Posts

Estudo sobre Tecnoloxía para o Ben Común no ensino secundario galego

Como parte da primeira fase do programa Hackers Sen Fronteiras: Tecnoloxías para o ben común e os Dereitos Humanos no ensino secundario de Galicia, elaborouse un estudo sobre o coñecemento e a aceptación na comunidade galega do ensino secundario do enfoque de Tecnoloxía para o Ben Común.

Por un lado, se obtivo información de profesorado e por outro de alumnado (no caso do alumnado, só dos 3 centros que participan como centros piloto de Hackers Sen Fronteiras). Queremos agradecer á Asociación do Profesorado de Tecnoloxía de Galicia (APETEGA) a súa implicación para mover a enquisa entre as súas asociadas.

DESCARGAR ESTUDO

Algúns datos de interese

Para recoller a información aportada polo alumnado deseñouse un cuestionario online 2 cunha batería de preguntas pechadas realizado polas rapazas e rapaces participantes no proxecto dos tres centros educativos. A finalidade desta enquisa é medir os seus coñecementos e actitudes en relación á tecnoloxía (e, de xeito máis concreto, á tecnoloxía para o desenvolvemento humano e o ben común).
Finalmente, a enquisa baséase en 125 cuestionarios válidos (54% mulleres). A distribución por centro é dun 58% do IES de Celanova, 22% do IES San Rosendo de Mondoñedo e 19% do IES de Curtis3.

A pesar que case a metade do alumnado cree posuír un pouco de coñecemento sobre a TpBC (e o 20% afirma ter bastante ou moito) na pregunta inicial sobre autopercepción, as respostas ás seguintes preguntas apuntan a que, en realidade, o enfoque da TpBC está moi afastado da súa realidade.

Fenda de xénero: as rapazas continúan sen percibir o eido tecnolóxico como propio, sen optar por el como futuro profesional. Neste caso, nunha escala do 0 ao 10, os rapaces sitúan a probabilidade dun posible futuro laboral vinculado á tecnoloxía no 6,5, fronte ao 3,8 de media das
rapazas.

✓ No momento de sinalar o que pensan que é tecnoloxía, existe unha fenda enorme entre os exemplos de tecnoloxía duras (mencionados por unha porcentaxe de alumnado moi elevadas, de entre o 76% e o 98%) e as brandas (sinaladas como exemplos de tecnoloxía tan só por entre o 6% e o 46%). Por exemplo, a mocidade participante ten claro que os teléfonos móbiles ou os robots con intelixencia artificial son tecnoloxía, mentres que non entrarían neste concepto cousas como a organización veciñal para a xestión da monte ou unha campaña de reciclaxe.
✓ Tamén se observa esta forte tendencia ao escoller os conceptos ou ideas que, segundo o alumnado, gardan relación co eido tecnolóxico. Por exemplo, máis do 90% cre que termos como robótica, internet e informática están vinculados á tecnoloxía, fronte a menos do 10% a vincula á solidariedade, fame ou igualdade.
✓ Ademais, evidénciase que non perciben o impacto potencial que poida ter a tecnoloxía no avance no desenvolvemento humano e a consecución dos dereitos humanos. É dicir, desde a súa visión, a contribución da tecnoloxía a promover a democracia ou a erradicar a fame no mundo, por exemplo, é pouca.

A información aportada polo profesorado foi recollida a través dun cuestionario realizado de xeito online por un total de 21 persoas. 7 destas persoas pertencen aos tres centros educativos implicados no proxecto (3 do IES de Celanova, 3 do IES de Curtis e 1 do IES San Rosendo de Mondoñedo) e o resto traballan en diferentes centros de secundaria de toda Galicia. En total, cóntase coa representación de 16 centros.

O profesorado que coñecen o concepto de TpBC é moi pouco, e manifestan unha autopercepción media do seu coñecemento sobre ese tema de 4,6 nunha escala do 0 ao 10.

Porén, o interese medio manifestado por coñecer a tecnoloxía para o desenvolvemento humano e o ben común é moi alta, situándose no 8,4 na mesma escala.


Case 3 de cada 4 afirman que ten bastante ou moita importancia ese enfoque na súa actividade docente e tan só o 19% sinala que pouca ou ningunha. Ao preguntar de novo polo seu interese por introducir nalgún momento este enfoque nas aulas, saen resultados moi positivos (nunha escala do 1 ao 5, outorgáronlle un 4 de media á afirmación “Teño interese en introducir o enfoque TpDH nas miñas clases en algún momento”).

É importante subliñar que tan só o 11% do profesorado (2 persoas) considera que ten bastantes materiais ou recursos que lle axuden a introducir o enfoque da TpBC na impartición das súas materias.

Esta escaseza de coñecementos, materiais e recursos pode estar detrás de que tan só unha persoa recoñeza que realizou moitas iniciativas para traballar este enfoque na aula (e o 33% afirma que nunca). A esta liña apuntan as súas respostas ao preguntarlles polas necesidades que perciben para poder introducir o enfoque da TpBC con maior frecuencia nas aulas: máis formación-coñecementos e máis recursos didácticos son as opcións máis frecuentes (mencionadas por un 67% e 58% respectivamente).

ESF en el Museo Nacional de Ciencia y Tecnología A Coruña

La UNESCO designó el 4 de marzo como Día Mundial de la Ingeniería para el Desarrollo Sostenible, fecha señalada para concienciar sobre el papel de la ingeniería para mitigar los efectos del cambio climático y avanzar en el desarrollo sostenible. El Museo Nacional de Ciencia y Tecnología A Coruña nos invitó a desarrollar una serie de actividades como entidad de referencia en este ámbito.

  • 11:00-13:00 h. Taller “Cacharreando en el ordenador ¡si no puedes abrirlo, no es tuyo!”. El Banco de Reciclaje mostrará cómo es el interior de un ordenador y a instalar software libre. Reflexionarán sobre los materiales de estos dispositivos, problemas sociales y ambientales en su ciclo de vida o sobre la electrónica ética como alternativa.
  • 11:00-13:00 h. Taller “Juegos de tecnología por los derechos humanos”. Sesión con el Grupo de Educación para la Transformación Social para trabajar conceptos de tecnología e ingeniería para el bien común y derechos humanos en el mundo: juego de cartas Cooperando, Risc energético, videojuego Tet-HR-is de derechos humanos…
  • 12:00 h.-13:00 h. Charla “Tecnologías inclusivas de bajo coste”. Charla y muestra de objetos sobre tecnologías de bajo coste para personas con movilidad reducida, especialmente dirigida a potenciales usuarios y su entorno o tecnólogxs interesadxs en colaborar. Grupo de Tecnoloxía Inclusiva de Enxeñería Sen Fronteiras e grupo de investigación Talionis – CITIC da Universidade da Coruña.
  • 13:00 h.-14:00 h. Charla “Tecnología en proyectos de cooperación internacional para el desarrollo”. Los Grupos de Proyectos de Cooperación Internacional hablarán sobre la aplicación de tecnología por el bien común: promoción del derecho humano al agua, alimentación y soberanía alimentaria o de amenazas vinculadas a la tecnología (extractivismo mineral o energético, sistemas agroindustriales, etc.).

Sábado 4, de 11:00 a 14:00 h. Entrada libre hasta completar aforo; en los talleres, participación según orden de llegada durante todo el horario indicado.

Obradoiros de autodefensa dixital en A Coruña

A partir do mes de marzo, na Domus da Coruña, organizamos co apoio de Bricolabs e Museos Científicos Coruñeses unha serie de obradoiros gratuitos (hai que inscribirse) sobre distintos aspectos da autodefensa dixital, tecnoloxías libres e reapropiación tecnolóxica.

Os detalles dos obradoiros pódense ver a continuación, e nesta web iremos publicando as datas dos distintos obradoiros e o enlace de inscrición dos mesmos. De momento temos aberta inscrición xa para o primeiro.

1 – Seguridade dixital básica – Data: 10 de marzo de 2023, de 18.30 a 21.00 horas.

Dirixido a persoas e colectivos que queran empezar a entender como funciona a seguridade dixital ou que buscan mellorar a privacidade dos seus datos. Veremos aplicacións e consellos que nos faciliten estas labores en entornos dixitais, tanto para ordenadores como para dispositivos móbiles.

Inscripción AQUÍ

2 – Alternativas libres a ferramentas de Google.

Se non queres depender de ferramentas que comercian cos teus datos como Google, existen moitas solucións que se adaptan ben ás túas necesidades.

Data por confirmar


3 – Queres deixar twitter?, axudámoste a pasarte a Mastodon e entender como funcionan as redes federadas.

Data por confirmar


4- Domótica básica con Home Assistant

Para empezar a automatizar cousas sinxelas con este potente sistema libre na túa casa, de forma fácil e asequible.

Data por confirmar


5 – Repair Café

Unha excusa para xuntarse, tomar un café e traballar colectivamente para reparar diferentes aparatos (ordenadores, electrodomésticos, etc), e así prolongar a súa vida útil e reducir a xeneración de resíduos.

Data por confirmar


6 – Como montar unha consola retro cun ordenador vello.

Data por confirmar

ESFRadio. Un tema de ESF ao mes: a tecnoloxía para o ben común no ensino secundario

A tecnoloxía nos rodea, dende cativas. Cada vez son tecnoloxías máis inmediatas no acceso, pero máis lonxanas á hora de comprender o funcionamento.  E non falamos só do dixital. En Enxeñería Sen Fronteiras pensamos que non estaremos formando persoas críticas e cuns valores solidarios, que permitan facer fronte aos desafíos da inxustiza social e a crisis ambiental, se non introducimos a tecnoloxía nos curriculae académicos, cunha carga axeitada e un enfoque de soberanía tecnolóxica e ben común.

Para traballar o enfoque de tecnoloxía para o ben común toca poñer en  entredito iso de que A TECNOLOXÍA É NEUTRAL. Toca abordar a tecnoloxía indisolublemente do seu contexto político (ou sexa, pensar quen a goberna realmente e cal é o seu obxectivo máis importante?), social (a quen discrimina e a quen favorece realmente?  crea máis desigualdade?) e tamén a ambiental.  

Dende Enxeñería Sen Fronteiras Galicia levamos anos tratando de introducir este enfoque en escolas técnicas universitarias, pero temos claro que cada vez é máis importante empezar antes a impulsalo. Por iso con este programa quixemos achegarnos a coñecer a visión sobre este tema de persoas que están no día a día da educación tecnolóxica no ensino secundario de Galicia. Tivemos o privilexio de estar con Alicia, Pere e Carlos, da Asociación de Profesorado de Tecnoloxía de Galicia (APETEGA), nada menos que nas súas décimo oitavas xornadas de tecnoloxía.    

Idioma: galego

Duración: 15 min 37 seg

Produce: Jorge Lama

Guión: Sergio Fernández

Presenta: Sergio Fernández

Fragmentos sobre tecnociencia na educación, traballo e organización política

A continuación, na nosa liña de divulgación en galego no eido da tecnoloxía para as persoas, queremos compartirvos tres fragmentos doutras tantas publicacións que, ao noso parecer, reflexionan moi axeitadamente sobre aspectos importantes da nosa sociedade e como a tecnociencia inflúe neles: a educación, o modelo político e o traballo.

EDUCACIÓN

Fragmento de La Universidad Comprometida, de Vicente Manzano, páxina 171 do libro.

En boa medida, a evolución ética é consecuencia da evolución do pensamento humano. Padezo unha profunda indignación cando observo que o respecto ofrecido ao coñecemento técnico é moi superior ao que se orienta cara ao ético. A xustificación é unha profunda e sesgada ignorancia. No imaxinario colectivo, a evolución da sociedade atópase moi ligada ao progreso tecnolóxico, á abundancia de recursos creados pola combinación de ciencia e tecnoloxía. Esta impresión deixa orfa á ética, a pesar da inxente enerxía implicada ao longo dos anos e de multitude de persoas para ir conformando imaxes ao redor da forma de estar no mundo.

Talvez, a principal consecuencia daniña do paradigma da simplicidad foi separar a técnica da ética, a ciencia da conciencia. A compartimentación froito da segmentación dos problemas e as tarefas de análises, levanta multitude de muros que impiden facer preguntas relevantes, ter visión de conxunto e promover un pensamento complexo. O coñecemento simplificado faise para ser engranado en sistemas anónimos. É independente de quen coñece. E xérase por unha inercia imperante para a que cada xerador individual non é máis que unha peza irreflexiva do sistema que, desta forma, libérase de encargarse dos problemas humanos.

MODELO POLÍTICO

Fragmento de Noam Chomsky | Michel Foucault. A natureza humana: xustiza versus poder (Páxinas 33 34, preguntas do público)

En canto á idea que talvez axexaba na súa pregunta -unha idea que adoita expresarse a miúdo- respecto de que hai algún imperativo técnico, algunha propiedade da sociedade tecnolóxica avanzada que esixe un poder e unha toma de decisións centralizados -e moitas persoas afírmano, desde Robert McNamara cara abaixo-, ao meu entender é algo completamente absurdo, nunca ouvín ningún argumento no seu favor.

Paréceme que a tecnoloxía moderna, como a tecnología do procesamento de datos ou da comunicación, entre outras, ten precisamente o efecto contrario. Isto significa que a información e a comprensión relevantes poden transmitirse a todos en forma rápida. Non debe estar concentrada nas mans dun pequeno grupo de administradores que controlan todo o coñecemento, a información e a toma de decisións. Por iso penso que a tecnoloxía pode ser liberadora, ten a propiedade de ser potencialmente liberadora; convértenna, como a todo o demais, como ao sistema de xustiza, nun instrumento de opresión porque o poder está mal distribuído. Non creo que haxa nada na tecnoloxía moderna ou na sociedade tecnolóxica moderna que nos conduza cara a unha centralización do poder; máis ben, opino o contrario.

TRABALLO

A Fin do Traballo. Jeremy Rifkin. https://es.wikipedia.org/wiki/El_fin_del_trabajo

Por primeira vez na historia moderna moitos seres humanos poderían quedar liberados dun grande número de horas de traballo, e así adquirir unha maior libertade para levar a cabo máis actividades de lecer. As mesmas forzas tecnolóxicas poderían, sen embargo, levarnos a maiores niveis de desemprego e a unha depresión de ámbito internacional. O feito de que nos espere un futuro de utopías ou de realidades depende, en grande medida, de como queden distribuidas as ganancias na productividade durante a era da información. Unha distribución xusta e equitativa das melloras na productividade requeriría unha redución a nivel mundial nas horas de traballo semanais e un esforzo conxunto entre todos os gobernos centrais para xenerar empregos alternativos no terceiro sector – na economía social- para aqueles cuxo traballo xa non é útil no mercado. Se, a pesares de todo, non se reparten as enormes ganacias de productividade, resultado da revolución propiciada pola alta tecnoloxía, senón que se emprega principalmente para aumentar os beneficios das empresas, para outorgar maiores dividendos aos accionistas, para retribuir mellor aos altos executivos das multinacionais, así como para a emerxente elite de traballadores implicados nos novos coñecementos da alta tecnoloxía, as probabilidades de que as crecentes diferencias entre os que o teñen todo e os que non teñen nada conducirán, sen dúbida, a disturbios sociais e políticos a escala internacional.