 15 anos de experiencia na xestión de recursos hídricos desde a administración publica mozambicana e Moises Macambaco, enxeñeiro especialista en hidroloxía, con máis de 10 anos de experiencia no monitoria e xestión de bacías, coñeceron de primeira man as principais claves da xestión pública da auga en Galicia, visitando infraestruturas e compartindo espazos con técnicos e responsables da administración galega.

A Xunta de Galicia ven cooperando desde o ano 2012 co goberno mozambicano, co obxectivo de fortalecer a xestión dos recursos hídricos que realizan as Administracións Rexionais das Augas de Mozambique (ARAs). As ARAs son organismos homólogos a Augas de Galicia, con competencias similares en relación á planificación e á xestión dos recursos hídricos. Os paralelismos existentes entre ambas as estruturas facilitan notablemente o intercambio de experiencias e de coñecementos, o que constitúe un factor chave para o éxito do proxecto.

Nun contexto de cambio climático no que Mozambique presenta grandes vulnerabilidades fronte os eventos hidrolóxicos extremos (secas e inundacións), as accións desenvolvidas no proxecto AquaMoz céntranse no fortalecemento das capacidades técnicas e operativas para a mellora da xestión das inundacións e das secas. Para tal fin, son desenvolvidas 3 liñas de traballo:

  • Deseño e implementación de metodoloxías para a monitoria da seca.
  • Mellora do coñecemento en relación os eventos de precipitación extrema/inundacións.
  • Sensibilización da sociedade civil en Galicia.

Desenvolvemento da visita

Entre os días 16 e 20 de xuño, tiveron lugar diferentes sesións e visitas técnicas centradas no traballo de Augas de Galicia na xestión de inundacións, secas e encoros. A estancia tamén incluíu encontros con Enxeñería Sen Fronteiras e visitas ó Grupo de Enxeñería da Auga da UdC (GEAMA) e a Confederación Hidrográfica Miño Sil.

A primeira xornada tivo un carácter institucional e comezou en Santiago de Compostela cunha reunión coa dirección e a xerencia de Augas de Galicia na que se puxo en común a problemática relacionada coa xestión dos recursos en Galicia e en Mozambique. A xornada continuou cun encontro na Dirección Xeral de Relacións Exteriores e coa UE, nas que a Subdirectora Xeral de Cooperación Galega puido coñecer de primeira man o enfoque e os avances e resultados do proxecto.

Despois destas primeiras reunións a vista centrouse en sesións técnicas de traballo orientadas ao coñecemento e intercambio de experiencias vinculadas a planificación hidrolóxica e a xestión de inundacións e secas en Augas de Galicia. De acordo con isto, a primeira xornada continuou cunha reunión de intercambio de experiencias centrada nos traballos de planificación co responsable do servizo e con técnicos de AdG.

O segundo día estivo centrado na xestión de encoros en Galicia e Mozambique cunha sesión de traballo enfocada no intercambio de experiencias e coñecementos sobre de supervisión e a xestión de embalses, que continuou cunha visita técnica o encoro de Caldas onde os responsables e técnicos de xestión do encoro puideron compartir cos colegas de Mozambique as ferramentas e os sistemas para a vixilancia e xestión.

O mércores realizouse unha visita á Escola de Enxeñería de Camiños da Universidade de Coruña, na que despois de visitar o Centro de Innovación Tecnolóxica en Edificación e Enxeñería Civil (CITEEC), acompañados polo Vicerreitor de Innovación, tivo lugar sesión técnica na o que se avanzou no caso do estudo das inundacións nunha bacía piloto na que se está a traballar en Mozambique cunha metodoloxía desenvolvida en conxunto co Grupo de Enxeñería da Auga e do Medio Ambiente da UDC (GEAMA) que esta a colaborar co proxecto e que serve como exemplo de utilización basees de datos e ferramentas libres, como o IBER, para a mellora da xestión dos recursos hídricos nunha administración da auga mozambicana. Durante a visita tamén houbo espazo para que os visitantes puideran coñecer as oficinas e o persoal da sede de Enxeñería Sen Fronteiras na UdC.

O xoves visitouse a Confederación hidrográfica do Miño-Sil (CHMS) en Ourense co fin de coñecer in situ a utilidade do sistema de automático de información hidrolóxica e de calidade das augas, así como os principais desafíos relacionados coa súa posta en marcha e operación. A xornada completouse cunha visita a unha estación de control no río Miño na o que se destacaron as leccións aprendidas da operación e mantemento deste tipo de sistemas.

O último día centrouse nas ferramentas de planificación de inundacións e secas e tamén na rede de control de bacías, destacando a relevancia da desenvolver e contar este tipo de instrumentos de xestión e planificación. Durante os intercambios, e a pesar das diferenzas entre as “realidades” galega e mozambicana en canto a medios e necesidades de xestión (alí o territorio, as bacías, os encoros, os eventos extremos e a vulnerabilidade da poboación son moito maiores), púidose comprobar como en moitos casos os casos os enfoques para afrontar os diferentes desafíos por parte da ARA Centro e de AdG son comúns.

Durante toda a visita destacaron as similitudes nos retos e desafíos que deben afrontar Augas de Galicia e a ARA Centro en relación á xestión integral de recursos hídricos, os cales, a pesar das xa mencionadas diferenzas, son abordados partindo de principios de xestión comúns e de marcos legais e institucionais similares.

Conociendo la iniciativa Redes para Renovables

Red Eléctrica Española, Renevables Grid Initiative y Fundación Renovables impulsan esta iniciativa dirigida a reforzar y aumentar las vías de escucha a la población, la que habita en el territorio donde se instalan las infraestructuras eléctricas.

Después de la presentación inicial en Madrid, el primer territorio donde se presentó fue Galicia. No sabemos si es porque parte del equipo impulsor es gallego o porque Galicia es uno de los territorios más afectados por la implantación de líneas eléctricas (posiblemente por las dos cosas :D), pero el caso es que nos acercamos a Santiago de Compostela el pasado viernes, como parte de la Coordinadora Galega de ONGD, al ser además la transición energética justa una de nuestras líneas de trabajo.

Por Fundación Renovables habló primero su vicepresidente, Juan. Comentaba que no hay empresas detrás de la fundación, y que hay que poner al consumidor en el centro y no simplemente la obtención de beneficios. Un objetivo de la Fundación es el 100% renovables. Defiende la participación de pequeños agentes, no solo como clientes. También habla del concepto de licencia social. Explica que tiene que haber conexión entre los proyectos y su entorno, más allá de lo que establece la norma. Precisamente esa mejora del proceso de participación pública, con nuevos pasos y una información más transparente desde el mismo momento de la planificación (incluso antes de plantear las alternativas de diseño de las líneas de transporte de electricidad), es una de las bases del trabajo en esta iniciativa.

Red Eléctrica está integrada en el conglomerado Redeia (que manejan por ejemplo el satélite Hispasat), y es el transportista único y operador del sistema eléctrico español, lo que se conoce como TSO. También manejan el CECRE, que es el Centro de Control de Energías Renovables a partir de cierta potencia. Red Eléctrica es solamente transportista y operador, pero no producen energía. Comentan que actualmente hubo un cambio con respecto a cuando naciera, ya que hay muchos lugares donde se genera, es generación distribuida. Por ello hay que hacer, según ellos, más esfuerzo para aumentar las redes de transporte. Esto viene reflejado en el Plan de Desarrollo de la Red de Transporte de la Energía Eléctrica, que se elabora para periodos de tiempo más o menos de cinco años. Actualmente está vigente el 2021-2026. Para ellos es su biblia, es de obligado cumplimiento. En teoría, para diseñar esta planificación hay que tener en cuenta las comunidades autónomas, empresas, distribuidoras y otros agentes sociales. Red Eléctrica se mantiene de un canon que está incluido dentro de la factura de la luz.

Las etapas de su trabajo incluyen planificación, diseño, tramitación, construcción y mantenimiento.

Un 20% de red eléctrica está participado por la SEPI, el resto es privado. Red Eléctrica maneja las líneas de más tensión. Se creó en 1985 se creó la red eléctrica. Al principio era el 60% estatal y el resto se repartía entre las cuatro grandes empresas eléctricas.

Renevables Grid Initiative una red europea para compartir buenas prácticas. Ponen en contacto también ONG con operadores y transportistas de electricidad. Tienen una alianza con la IUCN e intentan crear impactos positivos y medirlos, tanto ambientales como sociales, a la hora de impulsar la ampliación de las redes eléctricas.

El objetivo general de la alianza es ampliar la red eléctrica para implantar las renovables, buscando la descarbonización. Pero específicamente, como ya dijimos, quieren trabajar en buenas prácticas para involucrar a las personas de los territorios afectados por la construcción de estas infraestructuras.

Al hacer líneas de alta tensión de las que gestiona Red Eléctrica, suele haber proyectos de compensación en los territorios afectados, casi siempre a través de sus ayuntamientos. Últimamente buscan que tengan cierta sostenibilidad, a pesar de las limitaciones legislativas con las que se encuentran a la hora de plantear los proyectos (esto es algo para hacer incidencia). Impulsan proyectos como el que tienen en O Rosal, donde potencian las OTC (Oficinas de Transformación Comunitaria) para apoyar la creación de comunidades energéticas en ayuntamientos. También hacen formaciones. Con respecto a esto, se habla en la sesión de que hay que delegar en ayuntamientos pequeños en Galicia, pero que es complicado porque en Galicia se trabaja más por parroquias, con lo que a veces los impulsos desde el ayuntamiento a veces se pierden. Incluso otras veces los ayuntamientos son tan pequeños que no tienen recursos suficientes para impulsar estas OTC contando con que las ayudas a las OTC acabarán pronto.

Un tema recurrente fue que falta mediación ciudadana transparente en todos estos procesos. Ya no es el alcalde el único agente legítimo. Hay otras personas y grupos de interés a las que hay que dirigirse si se quiere tener éxito en las negociaciones y perseguir un poco la justicia en estas transiciones energéticas.

Además, se aconsejó emplear un lenguaje más didáctico y menos técnico en cualquier tipo de comunicación dirigido a la población.

En España hay 45.000 kilómetros de líneas que maneja Red Eléctrica. Una actividad importante que hacen también es mantener las calles, o sea, las fajas limpias por debajo de las redes eléctricas. Ahí se podría hacer innovación proyectos de cortafuegos verdes u otros, pero la legislación no les apoya de momento. Lo que sí intentan es que sean ganaderos de la zona los que hacen la limpieza de esas calles, por lo menos para retornar algo de riqueza. Pero tienen mucha restricción en la legislación, según ellos.

Nos propusieron hacer una serie de recomendaciones en los distintos eslabones de la cadena de trabajo (ver imagen). En la imagen, en azul, aparecen los hitos recogidos por la legislación en las distintas fases. En más oscuro, hitos nuevos que se propone con estas buenas prácticas, para hacer más completo y participativo el proceso.

Surgió que es importante una comunicación mejor de quién es Red Eléctrica Española y que no se asocie tanto a los intereses de las grandes empresas, porque si no tendrán rechazo, y con mucha razón. La gente no sabe diferenciar unas y otras, y la divulgación no ha sido su fuerte tradicionalmente.

En nuestro caso, comentamos tres grandes propuestas:

  • Que necesitan más personas con formación específica para estos procesos de intermediación y facilitación en los equipos de trabajo.
  • También propusimos fortalecer los estudios sobre compensaciones justas. Esto viene a ser impulsar estudios sociológicos para ver en los proyectos cuales serían las compensaciones que las personas necesitarían. Eso podría dar pautas según proyectos, distancia a los mismos, zonas geográficas, etc., para facilitar las negociaciones. Se comentaba que va a ser imposible contentar a todo el mundo, pero también se dijo que estaban aprendiendo a que los proyectos de líneas eléctricas incluidos en el Plan de Desarrollo mencionado está bien que se hagan con rapidez y eficiencia, pero ahora cada vez más se dan cuenta de que el enfoque social va a ser clave (y eso disminuirá la rapidez, pero ganará en legitimidad y aceptación).
  • Por último, se hizo hincapié en que algo habitual en los procesos de mejora de la participación pública desde Administraciones Públicas (que afortunadamente van a más, aunque había muchísimo margen de mejora), y es que no se puede pretender que desde el principio haya una avalancha de participación. Heredamos sistemas de actuación en el territorio por parte de la administración que vienen del franquismo y llevará tiempo crear una cultura de participación ciudadana. No hay que frustrarse demasiado si al principio no se logra gran participación, pero hay que continuar intentándolo, innovar y contar con personas formadas en el tema (y que se lo crean!).

Se mencionó también, aunque no se profudizó, en la necesidad de que la alianza que impulsa esta iniciativa también saque propuestas de modificación legislativa que facilite todo lo que se estuvo comentando.

Por otro lado, también se considera, aunque probablemente allí no era el momento de decirlo, que este tema tiene un trasfondo mucho más amplio sobre el modelo energético que perseguimos. Consideramos que hay interés en Red Eléctrica en promover la alternativa de “más redes para la transición energética” y quieren hacerlo lo más justas posible, pero hay otras alternativas, también con base técnica, que por su propia naturaleza de “gestor de líneas de alta tensión” no van a entrar a valorar. Por ejemplo un modelo más descentralizado en producción, pero también en consumo, con lo cual no serían necesarias tantas líneas eléctricas que llenan el territorio. En Galicia esto es particularmente sensible por la dispersión que hay y porque también en muchas de esas líneas se tiene la percepción de que no dejan la energía en Galicia, sino que solamente sirven para bombearla a otros lugares como Madrid. Eso tal vez sea discutible, porque Galicia no es autosuficiente energéticamente (aunque sí a nivel eléctrico), pero hay que unir todo al tema de la movilidad que nos está haciendo y en los próximos años seguramente será necesario. Entonces, si queremos ser realmente autosuficientes eléctricamente, pues probablemente haga falta ampliar el parque de energías renovables pero, dependiendo de las alternativas, tal vez no tanto la cantidad de líneas eléctricas si el consumo es de cercanía (de ahí el interés de, por ejemplo, las comunidades energéticas).

Por último, tampoco se habla para nada del tema de decrecimiento de consumo, sobre todo cambiando hábitos y políticas de consumo, y mejorando sensiblemente la eficiencia energética. ¿Realmente necesitamos tanta energía? La respuesta es no, porque no será sostenible ambientalmente y, posiblemente, tampoco socialmente.

Encuentro sobre hermanamientos de operadores de agua (WOPs)

Tuvo lugar en Sevilla, y pudimos participar vía online estando en contacto con compas de ESF Catalunya que sí pudieron desplazarse.

Al principio, Jaime Morell, secretario general de la Asociación Española de Operadores Públicos de Abastecimiento y Saneamiento (AEOPAS), llamó la atención sobre que el agua es un bien público en España. Los operadores públicos serían los municipios, aunque luego puedan trabajar a través de empresas públicas o privada.

Jesús Maza, presidente de DAQUAS, Asociación Española del Agua Urbana (asociación donde hay operadores públicos, mixtos y privados), afirmó que España es líder mundial en la gestión de agua, con lo que hay capacidades que es interesante que se puedan poner al servicio de la cooperación.

Emma Orejudo, subdirectora de Transición Ecológica, Agua y Lucha contra el Hambre y Oficina del Fondo de Cooperación para Agua y Saneamiento, AECID, dijo que el Fondo del Agua no pretende llevar infraestructuras, sino servicios, y además con ese enfoque de Derecho al Agua. Desde Ingeniería Sin Fronteras consideramos que ese enfoque de fortalecimiento y no tanto de infraestructuras más o menos grandes ha sido en realidad incluido solamente en los últimos tiempos en el Fondo del Agua, y de forma aun muy imperfecta. Emma también apeló a la solidaridad global y al apoyo y aprendizaje mútuo.

Julie Perkins del Programa de ONU-Hábitat para el establecimiento de Hermanamientos entre Operadores de Agua: Global Water Operator Partnership Alliance (GWOPA), puso a disposición el gran trabajo de sistematización del conocimiento en tema hermanamientos de operadores de agua.

Entre los ejemplos de experiencias, nos llamó la atención el de Aguas de Sevilla (EMASESA) con Aguas de la Sierra de Montecillos, de Honduras, en la zona de Comayagua. Las premisas son sostenibilidad y no centrarse en grandes tecnologías que no puedan mantener. Ya van 35 cooperantes en EMASESA, que han cooperado de forma directa o indirecta. Están haciendo fortalecmiento de juntas de agua, de consejos de microcuenca y también educación.



En algunos casos las experiencias eran de grandes conglomerados, muy complejos administrativamente, pero flexibles a nivel operación.

Se destacó que hay que hacer rendición de cuentas de que la actividad en cooperación de la empresa, no menoscaba la actividad de la empresa, sino que la enriquece. Hay que compatibilizar bien esto, porque si no habrá mucho rechazo de que las personas vayan a hacer estancias de cooperación. Además, la rotación en las empresas públicas es grande. Eso es un riesgo. Para que no se emplee la cooperación como arma política arrojadiza, también es importante la rendición de cuentas.

Hay operadoras que no pueden poner fondos, solo la parte técnica (que también son horas, aunque no se está computando).

AMVISA (Aguas de Vitoria) es una de las pioneras, hace más de 30 años. Además, tienen un % fijo reservado a cooperación.

También estuvo presente en una de las mesas a través del director de Augas de Galicia el programa AquaMoz, en el que también particiamos junto con las Administraciones de Agua de Mozambique. Se valoró muy positivamente el hecho de ser una apuesta a largo plazo muy interesante, basada en el acompañamiento y la confianza. Dese ESF esperamos que anime a otras organizaciones de cuenca hidrográfica a este tipo de hermanamientos de larga duración. Esperamos que siga muchos años, porque los contextos cambian, y es muy enriquecedor ver como se va evolucionando en esa relación de confianza, incluso con los cambios de personas. Aquí se puede ver un pequeño vídeo infográfico sobre esa experiencia en Mozambique.

Hubo entre las asistentes la consideración del desafío que supone llevar el trabajo en derecho al agua a las zonas rurales, donde los operadores no son tan potentes a veces como para hacer ni siquiera este tipo de hermanamientos técnicos. Nos parece que sería interesante incluir entonces en el trabajo a operadores vecinales y hermanamientos en esa línea (en Galicia las traídas de agua son muy habituales, y se agrupan en asociaciones como COXAPO). También incidir en agrupaciones municipales tipo mancomunidad, o incluso empresas de las diputaciones (como la empresa mixta que opera en parte de la provincia de Ourense).

Se puso de manifiesto el desafío de la financiación, y también queremos llamar la atención sobre un tema que salió tímidamente ya en la parte final de la jornada, que es la participación de operadores privados en estos hermanamientos. La estrategia de cooperación debería ser siempre llevada por entidades con claro enfoque a la cooperación, enmarcados en políticas conscientes y planificadas. Agencias, ONG y administraciones públicas (o empresas públicas) con personal capacitado. Tampoco son ya a estas alturas buenas prácticas lo de llegar una persona de X empresa pública a un país, sin ningún tipo de conocimiento sobre cooperación, y plantear colaboraciones sobre la marcha (así empezaron algunas hace tiempo…).

















Guía de Autodefensa Dixital: recupera a túa soberanía dixital

Por que facemos esta guía? Vivimos nun mundo que, coa súa parte boa e a súa parte mala, vaise movendo cara o lado dixital a pasos axigantados e, en demasiadas ocasións, deixando a moita xente atrás. Este mundo dixital, ao igual ca o presencial, tamén ten unha serie de riscos dos que protexerse.

Moitas de vós quizais tedes a esa persoa de confianza (filla, sobriña, amiga…) a quen consultarlle dúbidas ou pedirlle consello en cousas relacionadas coas tecnoloxías da información (TIC), pero non todo o mundo ten esa opción. Ademais, tendemos a caer no emprego de ferramentas de Google, Microsoft e doutras grandes multinacionais cedendo completamente a nosa soberanía dixital. É por iso que facemos esta guía, explicando de forma clara e detallada como podes mellorar a túa seguridade dixital, recuperando a túa soberanía dixital, teñas ou non coñecementos previos de ciberseguridade. É importante ter claro que a seguridade absoluta non existe, e sempre hai risco. O que podemos facer como persoas usuarias é poñer barreiras que nos protexan.

Esta é unha guía dinámica. É dicir, irémola actualizando a medida que nos vaian chegando suxestións.

Estate atenta ás nosas redes, xa que ao longo dos próximos meses iremos facendo charlas e obradoiros para dar a coñecer a guía, explicando os distintos apartados de forma sinxela e axudándoche de forma práctica a implementar os consellos que damos nela. Tamén nos podes contactar se queres organizar algún faladoiro na túa zona, asociación ou grupo.

Comando Hacker de Xornalismo Ético

Durante o pasado mes de maio o alumnado de 2º da ESO participante na radio do IES San Rosendo (Mondoñedo) estivo inmerso nun Comando Hacker sobre ética no xornalismo.

Alberto Quián, docente do mestrado de IA e Xornalismo da USC, achegoulles as chaves para facer unhas boas entrevistas e investigacións e tamén lles expuso os peligros das fake news e o transfondo do clicbait. Unha semana despois, o alumnado desprazouse ata a Escola de Camiños da UDC, onde temos a oficina de ESF. Alí entrevistaron a distintas persoas da base social de ESF para coñecer os proxectos que levan a cabo, a súa traxectoria como voluntarix ou profesional na organización así como as súas inquedanzas persoais. Por outra banda, no mesmo día tiveron un espazo de exposición e conversa, que tamén quedou recollido a modo de entrevista inversa, arredor de dúas problemáticas medioambientais da contorna de Mondoñedo.

Bule a escoitar estas dúas produccións!

Entrevista do alumnado a ESF

Entrevista ao alumnado sobre afeccións medioambientais

BOE

Boletín Oficial ESFeiro. Xuño 2025


CONTIDOS

  • Vida Asociativa
  • Honduras
  • Mozambique
  • Enlaces de interese
  • Recomendación artística
  • E no próximo mes …
  • A ESFrase do mes

VIDA ASOCIATIVA

     En maio tivemos ciberfaladoiro sobre Fediverso e redes sociais descentralizadas. 

    No programa de Esf na Universidade, estivemos na Escola de Informática de Ourense falando de electrónica ética, cun repair café e tamén deixamos alí a exposición Coñeces o teu Móbil? e a nosa campaña Todo pasa e todo queda sobre machismos en personaxes históricos. Ese día ademais acompañáronnos 2 profes e 3 alumnos do IES Cosme López Rodríguez (A Rúa). Tamén estivemos na Escola de Camiños da Coruña nas materias de cartografía e de representación gráfica, falando de Tecnoloxía para o ben común.

    No programa de Hackers Sen Fronteiras (en secundaria), fíxose unha actividade ben chula con alumnado do IES San Rosendo de Mondoñedo, cunha formación en xornalismo e gravación de podcast de radio, así como un encontro en liña co profesorado colaborador no programa.

    No programa de ESF no eido profesional, tivemos un encontro en liña con Colexios Profesionais de Enxeñería, para reflexionar sobre boas prácticas ecosociais no eido técnico. Tamén houbo un faladoiro sobre xestión de eventos hídricos extremos co Colexio de Enxeñería Forestal, unha reunión con membros da xunta directiva do Colexio de Enxeñería Agrícola de Ourense, e participamos nunha mesa redonda con outras entidades de economía social sobre traballo digno.

    O de Ourense non foi o único repair café do mes, tamén en Vigo fíxose un, no local da cooperativa Árbore, e no Casino de Carballo. Ademais, fíxose a entrega de ferramentas do novo Banco Reciclaxe Electrónica con Software Libre na ETSE de Santiago de Compostela.

    No Programa de Voluntariado Internacional de Coñecemento doutras Realidades, tivemos formación en liña coas compañeiras de Honduras.

    Ademais, distintas persoas da base social asistiron a eventos interesantes, como en Santiago ás xornadas da Unión Profesional de Galicia, as mesas redondes de Sostenibilidade e outra de Intelixencia Artificial, en Ourense ás xornadas  “Non somos terra de sacrificio”: comunidades en loita pola defensa do territorio e da vida, ou en Carballo e Santiago aos encontros con Turiel sobre decrecemento.

    Puidemos desfrutar dun novo programa de ESFRadio, desta volta falando de Por que e como facer unha transición enerxética.


HONDURAS

    No eixo de traballo de soberanía alimentaria e defensa do territorio, houbo moito traballo no programa de Restauración das Lagoas de Inverno, que financian AECID e Xunta de Galicia. Dende avistamento de aves para coñecer a biodiversidade da zona, a xornadas de monitoreo comunitario e limpeza de canles das lagoas. Dentro do programa de apoio a grupos de marisqueiras que financia a Xunta de Galicia, entregouse material para monitoreo de biodiversidade á Universidade Nacional Autónoma de Honduras. Tamén houbo formación con mulleres marisqueiras. No programa de diversificación alimentaria que financia AECID, vimos como as experiencias de mellora participativa de sementes criollas están máis activas que nunca. Tamén houbo intercambio de experiencia coa Escola Agrícola Luis Landa, e un taller de productos lácteos.

    No outro eixo de traballo en Honduras, o de dereito humano á auga, 8 obras de captación de auga foron melloradas ou contruidas en 5 comunidades do concello de Nacaome. Tamén houbo varias formacións, como coa Mancomunidade NASMAR de capacitación técnica en xestión da auga a municipalidades, ou en hidroxeoloxía con Acacia Naves, experta da Universidade da Coruña que estivo uns días en Honduras, e de mapeos participativos de recursos hídricos.

    Ademais, no noso equipazo de traballo en Honduras tiveron un encontro convivencia no lago Yojoa, onde ademais estiveron traballando sobre ideas para estratexias futuras no país.

    Tamén houbo unha visita a Galicia de dous investigadores da UNAH, Facultade de Ciencias Espaciais, onde se formaron no manexo dunha ferramenta de visores cartográficos desenvolta polo Laboratorio do Territorio da USC, coas que temos en marcha un proxecto. Ademais impartiron o relatorio Aplicaciones de la cartografía participativa para la defensa de la tierra y territorio en Honduras: Experiencias en cartografía del Departamento de Ciencia y Tecnología de la Información Geográfica- UNAH.


MOZAMBIQUE

No mes de maio tivo lugar unha visita técnica a Mozambique na que se traballou coa Administración Rexional de Augas do Sur de Mozambique nas súas oficinas de Maputo. O traballo estivo relacionado coas inundacións, pero nesta ocasión focalizouse, principalmente, na planificación e na xestión. Aquí se pode saber algún detalle máis da visita.

    A mediados de xuño terá lugar unha visita a Galicia de representantes da ARA Centro co obxectivo de que poidan coñecer in situ o traballo que se realiza en Galicia en relacións as inundacións. No mes de maio tamén tivo lugar unha webinar co Colexio Oficial de Técnicos Forestais de Galicia sobre o proxecto e a xestión de eventos extremos en Mozambique.


ENLACES DE INTERESE

Activismo e persoas

Auga

Consumo responsable

Cooperación e ONGD

Educación para o desenvolvemento

Enerxía e cambio climático

Iniciativas

Investigación para o desenvolvemento 

Mundo

Pobreza e exclusión

Políticas e modelos de desenvolvemento

Soberanía alimentaria e defensa do territorio

Tecnoloxías da Información e Comunicacións (TIC)

Tecnoloxía para o desenvolvemento humano


RECOMENDACIÓN ARTÍSTICA

    Este mes, coa triste nova do pasamento do fotógrafo Sebastião Salgado, aproveitamos para chamar a atención sobre a súa obra, comprometida coas persoas máis oprimidas e co planeta, que nos quedará para sempre.


E NO PRÓXIMO MES …

    Temos un novo apartado na nosa páxina web, onde se pode ver a axenda de próximos eventos ESFeiros ou que nos parecen interesantes pola temática. Ademais:

   Para máis info sobre cursos e eventos en Galicia  consulta a Axenda Solidaria e as formacións da Coordinadora Galega de ONGD


A ESF-RASE DO MES

    Cuando se é nova precísase dun pouco de utopía, crer en algo. O mundo de hoxe non motiva ás persoas novas. Pérdense no consumismo atroz ou frecuentemente pérdense na soidade.José Mujica. Ex-presidente de Uruguai, floricultor e guerrilleiro, que faleceu o pasado 13 de maio.


ESFRadio. Por que (e como) facer a transición enerxética?

Neste novo programa de ESFRadio temos connosco a Alberto Molares, que é químico de formación, pero que leva o activismo no sangue. Moeda social con experiencias como A Sabia Moeda Social, soberanía alimentaria e recuperación da sabedoría rural dende a Fundación Galicia Verde (xusto esta finde foi a súa duodécima Feira de Sementes e Plantóns Tradicionais) e dende hai un tempo tamén en Enxeñería Sen Fronteiras, onde forma parte da nosa Xunta Directiva dende hai unhas semanas. Unha cousa que lle quita o sono é toda a tan traída e levada transición enerxética. Con el, falamos sobre a importancia de abordala de xeito participativo, consensuado, urxente e democrático.

Tamén falamos sobre a conexión indisoluble entre o sistema enerxético e o socioeconómico polo que seguramente toque, dende xa, buscar un novo pacto social que nos permita reducir o consumo desmedido de enerxía (e doutros recursos) se queremos manter a vida no noso planeta.

AQUÍ vos deixamos o programa, e aquí tamén queda unha presentación ben completiña sobre o tema, con datos moi clarificadores.

Entrevista: Sergio Fernández
Produce: Jorge Lama

Crónica da nova visita do programa AquaMoz a Mozambique

No mes de maio tivo lugar unha visita técnica a Mozambique na que se traballou coa Administración Rexional de Augas do Sur (ARA Sul) de Mozambique nas súas oficinas de Maputo.

O traballo estivo relacionado coas inundacións pero, nesta ocasión, focalizouse principalmente na planificación e na xestión.

Foron desenvolvidas diferentes sesións e talleres técnicos nas que se analizou a situación da ARA Sul nese ámbito das inundacións e se debateu con exemplos sobre as bondades e oportunidades de desenvolver o marco legal relacionado con ese tipo de evento hídrico extremo, que vén gañando relevancia nos últimos anos no país. O traballo foi realizado fundamentalmente coa xefa e o coordinador do departamento de recursos hídricos e tamén houbo sesións de traballo nas que se involucrou a toda o persoal do departamento.

Durante a visita, e o longo do mes, tamén se atenderon cuestións relacionadas co estudo das inundacións e o traballo continuado de monitoreo da seca e dos embalses.

A mediados de xuño terá lugar unha visita a Galicia de representantes da ARA Centro,co obxectivo de que poidan coñecer in situ o traballo que se realiza en Galicia en relacións as inundacións, aproveitando esta viaxe tamén para coordinalo.

BOE

Boletín Oficial ESFeiro. Maio 2025



CONTIDOS

  • Vida Asociativa
  • Honduras
  • Mozambique
  • Enlaces de interese
  • Recomendación artística
  • E no próximo mes …
  • A ESFrase do mes

VIDA ASOCIATIVA

    En abril sacamos o boletín sonoro do primeiro trimestre do ano, cun cambio de formato deste podcast que era mensual. 

    No programa ESF na Universidade, moitas escolas e facultades universitarias de Galicia se atoparon nos espazos comúns con tarxetas da nosa campaña “Todo pasa… e todo queda?”, para sensibilizar sobre a invisibilización e desprezo cara as mulleres por parte de pensadores prominentes da historia. Ademais, na ETSE de Compostela tivemos un par de clases, sobre que é a cooperación ao desenvolvemento e sobre xestión de eventos hídricos extremos en Mozambique. Xente de ESF impartiu sendas sesións no Mestrado en liña de IA e xornalismo de RTVE: A IA cun enfoque crítico e Fediverso e redes sociais descentralizadas.

    Foron seleccionadas as persoas que participarán no Programa de Voluntariado Internacional de Coñecemento doutras Realidades. Xa empezou a súa formación, e se puideron coñecer no primeiro encontro presencial da formación.

    No programa Hackers Sen Fronteiras, de tecnoloxía para o ben común en secundaria, houbo faladoiros no IES San Rosendo Mondoñedo (sobre redes sociais descentralizadas) e no IES Terra de Xallás (sobre transición enerxética xusta). Tamén tivemos un ciberencontro para coñecer a iniciativa de Xardíns Circulares no IES Valga.

    Como actividades do programa de Tecnoloxía para o ben común nos ámbitos profesionais, tivemos unha tertulia en Santiago sobre se unha empresa eco-social é posible. Tamén un ciberencontro para falar de tecnoloxía para o ben común na economía social, con distintos organizacións do sector.

    Tivemos un pequeno encontro da base social da Coruña. Ademais, nas redes, participamos no encontro de Mentoring, xa que se participou en 2024 como mentores dunha persoa. Tamén estivemos na asemblea da Rede Acampa, e nun encontro con mulleres activistas de Honduras en Compostela.


HONDURAS

    No eixo de Dereito a Auga, houbo unha importante reunión con organizacións públicas con competencias na xestión da auga, organizada pola Mancomunidade NASMAR, invitando tamén a CODDEFFAGOLF, a outra socia dos nosos proxectos. Tamén realizouse unha xira técnica para coñecer experiencias exitosas en plantas potabilizadoras para comunidades rurais

    No eixo de Soberanía Alimentaria, con CODDEFFAGOLF, continúan os talleres formativos para colectivos de mulleres marisqueiras de Amapala. Houbo un de elaboración de encurtidos e escabeches. Tivemos a excelente nova da concesión dunha axuda de 600.000 euros da nova convocatoria de Programas Internacionais de Cooperación, da Cooperación Galega da Xunta de Galicia. Nos vindeiros tres anos, poderemos continuar o programa de restauración do complexo de lagoas de inverno do sur de Honduras.


MOZAMBIQUE

No mes de abril continuouse traballando coas Administracións Rexionais da Auga (ARA) de Mozambique na monitoria da seca. Tamén continuou a recompilación de información e a elaboración das análises preliminares para a definición da bacía de maior interese, co obxecto de realizar un novo estudo de inundacións, que servirá tamén como base para continuar a formación dos técnicos mozambicanos. Ademais, traballouse na programación da visita a Mozambique que terá lugar a mediados de maio e que estará centrada principalmente na xestión de inundacións coa ARA Sul. No mes de abril tamén houbo unha charla na Escola Técnica Superior de Enxeñería da USC centrada na xestión dos eventos extremos en Mozambique.


ENLACES DE INTERESE

Activismo e persoas

Auga

Consumo responsable

Cooperación e ONGD

Educación para o desenvolvemento

Enerxía e cambio climático

Iniciativas

Investigación para o desenvolvemento 

Mundo

Pobreza e exclusión

Políticas e modelos de desenvolvemento

Soberanía alimentaria e defensa do territorio

Tecnoloxías da Información e Comunicacións (TIC)

Tecnoloxía para o desenvolvemento humano


RECOMENDACIÓN ARTÍSTICA

    Este mes traemos nada menos que… un xogo de mesa!! Chámase Nosotras, Las Brujas, e se asume o papel dunha integrante dun grupo de mulleres, para intentar salvar a unha das túas compañeiras, acusada de bruxería, que está á espera de ser xulgada e executada. Aquí unha completa reseña do xogo.


E NO PRÓXIMO MES …

    Temos un novo apartado na nosa páxina web, onde se pode ver a axenda de próximos eventos ESFeiros ou que nos parecen interesantes pola temática. Ademais:

   Para máis info sobre cursos e eventos en Galicia  consulta a Axenda Solidaria e as formacións da Coordinadora Galega de ONGD


A ESF-RASE DO MES

     A auga, as sementes e a enerxía non deben ter condición de propiedade
Francisca Fernández Droguett

Contratación de servicios técnicos de evaluación final. Proyecto de mejora de gestión pública y social para gobernanza hídrica 9 municipios Honduras

Se trata de una contratación de un servicio externo para realizar la evaluación externa final del proyecto, financiado por la Agencia Española de Cooperación Internacional para el Desarrollo, 2022/PRYC/000903: Mejora de la gestión pública y social para la gobernanza de los recursos hídricos en 9 municipios de la región 13 Golfo de Fonseca (Honduras), Fase 1.

Estuvo ejecutado por Ingeniería Sin Fronteras Galicia, el Comité para la Defensa y Desarrollo de la Flora y Fauna del Golfo de Fonseca (CODDEFFAGOLF), Mancomunidad de Municipios del Sur – NASMAR y
Asociación Hondureña de Juntas Administradoras de Sistemas de Agua (AHJASA).

Las ofertas deberán ser presentadas a más tardar el lunes 05 de mayo de 2025 a las 23 horas de Honduras, 13:00 horas de España.

Aquí se pueden descargar los términos de referencia para su consulta.