Ciberfaladoiro: é ESF feminista?

O pasado 23 de marzo adicamos un dos nosos ciberfaladoiros ao tema da igualdade de xénero na asociación. Quixemos titulalo “É ESF feminista”?

En realidade non vemos posible determinar unha liña vermella para saber se ESF (ou calquera outra organización) é feminista. No caso de ESF, nin sequera sabemos de que criterios partir para saber en que medida estamos a avanzar (ou non) cara a ser unha organización máis feminista, como temos recollido na nosa visión de ESF para 2024 que figura na nosa planificación estratéxica. Eses criterios terían que vir determinados, ademais, por unha visión compartida de que feminismo queremos impulsar en e dende a organización. O primeiro paso para iso coidamos que é conformar un grupo que queira impulsar o proceso de diagnose interna e reflexión cara acadar un Plan de Igualdade. Posiblemente “o documento” do plan non teña tanta importancia como o proceso para acadalo, pero aínda así seguro que tamén pode ser útil para quen veña despois, así como para ter algúns instrumentos (protocolos, por exemplo) e posicións claras con respecto a posibles actitudes machistas dentro da organización.

Plantexouse a dúbida de en que medida era posible formar unha organización feminista se hai persoas que non o son, e como compatibilizar esa vocación de ESF de ser un espazo aberto e educativo para compartir reflexións e dúbidas (cunha vocación de construir un mundo xusto e solidario), cunha posición máis intolerante contra calquera tipo de actitudes machistas.

Tamén se compartiron experiencias das participantes sobre o que se atoparan noutros espazos vitais, tanto persoais como de activismo, sobre como as organizacións e persoas activistas (sobre todo homes) afrontan a inclusión do enfoque de xénero e o feminismo nos debates. Pode ser rexeitamento, ou a idea de que está superado, ou unha pretendida neutralidade que, probablemente, neste tema é case imposible xa que xera moita polarización. En realidade a neutralidade pode negar/invisibilizar a existencia de privilexios/opresións/xerarquías/prexuízos individuais, colectivos e estruturais, entorpecendo así o traballo pola igualdade. Por iso dicimos que neste tema a neutralidade en realidade non existe…

Aínda nos queda moito camiño, pero xa empezamos a camiñalo!

Boletín Oficial ESFeiro. Abril 2021


CONTIDOS

  • Vida Asociativa
  • Honduras
  • Enlaces de interese
  • A recomendación artística do mes
  • E no próximo mes …
  • A ESFrase do mes

VIDA ASOCIATIVA

    Este mes de marzo a reflexión sobre xénero e feminismo tivo un espazo moi importante nas actividades de ESF, xa que tivemos unha formación sobre auga e xénero, e un Ciberfaladoiro sobre se “É ESF feminista?” (pronto teremos un resumiño das conclusións). Estase a conformar un grupiño para traballar nunha diagnose de xénero da asociación e, oxalá, chegar a ter un plan de igualdade.

    Compartimos o Boletín Sonoro do mes de marzo (pouco máis de 5 minutos de podcast ESFRadio resumindo o máis importante do BOE de marzo), ademais dun resumo das Xornadas “Educar con emoción, aprender con paixón” organizadas polo Concello de Tomiño, ás que asistiu xente da base social de ESF e nos compartiu as aprendizaxes que sacaron.
    O Banco de Reciclaxe Electrónica ESFeirobotou andar no noso local na Escola de Enxeñería de Camiños no campus de Elviña (A Coruña). Esperamos facer algúns obradoiros chulos de cacharreo nel, ademais de empezar a colaborar con Ecos do Sur para pechar a fenda dixital con familias que precisen máquinas e queran aprender a cacharrear con GNU-Linux. En Vigo están tamén arrancando un banco deste tipo, neste caso en colaboración coas asociacións IEEE e ACCEM. Con IEEE ademais se colaborou organizando a charla “Visión y experiencias en ingenieria con software libre” nas xornadas para a súa base social a nivel estatal, que se pode ver aquí. Estes Bancos de reciclaxe están dentro das actividades do noso Grupo de Apoio Mútuo Dixital, que segue a formarse, desta volta aprendendo da experiencia do Banco de REciclaxe Electrónica de Teo organizada por AberTeo, e se pode ver aquí.
    Tivemos tempo, por outra banda, de atoparnos con compañeiras de outras asociacións de ISF do resto do Estado Español na Asamblea Federal, de momento con pantalla polo medio. Que gañas de vernos en persoa!

    Por último, queremos compartir un artigo científico recén publicado (estará en aberto até o 18 de maio) por parte de colaboradoras de ESF, sobre calidade e cantidade de auga nos Campamentos de refuxiados saharauis en Alxeria con datos extraídos, entre outras fontes, dos proxectos que tivemos aló, en colaboración coa Universidade da Coruña. É de valorar o esforzo das investigadoras en ámbitos tan importantes como este, que moitas veces non se fai polas trabas dentro do propio sistema de investigación.


HONDURAS

    En Honduras, co motivo do 8M, participamos nunha campaña impulsada por AECID-Honduras visibilizando mulleres bravas.

    No programa de soberanía alimentaria e defensa do territorio, presentouse a ferramenta SIROS mellorada, unha app para a localización participativa de lugares de alto valor ambiental, ou lugares con agresións ao medio, desenvolvida coa participación de CODDEFFAGOLF e o Cartolab da UDC. Neste mesmo programa, impulsado por CODDEFFAGOLF, tivo lugar o Conversatorio sobre a gobernanza no subsistema marino costeiro no Golfo de Fonseca, coa participación de FULSALPRODESE (El Salvador), DIGEPESCA, unidades municipales de medioambiente e representantes dos grupos de mulleres marisqueiras de Amapala, Marcovia e San Lorenzo, coas que colaboramos.

    Durante o mes de marzo tivemos en Honduras a todo un equipazo humano: Miriam, Edwin, Irene, Elmer e Raquel. Aquí o podes coñecer!


ENLACES DE INTERESE

Auga

Comunicación para o (como) desenvolvemento

Consumo responsable

Cooperación e ONGD

Educación para o desenvolvemento

Enerxía e cambio climático

Iniciativas

Investigación para o desenvolvemento 

Mundo

Políticas e modelos de desenvolvemento

Sensibilización

Soberanía alimentaria e desenvolvemento rural

Tecnoloxías da Información e Comunicacións (TIC)

Tecnoloxía para o desenvolvemento humano

Voluntariado e Persoas


A RECOMENDACIÓN ARTÍSTICA DO MES

    Esta é unha sección do BOE de recente creación, onde recomendaremos algunha obra artística que nos pareza especialmente inspiradora. Cancións, libros, películas, obras de teatro, banda deseñada…, calquera peza de arte pode ter cabida!

    Este mes queremos compartir convosco a obra da pintora de Viveiro, Maruxa Mallo. Foi unha das maiores expoñentes do surrealismo en España, considerada como artista da xeración do 1927 e formaba parte do grupo de mulleres artistas coñecido como Las Sinsombrero. Mentres participaba en accións das Misións Pedagóxicas en Galicia durante a Segunda República, sorpréndea a Guerra Civil e vese obrigada a fuxir a Portugal onde a agarda Gabriela Mistral, que era por aquel tempo embaixadora de Chile en Portugal. Será Mistral quen leve a Maruja a Bos Aires, onde finalmente se quedaría durante todo o seu exilio, que durou nada máis e nada menos que 25 anos.


E NO PRÓXIMO MES …

  • 7 de abril: Día Mundial da Saúde
  • 9 de abril: cúmplese un ano do noso primeiro ciberfaladoiro no confinamento. Pensamos que se converteu nun espazo de apoio mútuo e compartir que nos axudou como organización a seguir impulsando o pensamento crítico nestes tempos de pandemia.
  • 13 de abril: Ciberfaladoiro “Como será a ESF do futuro”. 19h nesta sala. Como será o activismo post-pandémico?
  • 17 de abril: Día Internacional da Loita Campesiña
  • 22 de abril: Día da Terra
  • 24 de abril: Asemblea Xeral de primavera de Enxeñería Sen Fronteiras Galicia.
  • 28 de abril: Día Mundial da Seguridade e Saúde no Traballo
  • 28 de abril: faladoiro de libre acceso dentro da materia de Cooperación para o Desenvolvemento na Enxeñería Civil, coa que ESF colabora e axudou a crear no seu día. 12:45h. Aula 2 – Escola de Camiños, Campus de Elviña, A Coruña. n’UNDO. Deshacer – Rehacer – No hacer. Colectivo n’UNDO.

   Para máis info sobre cursos e eventos en Galicia  consulta a Axenda Solidaria e as formacións da Coordinadora Galega de ONGD (ou subscríbe ao seu boletín quincenal, que conta con ofertas de emprego; formacións e actividades; novidades do sector; convocatorias de bolsas e subvencións; propostas de voluntariado, etc.). Tamén nas nosas redes sociais twitter, instagram e na nosa canle de telegram,difundimos eventos de interese externos a ESFGalicia de temas vinculados ao noso traballo.


A ESF-RASE DO MES

    A min preocúpanme tres ou catro cousas das tecnoloxías actuais. […] A primeira, obtención dos materiais. Segunda, a man de obra explotada. A terceira, os transportes desas tecnoloxías. E a cuarta, que son produtos que non invitan á intelixencia.
Arcadi Oliveres (do que onte tivemos que lamentar o seu pasamento)

Música para novos homes

Co gallo da participación da nosa base social nas xornadas “Educar con emoción, aprender con paixón” organizadas polo Concello de Tomiño, realizamos unha actividade no grupo de traballo non mixto sobre novas masculinidades.

A idea concreta parte da segunda conferencia das xornadas “Educar a través da emoción musical: beneficios dende unha perspectiva neurocientífica” impartida por Almudena González Prito, referencia en investigación da relación da música e o cerebro.

O obxectivo da actividade foi empregar a música como ferramenta de introspección é autocoñecemento. A proposta concreta foi xerar un contido nese grupo: unha lista de reprodución musical. Cada persoa propuxo tres cancións que tiveran algún significado vital en canto á configuración da súa masculinidade. Despois fíxose unha reunión online na que se xerou un debate guiado pola propia lista musical.

A música axudounos a identificar problemáticas asociadas ó machismo cultural, moitas delas superables cunha simple descrición e comprensión. Ademais, axudou a agrupar temáticas asociadas e identificar outras como a homofobia, transfobia ou a xenofobia.

Neste enlace da nosa canle de YouTube podedes atopar a lista que chamamos “Música para novos homes e na descrición da mesma a explicación detallada de cada canción. Animámosvos a desfrutala tanto coma nós porque, ao final, diso se trata, de desfrutar da música e, se pode ser facendo un exercizo de aprendizaxe e autocoñecemento, mellor.

Boletín Sonoro ESFeiro en ESFRadio: marzo 2021

Xa chegou o segundo Boletín Sonoro ESFeiro en ESFRadio, a versión podcast do noso Boletín Oficial ESFeiro. En pouco máis de 5 minutiños podes coñecer o que fixemos en xaneiro en Galicia e #Honduras, novas sobre tecnoloxía e dereitos humanos, recomendación de publicación en físico (que prestamos á nosa base social), axenda de eventos vindeiros e ESFrase do mes.

Se che gustan os podcasts, apúntate a ESFRadio!

Tamén en spotify

O que aprendemos nas Xornadas “Educar con emoción, aprender con paixón”

A semana do 8 ó 11 de Febreiro de 2021 tivo lugar A Semana da Educación “Educar con Emoción, aprender con Paixón” organizado polo Concello de Tomiño.

Según o propio Concello, as xornadas organizaronse para que docentes, persoas educadoras en xeral e pais e nais en particular acudiran a informarse e formarse en diferentes temáticas relacionadas coa educación. Participaron conferenciantes que son grandes profesionais con experiencia na temática, nesta edición tivemos con nós a Octavio Salazar, Almudena González, Marta Peirano e Alberto Soler.

A primeira conferencia “Educación, feminismo e masculinidades.” a cargo de Octavio Salazar abordouse como a educación debería incorporar a perspectiva feminista, o que supón ir máis aló da mera coeducación; habería que desenvolver programas específicos de intervención coa mocidade. O obxectivo non sería outro que dar resposta paritaria ao modelo educativo que marca o artigo 27.2 da Constitución Española e vinculalo co reto de como redefinimos as condicións da vida en común.

Na sesión do martes titulada “Educar a través da emoción musical: beneficios desde a perspectiva neurocientífica.” , Almudena Gonzalez falou sobre como a música é unha arte capaz de provocarnos diferentes emocións e no contexto educativo son importantes as súas implicacións e beneficios. Os estudos de neurociencia analizaron estas cuestións en profundidade e esta conferencia tivo como obxectivo esclarecer os alicerces da emoción musical na educación. Almudena abordou a literatura científica coa música como eixo vertebrador, analizando os diferentes estilos musicais académicos e populares, calidades e aspectos relacionados coa emoción e cognición musical. Afondou na interrelación dos coñecementos neurocientíficos cos musicais, xa que a unión entre estes dous campos proxecta novos camiños tanto dentro da aula como no ámbito familiar.

Nesta sesión unha persoa da nosa base social interviu plantexando un proxecto musical persoal e sobre como a música configura a masculinidade. Este feito deu lugar a unha actividade concreta no grupo de traballo non mixto sobre masculidadades de Enxeñería, pero disto falaremos noutra ocasión.

O xoves, Marta Peirano, xornalista e investigadora desenvolveu a poñencia en torno ó título “Como combater a desinformación con campañas de inoculación efectivas”. Sobre como as Redes Sociais convertéronse no vehículo de transmisión perfecta da desinformación. Non é só un problema técnico, que se poida resolver con algoritmos e Intelixencia Artificial. Plantexou a pregunta Que ferramentas temos para combatela? Dando como resposta o desenvolvemento do noso espíritu crítico.

Houbo duas preguntas da nosa base social.

A primeira foi que opinaba da Deep Web como ferramenta xeradora de desinformación. Marta comentou que foi dende sempre algo demonizado pero que o impacto que ten sobre a xeración da desinformación lle parecía mínimo.

A segunda foi sobre que accións directas poderiamos levar a cabo dende xa mesmo, ao día seguinte da charla. Unha resposta concreta foi xogar nós, coa familia, ou nas aulas, a un xogo onde o obxectivo e “facer desinformación”, porque logo é máis sinxelo identificar as técnicas que empregan as fake news para influirnos. O xogo, da Universidade de Cambridge, chámase Bad News, e está pendente de traducir do inglés, pero é moi sinxelo.

No último relatorio o psicólogo Alberto Soler falounos sobre “Normas, límites, premios e castigos”. Sobre algo que parece tan razoable como que a maioría estamos de acordo en que queremos educar aos nosos fillos e fillas con grandes doses de amor, agarimo e respecto. Pero sempre hai situacións nas que é necesario establecer algúns límites que os protexan ou para ensinarlles cal é a forma axeitada de comportarse. Entón é cando a moitas familias e docentes asáltanlles as dúbidas: de verdade fan falta as normas e os límites?, cales?, a partir de que idade?, como podemos establecelos de forma clara e respectuosa coas súas emocións? E todo isto lévanos aos premios e os castigos. Xa sabemos, porque o falamos moitas veces, que non son nin a única nin a mellor ferramenta para educar a fillos, fillas ou alumnado pero, si non premiamos nin castigamos, que facemos cando superan eses límites ou incumpren as normas que puxemos?

En torno a estes temas, Alberto plantexou un interesantísimo relatorio sobre diferentes métodos, opinións concretas e accións directas para levar a cabo a educación das criaturas con un impacto emocional negativo mínimo na súa evolución vital.

Finalmente, dar os parabéns ao Concello de Tomiño a organización destas xornadas, as cales desfrutamos e nas cales aprendemos moitas cousas de utilidade. Estas iniciativas dende e eido local son moi de agradecer.

8M. Visibilizando a mulleres bravas de Honduras!

Nunha preciosa campaña impulsada dende AECID-Honduras, presentáronse distintas mulleres traballadoras e lideresas das que colaboran coas distintas ONGD españolas presentes en Honduras. Queremos presentarvos ás que temos a sorte de coñecer e coas que compartimos esforzos nos programas que Enxeñería Sen Fronteiras impulsa no sur de Honduras, neste caso en colaboración con CODDEFFAGOLF e financiación da Cooperación Galega da Xunta de Galicia.

Neste enlace pódense ver as imaxes de catro delas:

  • Lorena Núñez, presidenta do grupo de mulleres marisqueiras de San Lorenzo
  • Nelly Villagra, do grupo de mulleres marisqueiras de San Lorenzo
  • María Teresa Flores, emprendedora do grupo de mulleres marisqueiras Estrellas del Mar de Marcovia
  • Mariela Burgos, presidenta do grupo de mulleres marisqueiras Estrellas del Mar de Marcovia

Neste outro pódese coñecer ao resto:

  • Dania Brugos, comercializadora de alimentos (marisco e tortillas)
  • Grupo de mulleres marisqueras emprendedoras

Aproveitamos para lembrar a visita doutras 6 mulleres bravas a Galicia hai xa ano e medio. A de cousas que pasaron dende aquela…

Boletín Oficial ESFeiro: marzo 2021


CONTIDOS

  • Vida Asociativa
  • Honduras
  • Enlaces de interese
  • Publicacións en físico
  • A recomendación artística do mes
  • E no próximo mes …
  • A ESFrase do mes

VIDA ASOCIATIVA

  Este mes, ademais de celebrar que o BOE xa ten un irmán sonoro en forma de podcast, engadimos duas novas seccións: a “Recomendación artística do mes” e, dentro da sección Enlaces de interese, unha subsección para o tema de enerxía e cambio climático (que ademais vén fortísima na súa estrea).  

Tivemos a boa nova da creación dun incipiente grupo de enerxía e cambio climático de ESF, que foi o detoante de que adiquemos ese apartado específico a novas neste eido. Empezaron forte, impulsando un dos ciberfaladoiros realizados no mes, o de “alternativas para unha transición enerxética: que podo facer eu?“, do que se fixo un resumo por se non puideches asistir. O outro ciberfaladoiro foi sobre Outras realidades: Mozambique (é posible que pronto empecemos a facer algunha cousiña sobre este país).

    Tivemos tempo de asistir á presentación da nova Estratexia Dixital da Xunta de Galicia, e nos suscitou dúbidas que queremos compartir aquí.

    Tamén houbo reunións do grupo de Dereito Humano á Auga para seguir traballando no mapeo do estado da xestión do abascemento nos concellos de Galicia en colaboración con Ecoloxistas en Acción e a Universidade da Coruña, así como do grupo de Soberanía Alimentaria e Defensa do Territorio, que estivo definindo accións para este 2021. O 13 de febreiro houbo o III Ciber-vermú do grupo de homes esfeiros (ao que chamamos agarimosamente “micromachiños”), onde compartimos inquietudes sobre masculinidades alternativas.

    O Grupo de Apoio Mútuo Dixital tivo o primeiro encontro con membros de Ecos do Sur, para arrincar a proxecto de redución de Fenda Dixital en familias vulnerables coa reutilización de equipos vellos “voltos á vida” con software libre, apoiado por fondos IRPF da Xunta de Galicia.


HONDURAS

    En Honduras tivemos a boa nova da reincorporación da nosa representante país Raquel (apertas!!), e a viaxe de Irene para dar apoio nos meses de febreiro e marzo no país no peche de proxectos que toca nestes dous meses.

    Dentro do programa de soberanía alimentaria e defensa do territorio, en febreiro rematouse o proxecto, financiado pola Xunta de Galicia, de apoio á actividade marisqueira na súa fase 1 (nos vindeiros meses estaremos buscando a financiación para continuar). Presentouse a versión mellorada da ferramenta de mapeo participativo de áreas de alto valor ambiental e de agresións ambientais, SIROS, desenvolta co apoio do cartoLAB da Universidade da Coruña. Ademais, mulleres marisqueiras tiveron unhas xornadas de sementeira de marisco.

    Tamén nese programa, pero noutro proxecto, financiado pola Axencia Española de Cooperación, a organización hondureña socia de ESF, CODDEFFAGOLF, participou na mesa de Seguridad Alimentaria y Nutricional de la municipalidad de Nacaome.

    No último dos proxectos que temos en marcha dentro deste programa, tamén financiado pola Xunta de Galicia,  estamos a colaborar co CEXEF apoiando a grupos de mulleres con  CODDEFFAGOLF e ás oficinas municipales de la mujer de los 7 municipios da Mancomunidad NASMAR. En febreiro tivo lugar o primeiro foro de sanación grupal, “Tejiendo ternura en colectividad “, como un espazo reflexivo para as compañeiras que defenden a vida xunto ao mar.


    Xa no outro programa que temos en Honduras, o de promoción do dereito humano á auga, quixemos chamar a atención sobre a nosa aposta por ir introducindo no programa a hidroxeoloxía como sustento científico para fortalecer as accións das nosas socias na xestión da auga en Honduras. O estamos a facer coa Universidade da Coruña. Ademais, estivemos a preparar unha proposta para obter financiación da Deputación da Coruña para apoiar o programa de Formación de Técnicas Comunitarias de Auga.

A mala nova foi ter que lamentar o pasamento da alcaldesa de El Triunfo Gina Bonilla, coa que colaboramos estreitamente na defensa do dereito á auga na zona e que tivo a ocasión de visitar Galicia en 2018. Con ela, vaise unha loitadora e un exemplo para a clase política de Honduras. Foi pracer ter compartido esforzos con ela.


ENLACES DE INTERESE

Auga

Comunicación para o (como) desenvolvemento

Consumo responsable

Cooperación e ONGD

Educación para o desenvolvemento

Enerxía e cambio climático

Iniciativas

Investigación para o desenvolvemento 

Mundo

Políticas e modelos de desenvolvemento

Sensibilización

Soberanía alimentaria e defensa do territorio

Tecnoloxías da Información e Comunicacións (TIC)

Tecnoloxía para o desenvolvemento humano

Voluntariado e Persoas


PUBLICACIÓNS EN FÍSICO

(se che interesan, están no local de A Coruña ou fácilmente accesibles, e as persoas da base social de ESF poden solicitalas para préstamo).

Aquí podes ver moitas das publicacións que temos disponibles para préstamo á base social xa catalogadas.

Este mes:

  • Atlas Ecosocial de Galicia. Editorial Catroventos

A RECOMENDACIÓN ARTÍSTICA DO MES

    Esta é unha nova sección de BOE, onde recomendaremos algunha obra artística que nos pareza especialmente inspiradora. Cancións, libros, películas, obras de teatro, banda deseñada…, calquera peza de arte pode ter cabida!

Queremos estrear a sección con Manu Chao e o seu Clandestino, case un himno. Aquí podes escoitalo!


E NO PRÓXIMO MES …

   Para máis info sobre cursos e eventos en Galicia  consulta a Axenda Solidaria e as formacións da Coordinadora Galega de ONGD (ou subscríbe ao seu boletín quincenal, que conta con ofertas de emprego; formacións e actividades; novidades do sector; convocatorias de bolsas e subvencións; propostas de voluntariado, etc.). Tamén nas nosas redes sociais FacebookinstagramTwitter difundimos eventos de interese externos a ESFGalicia de temas vinculados ao noso traballo. 


A ESF-RASE DO MES

A ciencia non é senón unha perversión de si mesma, a menos que teña como obxectivo final o melloramento da humanidade
Nikola Tesla

Ciberfaladoiro. Alternativas para a transición enerxética: que podo facer eu?

Neste ciberfaladoiro, que fixemos a pasada semana, quixemos compartir as pequenas ou grandes cousas que podemos facer dende a nosa vida diaria para impulsar esa necesaria transición enerxética. Non faltaron as reflexións sobre o contexto no que estamos inmersas, que dificultan en moitos casos as apostas persoais por boas prácticas e eleccións tecnolóxicas ao servizo dunha transición realmente sustentable. O mundo non aposta de momento de xeito masivo polo modelo de recuperación, reciclaxe e redución, pero esperamos que iso estea cambiando. Non queda moito tempo…

No entanto, dentro das nosas posibilidades, fomos partillando algunhas solucións que algunhas de nós estamos a implementar, e outras que as vemos viables e desexables, a pesar de que non esteamos a implementalas aínda. Empezando dende o máis sinxelo ao máis complexo ou custoso:

  • Redución doméstica de gasto, para evitar despilfarro de enerxía en luz e outras fugas de electricidade. Tamén xurdiu o tema de electrodomésticos eficientes e o sempre recorrente aforro en auga (que de facto tamén o é en enerxía). Aproveitar mellor a auga ao fregar cacharros, uso da auga da ducha mentres non quence para encher caldeiros que permitan fregar a casa/usala na cisterna/regar as plantas (tamén a do deshumidificador), reducir o caudal da cisterna (por exemplo metendo unha botella).
  • Non quedou sen mencionar, aínda que brevemente (tamén é un bo melón), o tema da compra de cercanía e tempada, apostando por alimentos Km0 ou o máis achegados posibles. Tamén a parte de greenwashing de empresas como Amazon que, sen embargo, teñen gran impacto nas emisións polo reparto.
  • O feito de vivir nunha casa igual da pé a maior posibilidade de implementar prácticas a maior nivel, como pequenas obras que permitan un mellor reaproveitamento de auga (de augas grises, por exemplo)
  • Á hora de contratar o servizo de abastecemento eléctrico, facer unha aposta por pequenas comercializadoras que ofrezan electricidade 100% renovable, e mellor se son cooperativas (onde as persoas socias son tamén clientas, e se involucran máis nas decisións e gobernanza sobre a electricidade que consumen). Algunhas destas cooperativas chegan ao nivel de xerar, por ser donas de parques solares. Falamos do caso de Nosa Enerxía, dado que dúas das persoas que estaban no ciberfaladoiro eran socias desta cooperativa.
  • Xa se nos queremos meter a rehabilitar ou facer unha vivenda, aquí hai moitas posibilidades, pero a selección de bos illantes axuda moito á redución do gasto enerxético (os estándares de casa pasiva están crecendo na súa implementación, ou polo menos se non é co sello de Pasive House, si cos materiais e técnicas equivalentes). E xa, a outro nivel, o emprego de materias de bioconstrución, moi interesantes para esas solucións de illamento, pero que tamén pretenden acadar a sustentabilidade no resto do seu ciclo de produción (incluíndo a proximidade de materiais), aínda que aquí hai que buscarse máis a vida, cada vez vai sendo máis habitual atopar profesionais (máis no deseño que na construción en si). ESPIGA é unha boa porta de entrada. Neste eido da construción tamén deu tempo a falar de diversas tecnoloxías de xeración descentralizada para instalacións domésticas como a de paneis solares (con ou sen baterías, que baixaron moito de prezo no último ano, pero seguen a ter os seus problemas), ou xeotermia vs aerotermia (máis cara e eficiente a primeira), e outras que poderían ser interesantes pero non hai apoio da lexislación (como o gas natural renovable a partir do lixo ou excrementos, complicadísimo de implementar a nivel doméstico polas trabas lexislativas, ou a mini-hidráulica). O abastecemento descentralizado e non conectado a rede tamén deu para falar. Dependendo do consumo, pode ser complicado, pero si hai exemplos que o poden facer viable. A cuestión é que quizais non é tan eficiente no seu balance final enerxético con respecto a conectarse á rede (sobre todo cando á rede aumente no mix enerxético as fontes renovables con respecto a fósiles, ou á nuclear, que ten outro tipo de problemas). Que ten menos pegada, estar todas conectadas a unha rede que saca a enerxía de plantas fotovoltaicas, eólicas ou hidráulicas, ou ter cada unha na casa os medios para obter a enerxía de uso doméstico? Porque hai que contar que hai industrias que precisan de potencias moi grandes, por non falar do tema de que pasa co transporte.
  • O melón do transporte. Aquí metémonos algo no eido do coche eléctrico, ao que é posible que lle adiquemos un ciberfaladoiro só para el… A potencia que precisa é moi grande, e complica bastante a xeración doméstica, polo menos tal e como está a cousa montada actualmente. Certo que a I+D+I é como se acabara de empezar neste eido. En calquera caso, non parece máis que un patadón cara adiante da industria do automóbil, que en realidade ten pouco que aportar á transición realmente sustentable.
  • Tamén xurdiu o tema do activismo persoal, participando en iniciativas de presión política (que parece que nos quedan moi lonxe, pero son realmente importantes) e de aprender máis desta realidade enerxética posta ao servizo dun sistema insustentable (como participando en ciberfaladoiros!!! :D), ou tratando de que outra xente coñeza unha realidade da transición enerxética da que non se fala tanto, máis aló do “crecemento verde” e outras solucións incompletas e enganosas (aquí hai unha publicación da que falamos, que é o máis parecido ao apocalipse zombie, pero en versión transición enerxética, e da moito que pensar). Unha iniciativa actualmente en marcha é a de tratar de que España saia da Carta da Enerxía (na que se entrou nos 90, e que impón moitas restricións ás capacidades de cada país asinante da carta á hora de ir movéndose cara maior soberanía enerxética, clave na nosa opinión para unha transición enerxética xusta e verdadeiramente sustentable). Neste senso da sensibilización, tamén houbo certo laio con respecto ás boas ideas sobre tecnoloxías ao servizo deste modelo máis “decrecentista” que se desenvolven en traballos fin de grao o máster nas universidades, e quedan sen difundir nin desenvolver, metidos nun caixón. Dende ESF pretendemos levar á universidade esta realidade escondida da transición enerxética (e doutros temas como auga, soberanía alimentaria ou soberanía dixital), desmontando o super-optimismo tecnolóxico, e animando a desenvolver unha tecnoloxía ao servizo doutro modelo distinto de desenvolvemento que non deixen a ninguén atrás.Houbo moitas cousas que quedaron no tinteiro, que tampouco queriamos que nos deran as uvas. Unha delas pode ser o gasto en tecnoloxías dixitais (tamén na casa, e no noso día a día coa cantidade de información que enviamos e recibimos por traballo, ocio, relacións sociais…, que ten un impacto cada vez maior). Que se vos ocorre a maiores? Deixádenolo nos comentarios ou dicídenolo en info[arroba]galicia.isf.es para tocar en vindeiros ciberfaladoiros

Agua subterránea en el sur de Honduras: la complejidad de la identificación

El mayor problema de estudio del agua subterránea es que, al estar bajo tierra, no se ve. Esto parece una gran tontería, pero es el origen del mal uso, el abandono y la contaminación de este recurso. Tanto en países como Honduras como en el rural gallego, existe un entendimiento del origen y el flujo del agua subterránea que se basa en la tradición y en la imaginación y no en la ciencia y que, en muchos de los casos, poco tiene que ver con la realidad. Sin embargo, la gestión y protección del agua subterránea requiere un profundo conocimiento del origen y el volumen renovable del recurso, el flujo subterráneo, los procesos que se producen en el subsuelo y las amenazas a la calidad del agua. Se ha comprobado además que no es suficiente contar con una persona experta que participe en el diseño del programa de desarrollo o en la planificación de gestión de los recursos hídricos. Es necesario un trabajo en la formación y sensibilización del personal de las organizaciones socias locales y en la población, para que sean quienes exijan la correcta gestión y el cuidado del agua subterránea, comprendan las soluciones técnicas adoptadas y detecten posibles problemáticas.

Enxeñería Sen Fronteiras Galicia (ESF) comenzó en 2007 a trabajar en el sur de Honduras en el marco de un convenio con la AECID. La base del trabajo que se ha estado desarrollando en el país es la realización del Plan de Gestión Integral del Recurso Hídrico. Se trata de una herramienta de planificación del agua basada en el estudio del territorio, comunidades y agua que sirve para diagnosticar, analizar y diseñar las actuaciones y planificar las inversiones con un enfoque de cuenca hidrográfica. Este trabajo se ha realizado siempre contando con los gobiernos locales, organizaciones (Ej. CODDEFAGOLF, Save the Children, AHJASA) y las comunidades para conseguir el fortalecimiento de la capacidad organizativa. Los proyectos realizados en estas líneas han sido financiados principalmente por la AECID y Cooperación Galega (Xunta de Galicia), pero también por el Concello de Lugo, la Diputación da Coruña, la Diputación de Valladolid, el Concello de Santiago de Compostela y el Fondo Galego de Cooperación e Solidariedade.

En 2015 ESF decidió abordar las carencias en Plan de Gestión Integral del Recurso Hídrico respecto a la gestión de los acuíferos. Aunque en etapas anteriores se habían recopilado datos de la profundidad del nivel piezométrico y de calidad del agua, no había apenas conocimiento la hidrogeología del sur de Honduras. Se sabe que las grandes plantaciones, como las meloneras, cuentan con estudios hidrogeológicos para sus explotaciones, pero no están disponibles al público. Por otro lado, el nivel de conocimientos de hidrogeología de los técnicos es muy escaso y, aún más escaso, el de la población y representantes políticas.

En 2017, el grupo de investigación Aquaterra de la Universidade da Coruña, comenzó a trabajar en estos temas en colaboración con Enxeñería Sen Fronteiras. Se desarrollaron actividades de formación de los técnicos municipales del sur de Honduras a distancia, en Galicia y después en un viaje a terreno en 2019 dentro de un proyecto financiado por la Xunta de Galicia, en el que se impartió un Curso de Introducción a la Hidrogeología, se realizaron prácticas en terreno y se hizo una identificación conjunta de problemáticas.

Aquaterra (UDC) y Enxeñería Sen Fronteiras Galicia se encuentran ahora en una fase de búsqueda de financiación para continuar con esta línea de formación de técnicos municipales y el acompañamiento en la identificación y la investigación de varias problemáticas. Se trabajará sobre varias problemáticas reales diferentes como la mejora de gestión de los bombeos de un sistema existente, la salinización de pozos en una zona costera o la definición de la contaminación por metales detectada en una zona volcánica y determinar su origen es natural. Se apoyará a los técnicos en la toma de datos, su análisis, el desarrollo de un modelo conceptual de la hidrogeología de la zona de estudio, la comprensión de la problemática y el desarrollo de medidas de mejora de la gestión. Esperamos poder comenzar estas actividades en 2021, ahora que el agua subterránea ya se empieza a “ver”.

Acacia Naves (UDC)

Sergio Fernández (ESF)

Boletín Sonoro ESFeiro en ESFRadio: febreiro 2021

Mañá é o Día da Radio. Cremos que é un bo momento para estrear en ESFRadio o Boletín Sonoro ESFeiro, a versión podcast do noso Boletín Oficial ESFeiro. En pouco máis de 5 minutiños podes coñecer o que fixemos en xaneiro en Galicia e #Honduras, novas sobre tecnoloxía e dereitos humanos, axenda de eventos vindeiros e ESFrase do mes. Se che gustan os podcasts, apúntate a ESFRadio!

Aquí podes escoitar o Boletín de febreiro:

Tamén en spotify